بستن شبکه‌های توزیع محتوا یا CDNهای تلگرام در ایران، از نظر فنی چه معنایی دارد؟!
«پاول دوروف» پیش‌تر درباره ریسک قطع احتمالی CDN ها گفته بود: «ریسک آن به گردن شرکت ثالثی است که این سرویس را برای ما تأمین می‌کند. در نتیجه، اگر کشوری تصمیم به دستکاری CDN در منطقه خودش بگیرد به چیزی جز پایین آوردن کیفیت اتصال شهروندان خود دست نمی‌یابد.»
«تلگرام از امکاناتی مثل شبکه‌های توزیع محتوا یا CDNهای مستقر در ایران فقط برای کانال‌های پربازدیدش استفاده می‌کرد اما اطلاعات کاربران را در داخل ایران نگه نمی‌داشت. به همین دلیل تصمیم گرفتیم، این امکانات را به جای تلگرام، به پیام‌رسان‌های داخلی بدهیم.»
به گزارش دیده بان ایران، اینها چکیده حرف‌های عباس آسوشه، معاون فناوری اطلاعات مرکز ملی فضای مجازی است که همزمان با کند شدن برخی کانال‌های پرمخاطب تلگرامی روز پنجشنبه با شبکه خبر اعلام کرد. او گفت: CDN هایی که برای عبور ترافیک کانال‌های پرمخاطب از آن استفاده می‌شد، از مدار خارج شده است. با این حساب، عکس و فیلم‌های این کانال‌ها نسبت به گذشته دیرتر باز می‌شوند. در عوض، سرعت پیام‌رسان‌های داخلی بیشتر خواهد شد. آنچه رخ داده یعنی خارج کردن CDN از مدار تلگرام دقیقا به چه معناست؟ چطور و روی چه مسائلی می‌تواند تأثیر بگذارد و آیا در نهایت به نفع‌مان هست یا نه؟
CDN به چه دردی می‌خورد؟
کار اصلی CDN های تلگرام در ایران این بود که فایل‌های عمومی (مثل عکس و ویدئوهای کانال‌های عمومی) به‌جای اینکه از سرور تلگرام لود شوند، از سرور داخلی لود می‌شدند و این کار باعث افزایش سرعت و بهبود تجربه کاربران می‌شد. CDN یا شبکه تحویل محتوا کارش سرعت بخشیدن به انتقال داده‌ها بین سرور اصلی شرکت و کاربران است. برای رسیدن به این هدف، محتوای مورد نیاز کاربران در این شبکه‌ها که فاصله نزدیک‌تری نسبت به سرور اصلی شرکت دارند، ذخیره می‌شود. زمانی که کاربر بخواهد این اطلاعات را روی دستگاهش ببیند، چون از یک سرور نزدیک‌تر اطلاعات آن را دریافت می‌کند، سرعت لود شدن برایش بیشتر خواهد بود. CDN هایی که تلگرام در ایران اجاره کرده بود، به جز بالا بردن سرعت، روی انتقال امن اطلاعات تأکید داشتند؛ به همین دلیل یک «کپی رمزگذاری شده» از اطلاعات را روی CDN های اجاره‌ای‌شان ذخیره می‌کردند و نسخه اصلی روی سرور اصلی شرکت باقی می‌ماند. با این حساب، دسترسی به جزئیات اطلاعات منتقل شده یا حذف آن – بدون مجوز تلگرام – عملا غیرممکن بود. با خارج شدن CDN های تلگرام از مدار کاربران از این پس کانال‌های پرمخاطب باید اطلاعات را به جای سرور داخلی از سرورهای مستقر در اروپا دریافت کنند. این مسئله به‌معنای افزایش شدید ترافیک بین‌المللی است. پیش از این مثلا یک ویدئوی 10مگابایتی که توسط یک میلیون نفر در کانالی پرمخاطب دیده می‌شد، فقط 10مگابایت پهنای باند بین‌المللی مصرف می‌کرد اما اکنون این ترافیک به 10ترابایت می‌رسد.
