کد خبر: 53447
A
بازخوانی یک رویداد تاریخی ؛ چرا دانشجویان پیرو خط امام (ره) سفارت آمریکا را اشغال کردند

روزشمار اشغال سفارت امریکا؛ از ریشه ها در کودتای۲۸ مرداد ۱۳۳۲ تا امروز

پس از گذشت حدود چهل سال از رویداد تصرف سفارت آمریکا در سال 58 توسط دانشجویان پیرو خط امام (ره) سعی کرده ایم علل و عوامل بروز این رویداد تاریخی بر اساس روزشمار رویدادها ی چند دهه حضور آمریکا در ایران و نقش آفرینی این کشور در سیاست داخلی بررسی کنیم.

روزشمار اشغال سفارت امریکا؛ از ریشه ها در کودتای۲۸ مرداد ۱۳۳۲ تا امروز

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی دیده بان ایران,  پس از گذشت حدود چهل سال از رویداد تصرف سفارت آمریکا در سال 58 توسط دانشجویان پیرو خط امام (ره)  سعی کرده ایم علل و عوامل بروز این رویداد تاریخی بر اساس روزشمار رویدادها ی چند دهه حضور آمریکا در ایران و نقش آفرینی این کشور در سیاست داخلی بررسی کنیم. 

 

روزشمار اشغال سفارت امریکا؛ از ریشه ها در کودتای 28 مرداد 32 تا امروز در صفحات ویکی پدیا

 

اسفند ۱۳۲۲: در نخستین انتخابات پس از رضا شاه (دوره چهاردهم مجلس شورای ملی)، مصدق بیشترین رأی را در تهران به دست آوردو با تلاش او طرحی در مجلس تصویب شد که به دولت اجازه نمی‌داد بدون تصویب مجلس دربارهٔ نفت خام با خارجی‌ها مذاکره کرده، به کشوری امتیاز دهد.

اسفند ۱۳۲۹: به رهبری مصدق، ملی‌سازی صنعت نفت ایران از طرح به قانون بدل شد و مجلس سنا نیز این پیشنهاد را تصویب کرد

اردیبهشت ۱۳۳۰ : مصدق در سال ۱۳۳۰ به نخست‌وزیری رسید و در اولین قدم، نفت ایران را ملی کرد... اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور بر طبق قانون طرز اجرای اصل ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور مورخه نهم اردیبهشت ماه ۱۳۳۰ و تخصیص عواید حاصله از آن به تقویت بنیه اقتصادی کشور و ایجاد موجبات رفاه و آسایش عمومی.

مروری بر وقایع  ۱۳۳۰ - ۱۳۳۲

 ۱۳۳۰ - ۱۳۳۲: نگرانی و برنامه اصلی دولت مصدق به اجرا درآوردن قانون ملی شدن صنعت نفت و برگزاری انتخابات آزاد بود. از آن پس گفتگوهای پی‌درپی بریتانیایی‌ها و میانجیگری آمریکایی‌ها بی‌نتیجه ماند و حتی شکایت بریتانیا به دیوان بین‌المللی دادگستری (دیوان لاهه) وشورای امنیت سازمان ملل متحد نیز تأثیری بر روند ملی شدن نفت ایران نگذاشت. مصدق در لاهه و نیویورک به دفاع از حق مالکیت مردم بر منابع سرزمین خود پرداخت.

ملی شدن صنعت نفت برای انحصارات نفتی و امپراتوری بریتانیا ضربه‌ای جبران‌ناپذیر بود؛ به ویژه که این جنبش می‌توانست به نیروی محرکه‌ای برای مردم دیگر کشورهای منطقه به منظور کسب حقوق خویش، تبدیل شود و بدین‌سان منفعت دیگر ابرقدرت وقت، ایالات متحده را نیز به مخاطره افکند. سرانجام بریتانیا توانست موافقت آمریکا را برای به راه‌اندازی یک کودتای نظامی علیه دولت مصدق به دست آورد.

