نفت در مرکز چشم انداز ۲۰۳۰ بن سلمان است/ آرامکو از غلبه بر قبایل تا همکاری با گوگل

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی دیده بان ایران ؛ بندری در آب‌های آرام و نیلگون خلیج فارس که با دقت بالای نظامی اداره می‌شود و تانکرهای غول پیکر نفتی برای تردد از آن باید ماه‌ها در انتظار مجوز بمانند.

از ۳۰ سال قبل تاکنون، جزئیات تخلف هر کشتی‌ای که با نفت نامرغوب یا تجهیزات نامناسب، قوانین موجود را زیرپا گذاشته؛ ثبت شده است. رادارهایی با تکنولوژی بالا، به طور پیوسته خطرات احتمالی کشتی‌های ارسالی از مناطق مختلف، مثل ایران را بررسی می‌کنند. در بالای برج مراقبت شش ضلعی، کارکنان با لباس‌های مرسوم سفید و بلند عربی و با نشان افسران دریایی، حرکت کشتی‌ها و ذخایر بزرگ نفتی را زیر نظر دارند. یکی از راهبران ارشد برج مراقبت می‌گوید: «حتی اگر یک کشتی تلاش کند پشت کشتی دیگر پنهان شود ما می‌توانیم آن را ببینیم.» سالانه هزاران کشتی در این آب‌های عربستان تردد می‌کنند و نفت خام، ثروت بزرگ این شبه جزیره را به کشورهای دیگر می‌فرستند

. شبه جزیره‌ای پادشاهی که تقریبا یک ششم صادرات نفت جهان را پوشش می‌دهد و یک اختلال جزئی در آن می‌تواند کل بازارنفت را با تنش مواجه کند. آرامکو، غول نفتی دولتی این بندر عربی، باعث شده عربستان به یک قدرت بزرگ در منطقه تبدیل شود. این شرکت با بهره‌گیری از تخصص مهندسان خود توانسته بسیاری از مدارس، جاده‌ها، بیمارستان‌ها و زیرساخت‌های عربستان را احیا کند. با این حال، محمد بن سلمان، پادشاه عربستان، برنامه بلندپروازانه ۲۰۳۰ را برای جلوگیری از وابستگی بیشتر به نفت ارائه داده تا بتواند کلاف سردرگم اقتصاد کشورش را قدری سامان دهد.

در برنامه پیشنهادی او تصمیم بر این شده بخشی از آرامکو به فروش برسد تا درآمد حاصل از آن برای بخش‌های دیگر سرمایه‌گذاری شود. برنامه بن سلمان یکی از پیشگام‌ترین طرح‌های پیشنهادی است که ارزش آرامکو را چیزی در حدود ۲ تریلیون دلار تخمین زده است.  

اقامتگاه در راس تنوره که توسط آمریکایی‌ها بنا شد

  با افزایش جهانی قیمت نفت به ۷۰ دلار، عربستان سعودی و غول‌های نفتی آن در تلاشند تا تولید خود را افزایش دهند. این اقدام می‌تواند آنها را با دیگر کشورهای صادر کنند نفت (که قرار است هفته آینده با آنها دیدار کند) در تقابل قرار دهد. یکی از کارشناسان ژئوپولتیک می‌گوبد: «آرامکو در همه این سال‌ها حمایت پادشاهی را با خود داشته اما برای اینکه در آینده نیز بتواند از این حمایت برخوردار شود باید در عملکرد خود تغییراتی ایجاد کند.» در واقع شاهزاده عربستان در نظر دارد کشورش را برای زمانی که نفت به پایان می‌رسد آماده کند. کمااینکه با پیشرفت‌های تکنولوژی و توسعه ماشین‌های الکتریکی تقاضا برای نفت در جهان به تدریج در حال کم شدن است و کشورها به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت می‌کنند. برنامه کنونی آرامکو، ساخت امکاناتی جدید است تا هم بتواند نفت خام را به محصولات پتروشیمی‌ سودآور تبدیل کند و هم حفاری‌های گاز را افزایش دهد. آرامکو همچنین با گوگل برای ایجاد یک مرکز تجزیه و تحلیل داده‌ها همکاری می‌کند اما عرضه عمومی آرامکو می‌تواند فعالیت‌های این شرکت را به‌صورت عمومی در معرض قرار دهد؛ شرکتی که مدت‌هاست فعالیت آن به صورت درونی و پنهانی اداره می‌شود. فشار سرمایه‌گذاران در کنار عجله بن سلمان درمورد آرامکو، می‌تواند قدرت این شرکت را به عنوان یک قدرت برتر نفتی در منطقه بخطر بیاندازد. ۲ و سال نیم است که یک تیم ویژه متشکل از تعدادی از بانکداران و مشاوران غربی در حال بررسی گزارش‌ها برای هماهنگی درمورد ارائه عمومی اولیه هستند. در فهرست سعودی‌ها تعدادی بورس وجود دارد؛ اما بورس لندن، نیویورک و بورس‌های آسیایی آماده اجرای این ارائه عمومی‌اند. مدیر اجرایی آرامکو در مصاحبه‌ای گفته که این شرکت آماده است هر لیستی از بورس‌ها را ارائه دهد.  