از بستن CDN تا اختلال در پورت 80
ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای‌عالی فضای مجازی صبح روز پنجشنبه دستوری را صادر کرد که نتیجه آن کند شدن برخی کانال‌های پرمخاطب تلگرام (کانال‌هایی که عمدتا بیشتر از 100هزار مخاطب دارند) بود. این دستور تأکید می‌کرد، مجوز استقرار سرورهای شبکه توزیع محتوا (CDN) لغو شده است. با این حساب، گفته می‌شد تصاویر در تلگرام غیرقابل مشاهده شده یا سرعت لود شدن آن پایین می‌آید. خبرهای تأیید نشده‌ای حاکی از آن است که از روز پنجشنبه بعضی شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی روی پورت 80اختلال‌هایی را دیده بودند. این پورت عمده فعالیتش در زمینه سرویس‌دهی به تلگرام است و ایجاد تغییرات در آن می‌تواند به کند شدن کلی تلگرام منجر شود. هرچند این اختلال بعد از مدتی برطرف شد اما نگرانی‌ها را درباره احتمال کند شدن کل کانال‌های تلگرامی افزایش داد.
میزان مشکلات
گزارش‌های دریافتی همشهری از کاربران نشان می‌دهد کندی تلگرام بین کاربران ۵۰-۵۰ است. براساس یک نظرسنجی اینترنتی تقریبا نیمی از کاربران که به‌نظر می‌رسد بیشتر از کانال‌های بالای ۱۰۰ هزار عضو استفاده می‌کردند با کند شدن تلگرام و حتی باز نشدن عکس‌ها و ویدئوها مواجه شده‌اند. اما گروهی دیگر می‌گویند که سرعت‌شان تغییر نکرده است. عمل نکردن تلگرام به تعهد خود برای استقرار سرورهایش در داخل ایران و خارج کردن اطلاعات کاربران ایرانی از کشور 2 دلیل عمده‌ای هستند که معاون فناوری اطلاعات مرکز ملی فضای مجازی به‌عنوان دلایل تعطیل کردن CDN های تلگرام عنوان کرده است. از نظر فنی CDN ها برای نگهداری کپی اطلاعات مورد استفاده هستند اما داده‌هایشان به‌صورت رمزگذاری شده است و کسی به جز شرکت اصلی نمی‌تواند به آن محتوا دست پیدا کند. «پاول دوروف»، بنیانگذار تلگرام در مردادماه امسال اعلام کرده بود: از نسخه 4.2تلگرام به بعد، برای کانال‌هایی که بیشتر از 100هزار عضو داشته باشند، از خدمات سرورهای «توزیع و تحویل محتوای تلگرام» استفاده می‌شود. به گفته او این سرورها به مناطقی که تلگرام ترافیک زیادی دارد، منتقل می‌شوند. در حالی از «لغو مجوز» CDN های تلگرام سخن به میان آمده که بنیانگذار تلگرام پیش‌تر گفته بود: «ما وارد هیچ توافق یا تفاهمی با دولت‌ها در این مورد نشده‌ایم وCDN ها بخشی از هیچ معامله‌ای نیستند.»
خروج ترافیک پرهزینه از کشور
تحمیل هزینه اضافی به کاربر و کشور 2 مقوله‌ای هستند که با بستن CDN ها به وقوع خواهند پیوست. مجتبی مصطفویان، کارشناس امنیت شبکه در این رابطه به همشهری می‌گوید: چون داده‌های مورد نیاز کاربران باید از خارج کشور وارد شود، هزینه اینترنت به‌صورت ترافیک خارجی محاسبه می‌شود. از آنجایی که ترافیک 40میلیون کاربر ایرانی تلگرام قرار است از کشور خارج شده و عملا چندان در داخل کشور به آن خدمات‌رسانی نمی‌شود، همه اینها به ضرر شرکت‌های داخلی نیز خواهد بود.» «پاول دوروف» پیش‌تر درباره ریسک قطع احتمالی CDN ها گفته بود: «ریسک آن به گردن شرکت ثالثی است که این سرویس را برای ما تأمین می‌کند. در نتیجه، اگر کشوری تصمیم به دستکاری CDN در منطقه خودش بگیرد به چیزی جز پایین آوردن کیفیت اتصال شهروندان خود دست نمی‌یابد.»
اشکان خسروپور/ خبرنگار- همشهری