کودتا برضد دولت مصدق پس از آن امکان‌پذیر شد که ابتدا دولت آمریکا طی عملیاتی موسوم به «عملیات آژاکس» ایران را در آشوب و هرج و مرجی فروبرد که راه را برای سقوط مصدق هموار کرد. سیا در مقدمه یکی از این اسناد تازه منتشرشده که گزارشی متعلق به سال۱۹۵۴ است می‌نویسد: "در پایان ۱۹۵۲ روشن بود که دولت مصدق نمی‌تواند با کشورهای غربی که منافعی در ایران دارند به توافقی نفتی برسد." "هدف عملیات آژاکس سرنگونی دولت محمد مصدق، بازسازی منزلت و قدرت شاه و جایگزینی دولت مصدق با دولتی بود که ایران را با سیاست‌هایی سازنده اداره کند." بنا به این سند همچنین هدف کودتا این بوده که دولتی بر سر کار بیاید که دولت‌های غربی بتوانند دربارهٔ بازار نفت با آن به توافق برسند.

شهریور ۱۳۳۲- پس از بازگشت به قدرت، شاه مصمم شد تا از تکرار شرایطی مانند زمان مصدق جلوگیری کند. این کار با گذاشتن پا در جای پای پدر و نادیده گرفتن کارکردهای اساسی قانون اساسی مشروطهٔ همراه بود. پس از کودتای ۲۸ مرداد شاه به آمریکا نزدیک‌تر شد...

 

شهریور ۱۳۳۳ : در شرایط سرکوب و خفقان پس از ۲۸ مرداد، مذاکرات مربوط به قرارداد نفت بین ایران و نمایندگان شرکت‌های بزرگ نفتی جهان آغاز شد و بالاخره قرارداد کنسرسیوم تصویب شد. در این قرارداد که به قرارداد امینی-پیج نیز معروف شده‌است برخلاف قانون ملی شدن نفت ایران باز هم اکتشاف و استخراج و فروش نفت به دست شرکت‌های خارجی سپرده شد و ایران به دریافت حق امتیاز (با نام مبهم «پرداخت اعلام شده») اکتفا کرد.

آبان۱۳۵۶ : در جستجوی جرقه یا سرآغاز انقلاب ایران، روزنامه‌نگاران، چاپ مقاله اطلاعات و پیامدهای آن در قم را عنوان کردند و برخی چون حامد الگار و هنری مانسون کشته شدن مصطفی خمینی را شروع زنجیره اتفاقاتی می‌دانند که منجر به انقلاب ایران شد. اما آبراهامیان، بر این باور است که در واقع نقطه آغازین انقلاب پیچیده‌تر از این بوده و نخستین جرقه را می‌توان به پیشتر از چاپ مقاله و به جلسات شعرخوانی و ناآرامیهای دانشگاه آریامهر نسبت داد. در مجموع این دو حادثه، تجلی دو نیروی حاضر در جنبش انقلابی محسوب می‌شد که یکی طبقه متوسط حقوق بگیر و جایگاه اعتراض سیاسی آن یعنی دانشگاه‌های مدرن و دیگری طبقه متوسط متمول و سنتی و مراکز سازمان‌های اجتماعی-سیاسی آن یعنی مدارس علوم دینی سنتی (حوزه‌های علمیه) و بازار بود... محققان معتقدند در جستجوی ریشهٔ اصلی انقلاب۱۳۵۷ ایران، می‌توان به کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲بازگشت.

۲۶ دی۱۳۵۷  : با بالا گرفتن اعتراضات، شاه در ۲۶ دی ۱۳۵۷ ایران را ترک کرد. محمدرضا پهلوی پس از خروج از کشور به مصر رفت.

 ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ : انقلاب ۱۳۵۷ ایران یا انقلاب بهمن ۵۷  در ۲۲ بهمن سال ۱۳۵۷ هجری خورشیدی (۱۱ فوریه ۱۹۷۹) با مشارکت طبقات مختلف مردم انجام پذیرفت و نظام پادشاهی پهلوی را سرنگون و زمینهٔ روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی به رهبری مرجع تقلید شیعه، روح‌الله خمینی را فراهم کرد. تفکرات و شخصیت‌های اسلامی در این انقلاب ضدسلطنتی حضور برجسته‌ای داشتند و (امام) خمینی آن را انقلاب اسلامی خواند.

۲۵ بهمن ۱۳۵۷: اولین بار سه روز پس از پیروزی انقلاب و در ۲۵ بهمن 57 یک گروه مسلح از هواداران سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران برای اشغال سفارت آمریکا اقدام کردند. پس از گذشت دو ساعت، نیروهای کمیته انقلاب وارد درگیری شده و موفق شدند چریک‌ها را به ترک سفارت ترغیب کنند و ماجرا خاتمه یاب

مرداد و شهریور۱۳۵۸ : حساس‌ترین مسئله برای ایران که موجب فراهم شدن بهانه برای تصرف سفارت آمریکا شد، سرنوشت شاه تبعیدی بود.حامیان بانفوذ شاه در آمریکا دولت جیمی کارتر را به منظور صدور اجازه ورود شاه به آمریکا برای معالجات پزشکی زیر فشار گذاشتند. مشاور امنیت ملی، خواستار پذیرفتن شاه و به نمایش گذاشتن اقتدار و وفاداری آمریکا به یک دوست قدیمی بود

 ۳۰ مهر۱۳۵۸ :  موضوع پذیرش شاه در ۳۰ مهر ۱۳۵۸در شورایی پزشکی در امریکا موجب تغییر دورنمای سیاسی ایران و زنده شدن خاطرات تلخ مربوط به کودتای سازماندهی شده از سوی سیا در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ شد. انزجار فراوانی نسبت به ایالات متحده در ایران برانگیخته شد و خیابانهای اطراف سفارت آمریکا در تهران، به میعادگاه چپگرایانی تبدیل شد که پی‌درپی تظاهرات ضد آمریکایی به راه می‌انداختند. 

 

اول آبان ۱۳۵۸: ۳۰ هزار نفر از مردم تهران در مقابل سفارت آمریکا در خیابان روزولت با تجمع خود نسبت به راه‌دادن شاه به خاک آمریکا اعتراض کردند

 ۱۳ آبان  ۱۳۵۸: ... دانشجویان هوادار (امام) خمینی به این نتیجه رسیدند که اشغال سفارت آمریکا، بهترین اقدام در مقابله با آن (پذیرش شاه و به دنبال آن کودتایی امریکایی) خواهد بود، چرا که چنین اقدامی دارای بازتاب های گسترده در سطح جهانی است و آن‌ها از این رهگذر می‌توانند انزجار خود را از پذیرش شاه ابراز کنند. در پانزدهمین سالگرد تبعید اجباری (امام) خمینی به ترکیه توسط شاه، سفارت آمریکا در تهران ساعت ۱۰ صبح، توسط دانشجویان حامی (امام) خمینی اشغال شد. دانشجویان قفل و زنجیرهای در را با آهن‌بر بریدند و با شکستن در به راحتی به حیاط سفارت وارد شدند. دانشجویان که تعدادشان کمتر از ۵۰۰ نفر بود، کارکنان سفارت را به گروگان گرفتند... (امام) خمینی در ابتدا با اشتیاق چندانی از تصرف سفارت حمایت نکرد، ولی به‌زودی با تشخیص فواید بالقوه چنین اقدامی، نظر خود را تغییر داد و از آن با عنوان «انقلاب دوم ایران» که اهمیتش از انقلاب اول بیشتر بود یاد کرد.