صادارا  مجتمع شیمیایی عظیم آرامکو   **

عثمان الخویطر، متولد ۱۹۳۳ و از یک خانواده کشاورز و فقیر است که از کودکی به عنوان کارگر در یک خانه کار می‌کرد. او همان مسیری را دنبال کرد که کسب و کارهای نوظهور و جدید کشور در آن قدم برمی‌دارند. در آن زمان، عبدالعزیز پادشاه عربستان، که برای اداره کشور به پول نیاز داشت با یک شرکت آمریکایی قراردادی به ارزش ۵۰ هزار پوند امضا کرد. آرامکو یک تیم از زمین شناسان آمریکایی را برای بررسی بیابان‌های عربستان به این کشور اعزام کرد. با وجود نبود ابزارهای پیشرفته امروزی حفاری نفت و گاز، این تیم سرنخی از فسیل‌هایی پیدا کردند که خبر از ذخایر نفت در منطقه می‌داد. سرنخ‌هایی که در نهایت منجر به پیدایش ۱۷۰ میدان نفتی شد که با نام غوار شناخته می‌شوند. این کشف بزرگ‌ترین یافته نفتی تاریخ جهان باقی ماند و توانست چشم انداز عربستان را تغییر دهد. بعد از یک وقفه در طول جنگ جهانی دوم، درآمدزایی این شرکت با عنوان شرکت نفتی آمریکا-عربستان یا آرمکو آغاز شد.  

الخویطره پس از ۳۵ سال کار با آرامکو از جوانی عضو خانواده کشاورز فقیر به بازنشسته‌ای ثروتمند در یک شهرک ثروتمندنشین  