 ۲۶آبان۱۳۵۸  : با پیام (امام خمینی) به آقای خویینی ها و دانشجویان، ۱۳ گروگان که زن یا سیاه‌پوست بودند، آزاد شدند. در بخشی از این پیام آمده بود: ... تا استرداد‌‎ ‌‌محمدرضا پهلوی، برای محاکمه و استرداد آنچه به یغما برده است، این لانۀ جاسوسی و‌‎ ‌‌آن جاسوسان حرفه ای به حال خود باقی خواهند ماند. لکن برای آنکه اسلام برای زن ها‌‎ ‌‌حقوق ویژه ای قائل است و سیاهپوستان که عمری را تحت فشار و ظلم امریکا به سر‌‎ ‌‌برده اند و شاید به طور الزام به ایران آمده باشند، نسبت به آنان در صورتی که جاسوسی‌‎ ‌‌آنها ثابت نشده باشد، تخفیف دهید.

۱۴ اسفند۱۳۵۸ : (امام) خمینی پیامی‌ صادر کرد که در آن تشکیل کمیسیون بین‌المللی تحقیق برای بررسی جنایات شاه و دخالت‌های آمریکا در ایران را مورد موافقت قرار داد و حل و فصل نهایی مساله گروگان‌ها را به مجلس شورای اسلامی که خرداد سال 59 تشکیل شد، سپرد.

۵ اردیبهشت ۱۳۵۹: ۶ هواپیما و ۸ بالگرد آمریکایی برای آزادی ۵۳ گروگان در تهران وارد فضای پروازی ایران شدند... پس از شکست دولت کارتر در آزادسازی گروگان ها از کانال‌های دیپلماتیک، یگان ویژه دلتا فورس نیروهای مسلح آمریکا، مأموریت پیدا کردند گروگان های آمریکایی را در یک عملیات کماندویی آزاد کرده و به آمریکا بازگردانند. این عملیات که به‌دلیل مشکلات فنی و جوی (طوفان شن) پیش‌بینی نشده به شکست انجامید، به عملیات طبس مشهور گشت.

خرداد۱۳۵۹ : دولت پروسه اجرایی رسیدن به یک توافقنامه با ایالات متحده آمریکا را (براساس تعیین تکلیف مجلس) برعهده داشت. با توجه به قطع رابطه سیاسی بین دو کشور از سوی آمریکا، دولت الجزایر به عنوان حافظ منافع جمهوری اسلامی ایران واسطه رسیدن به تفاهم نهایی بود.

۳۰ دی ۱۳۵۹ ​:  بیانیه های  الجزایر در ۱۹ ژانویه ۱۹۸۱ به امضا رسید و به بحران تصرف سفارت آمریکا در تهران پایان داد.

 

۱۳۵۸ -۱۳۵۹- : در جریان اشغال سفارت، کارمندان سفارت تلاش کردند مدارک و اطلاعات محرمانه را از بین ببرند، اما دانشجویان موسوم به پیرو خط (امام) خمینی توانستند بخشی از آن اطلاعات را بازیافت کنند و حدود ۷۰ سند محرمانه توسط ایران منتشر شد. بسیاری از آن اسناد مربوط به فعالیت‌های سازمان سیا در ایران می‌شد.

 

۱۹ تیر ۵۹: گزارشی مبنی بر خنثی شدن کودتایی که هدف آن به‌دست گرفتن پایگاه‌های نظامی کشور و حمله به مراکز استراتژیک و خانهٔ (آمآم) خمینی.. این سومین نقشهٔ کودتایی بود که... توسط تنی چند از افسران ارتش شاهنشاهی ایران و با تمرکز افسران نیروی هوایی شاهنشاهی برای بازگرداندن شاپور بختیار و حذف سید روح‌الله خمینی و نابودی نظام نوپای جمهوری اسلامی، طرح‌ریزی شده بود.

  • و ۶۰ سال بعد از ۲۸ مرداد ۱۳۳۲  ...

 

۶۰ سال پس از کودتای۲۸ مرداد ۱۳۳۲ سازمان سیا با انتشار اسنادی، به دخالت مستقیمِ خود در ایران معترف شد. 

 

کانال رسمی دیدبان ایران در تلگرام

اخبار مرتبط

ارسال نظر