آرامکو به سرعت برای افرادی مثل الخویطر یک آهنربا شد. در جامعه‌ای که هنوز ارتباطات قبیله‌ای داشت، این شرکت توانست شایستگی اقتصادی خود را ثابت کند و به جوانانی چون الخویطره فرصتی برای پیشرفت دهد. در سال ۱۹۴۹، الخواطیر بعد از طی مسافتی چند روزه، خود را به الظهران، جایی که آرامکو در آن قرار دارد رساند. او می‌گوید: «من شنیده بودم درهای تحصیل برای کسانی که در آرامکو کار می‌کنند باز است.» در آن زمان الظهران یک شهر باستانی بود که حتی از امکانات اولیه همچون جاده یا هر خدماتی که شرکت‌های بین المللی نفتی به کارکنان خود ارائه می‌دهند؛ بی‌بهره بود. کارکنان آرامکو در خانه‌هایی قدیمی و تقریبا مخروبه زندگی می‌کردند و بیماری‌هایی همچون مارلاریا بینشان رواج داشت. الخواطیر توسط دولت عربستان برای تحصیل در رشته مهندسی نفت به تگزارس فرستاده شد و بعد از بازگشت به عربستان ۳۵ سال در آرامکو کار کرد. وی در سال ۱۹۹۶ در سمت رئیس بخش حفاری از این شرکت بازنشسته شد. او همچنان در الظهران زندگی می‌کند. در محله‌ای که تاریخش با درختان خرما پیوند خورده، منطقه‌ای ثروتمند به نام «گلدن گتوی» با رستوران‌های مکزیکی، زمین‌های گلف و انواع مختلف تفریح و سرگرمی. افرادی شبیه به الخواطیر بسیارند. مشهورترین آنها علی النعیمی است. او با حمایت آرامکو تحصیل کرد و نخستین کسی بود که در ۱۲ سالگی توانست در این شرکت استخدام شود. او به راحتی فرهنگ آمریکایی را پذیرفت و حتی توانست در مدت کوتاهی بازی بیس بال را یاد بگیرد. النعیمی با اصرار زیاد توانست شرکت را متقاعد کند وی را برای ادامه تحصیل به بیروت و سپس آمریکا بفرستند؛ جایی که او در نهایت توانست مدرک کارشناسی ارشد خود را کسب کند. علی النعیمی، در سال ۱۹۸۸ مدیر اجرایی آرامکو شد و هفت سال بعد و در سال ۱۹۹۵ هم توانست به صندلی وزات نفتی عربستان تکیه دهد. مدیریت آرامکو طی سال‌های طولانی توسط تصمیم‌هایی اداره می‌شد که بیشتر جنبه سیاسی داشتند. در سال ۱۹۷۳ و طی جنگ اسرائیل و عرب، روابط ریاض و آمریکا به دلیل حمایت آمریکا از اسرائیل شکرآب شد. عربستان به همراه دیگر کشورهای عربی تصمیم گرفت برای انتقام جویی، ایالات متحده را تحریم کند. در همان سال عربستان توانست ۲۵ درصد از سهام آرامکو را بدست آورد و در نهایت تا سال ۱۹۸۰ کل سهام این شرکت از آن عربستان شد. با این حال، نفوذ آمریکا در عربستان کاملا هویداست. حتی بعد از کسب کامل سهام آرامکو توسط عربستان، بسیاری از مهاجران آمریکایی در عربستان ماندند و خیلی از شرکت‌های آمریکایی خرید و فروش خود را با عربستان ادامه دادند. برخلاف سایر نقاط عربستان که تفریحات و سرگرمی تا حد زیادی ممنوع است، در آرامکو تفریحاتی چون بیس بال و سینما رواج زیادی دارد. در این شرکت زنان و مردان در کنار هم کار می‌کنند و آشنایی با زبان انگلیسی در بین کارکنان گسترش زیادی دارد. موفقیت آرامکو در بسیاری از زمینه‌ها به ریشه‌های آن برمی‌گردد. آرامکو بیشتر شبیه به یک شرکت خصوصی است تا یک موسسه دولتی و نکته مهم اینکه مدیران آن با معیار شایستگی انتخاب می‌شوند تا رابطه. افرادی کارآمد، ماهر و با تحصیلات عالی، شرکتی را اداره می‌کنند که در یک کشور پادشاهی قرار دارد و دولت هرگونه نوآوری و فرصت‌های سودآوری را محدود می‌کند. آرامکو به طور گسترده‌ای از تکنولوژی‌های روز دنیا بهره می‌گیرد و برخلاف بسیاری از شرکت‌های تحت کنترل دولت، پروژه‌های خود را طبق قرارداد و به موقع تحویل می‌دهد.     **درحالی که عربستان از داده‌های مالی خود چیزی ارائه نمی‌دهد؛ تحلیلگران می‌گویند طولانی شدن زمان بیرون کشیدن نفت از زمین به این دلیل است که این صنعت کمترین هزینه را بین صنایع دیگر دارد. Rystad Energy که یک شرکت تحقیقاتی در نروژ است تخمین زده که هزینه‌های عملیاتی در عربستان ۴/۸۸ دلار به ازای هر بشکه است. سال گذشته اکسون موبیل هزینه‌های جهانی را ۱۲/۱۰ دلار برای هر بشکه اعلام کرد. در واقع این هزینه کم، مزیت آرامکو نسبت به شرکت‌هایی همچون اکسون و رویال داچ شل است. به گفته رئیس مرکز تحقیقات بی‌سی‌جی، آرامکو مدل تجاری بهتری نسبت به غول‌های جهانی دارد. زمانی که آرامکو در سال ۱۹۹۰ برای نخستین بار در میدان نفتی «شیبه» حفاری کرد از روشی استفاده کرد که غیرمعمول و بسیار پرهزینه بود و حفاری افقی نام داشت. آرامکو در حال حاضر در شیبه از روش «استخوان ماهی» برای حفاری استفاده می‌کند. با انجام این فرآیند که هزینه‌های زیادی را جبران می‌کند؛ چاه‌ها با سنگ‌ها و صخره‌های نفتی بیشتری در تماس خواهند بود در نتیجه نفت خام بیشتری حاصل می‌شود و این در شرایطی است که انرژی کمتری برای پمپاژ صرف می‌شود. این شیوه یکی از دلایلی است که باعث شده میدان‌های نفتی عظیمی همچون غوار با وجود اینکه سال‌ها از کشف آنها گذشته، همچنان به تولید خود ادامه دهند. کاهش مقدار نفت برداشتی از مناطقی مانند دریای شمال در اروپا و خلیج مکزیک، استفاده نکردن از همین روش است.   میدان منیفا یکی از میدان‌هایی ست که هنوز به تولید نرسیده اما قرار است تا ۹۰۰ هزار بشکه در روز تولید کند   عربستان توانسته تولید خود را ۲۶۰ میلیارد بشکه در روز برساند و تا ۷۰ سال آینده در سطح فعلی نگه دارد. در واقع این کشور با میدان‌های نفتی که در حال حاضر دارد و میدان نفتی مانیفا که به تازگی کشف شده می‌تواند به ۹۰۰ هزار بشکه در روز برسد. عددی که غول‌های نفتی غربی به ندرت به آن می‌رسند. یکی از محققان آرامکو می‌گوید: «ما در حال حاضر در موقعیت منحصر بفردی هستیم؛ یعنی جایی که می‌توانیم به تمام میدان‌های عربستان دسترسی داشته باشیم. تصمیم ما این است که فعالیتمان در این حوزه‌ها قرن‌ها ادامه پیدا کند.» **با فاصله حدود یکساعت از بندر الظهران، یک مجتمع صنعتی و بسیار بزرگ در بیابان‌های منطقه خودنمایی می‌کند. محدوده‌ای با مساحت حدود ۲ مایل مربع که شبیه به یک شهر کوچک است اما بجای انسان، در خیابان‌های آن لوله‌ها و ذخایر نفتی دیده می‌شوند. نام این منطقه «صدرا» است. پروژه جدید و بلندپروازانه آرامکو که سال گذشته با سرمایه گذاری ۲۰ میلیارد دلاری و همکاری شرکتی به نام داو کمیکال آغاز شد. صدرا ۲۶ کارخانه مجزا دارد که قرار است در شاخه‌های مختلف پتروشیمی همچون عایق، پلاستیک، چسب، روکش و لوازم آرایشی فعالیت کند. هدف از راه‌اندازی این مجتمع علاوه بر رشد بازارهای جهانی، ایجاد تنوع در اقتصاد عربستان است. مسئولان امیدوارند شرکت صدرا بتواند درکنار حوزه‌های گفته شده، در حوزه مبلمان و قطعات خودرو هم رشد کند و برای جوانان جویای کار عربستان فرصت‌های پیشرفت فراهم آورد.   نجوا العظیمی- یکی از زنانی که در آرامکو همپای مردان کار می‌کند   علاوه بر این فعالیت‌ها، آرامکو تلاش می‌کند تولید گاز طبیعی خود را نیز افزایش دهد. سیاست‌های گذشته پادشاهی عربستان دست این کشور را از تولید گاز بیشتر کوتاه نگه داشت؛ گازی که بشکل فزاینده‌ای در تولید برق مورد استفاده قرار می‌گیرد. آرامکو حتی در تلاش است معاملات بین المللی گازی منعقد کند. اما سوالی که درمورد آرامکو برای سرمایه‌گذاران آن وجود دارد این است که آیا سیاست و سودآوری می‌توانند با هم و بصورت صلح‌آمیز در آرامکو پیش بروند؟ مساله‌ای که شاید بتواند باعث عدم اطمینان سرمایه‌گذاران باشد. اینکه چرا این شرکت هنوز هم در سرتاسر جهان مراکز تحقیقاتی دارد و اینکه چرا برای ساخت پروژه‌های پادشاهی به مهندسان وام می‌دهد هم سوالاتی است که ممکن است توسط سرمایه‌گذاران مطرح شود. مدیر عامل سابق رویال داچ شل درمورد عربستان و برنامه‌هایی که در نظر دارد می‌گوید: «آنها نه تنها قدرت تفکر بالا با افکاری طلایی دارند بلکه در بخش‌های فنی هم بسیار قدرتمندند. او معتقد است: «آرامکو یک شرکت بسیار غنی و ثروتمند است.»

مترجم: شکوه ارشادی‌فر