پشت پرده سریال پر حاشیه صدا و سیما / هدف نهایی گاندو چه کسانی هستند؟

«گاندو» با پرداختن به مسائل امنیتی، جاسوسی و انگشت گذاشتن روی پدیده‌هایی که در چند سال گذشته در ایران سر و صدا کرده از جمله فساد اقتصادی و نفوذ آقازاده‌ها توانسته نامش را در رسانه‌ها و فضای مجازی مطرح کند، اما آنچه بیشتر از موارد دیگر، توجه کاربران شبکه‌های اجتماعی را به خود جلب کرده است، انتقاد به دولت و ارتباط دادن آن به جاسوس‌های خارجی است.

داستان این سریال، پیرامون ماجرا‌های روزنامه نگاری ایرانی- آمریکایی به نام «مایکل هاشمیان» است که نقش او را «پیام دهکردی» بازی می‌کند.

اما جواد افشار کارگردان این سریال در پاسخ به انتقاد‌ها گفته است هیچ‌گاه «گاندو» قصد برخورد با افراد دولتی را ندارد بلکه در حمایت از آنان درصدد فاصله‌گذاری بین آنان و کسانی که با سوء استفاده از آنان به نظام خیانت کرده‌اند، برآمده‌ایم.

جدا از نقد‌های فنی و ساختاری که به این سریال وارد است، اما دامنه حاشیه‌ها و هجمه‌ها به قسمت سیزدهم رسید و به همین دلیل هم روی آنتن نرفت. وقتی روز جمعه گذشته نهایتاً از تلویزیون پخش شد باز این سوال برای بسیاری از مخاطبین بوجود آمد چرا تیغ سانسور، گریبان این سریال را گرفت؟ حرف و حدیث‌های بسیاری در رابطه با این اتفاق در محافل رسانه‌ای مطرح شده که مهمترین آن ادعای دخالت برخی از افراد نزدیک به دولت در تغییر دیالوگ‌ها و ممانعت از تصویرپرداری ارتباط میان جیسون رضائیان با برخی از افراد بوده است. البته گفته شده که برخی از حرف‌ها و دیالوگ‌ها در برخی از قسمت‌های این سریال تغییر کرده است.

 

پخش اولین قسمت اگرچه علاوه بر مخاطبان، توجه بخشی از سیاستمداران را نیز به خود جلب کرد، اما هر چه سریال جلوتر رفت، حساسیت‌ها نسبت به آن بیشتر شد؛ اینکه سریال چه خط‌مشی‌ای دارد و با چه نگاهی جلو می‌رود و قرار است روی چه جریانی تمرکز کند.

این حساسیت‌ها باعث شد در آخرین قسمت بازپخش شده از سریال، واژه دولت از یکی از دیالوگ‌ها حذف شود. دیالوگی که طی آن دو مامور امنیتی با هم حرف می‌زنند و یکی در حال گزارش دادن به مافوق خود است و طی آن توضیح می‌دهد که طبق پروسه تحقیقاتی دارند به سرنخ‌هایی در مقامات بلندپایه کشور می‌رسند و می‌گوید: «از دو، سه کانال داریم می‌رسیم به مقامات ارشد کشوری.» داریوش فرهنگ که نقش مافوق او را ایفا می‌کند می‌پرسد: «مثلا» که جواب می‌شنود «دولت» که این کلمه دولت در بازپخش حذف می‌شود.

در قسمت هفدهم هم نام کلمه خواهرزاده رئیس جمهور حذف و کلمه دولت جای آن آمد.

در تایید نظر بینندگان، کوروش کمره‌ای مدیر روابط عمومی شبکه سه سیما در توییتی عنوان کرد: «موضوع اصلی در قسمت ۱۳ سریال گاندو دستگیری خواهرزاده یکی از مسوولان است نه کلمه دولت!»

بعد از آن، قسمت سیزدهم سریال که باید پنجشنبه شب ۳۰ خردادماه روی آنتن می‌رفت باز هم به صورت بازپخش و تکراری پخش شد. گفته می‌شود قسمت ۱۳ سریال که قرار بوده پای جیسون رضاییان به دولت را باز کند در صحنه‌هایی مخاطب را با این نفوذ در ساختار دولت روبه‌رو می‌کرده است.

هر چند جواد افشار در تلاش برای پخش صحنه‌های مورد نظر است، اما چالش بین تلویزیون و نهاد ریاست‌جمهوری در بازتاب این صحنه‌ها ادامه دارد. افشار در جمله‌ای کوتاه به خبرنگار «اعتماد» می‌گوید: «اقتدار امنیت ملی ما از هر چیزی مهم‌تر است، حتی از منافع و مصالح شخص و اشخاص مهم کشور». او توضیح دیگری در این باره نداد و فقط خواستار شد که اجازه دهیم سریال در آرامش پخش شود.

 

گاندو گونه‌ای از تمساح است که در ایران بیشتر در منطقه سیستان و بلوچستان و چابهار دیده می‌شود. خود کلمه گاندو هم به نوعی از زبان بلوچ گرفته شده است. این کروکودیل که پوزه کوتاهی دارد مدت‌ها برای شکار خود کمین می‌کند. چند روز پیش جواد افشار کارگردان سریال در یک برنامه صبحگاهی حضور یافت و درباره دلیل انتخاب این نام بیان کرد که ویژگی مهم این حیوان این است که مدت‌ها کمین می‌کند و این ویژگی در فیلم هم برای جاسوس‌ها و هم برای ضد جاسوس‌ها به کار می‌رود.

رضا درستکار، منتقد سینما و تلویزیون است که همان ابتدا سریال «گاندو» را یک شوخی می‌داند و درباره تفاوت ساخت سریال‌های جاسوسی و سیاسی در غرب و ایران می‌گوید: آن طرف متخصصان و تحصیلکرده‌ها کار می‌کنند، اما این طرف کسانی روی این سوژه‌ها کار می‌کنند که همه چیز را سهل و آسان در نظر می‌گیرند.

او چند نکته را باعث شکست سریال‌های جاسوسی می‌داند و معتقد است: یکی از عوامل دخیل در شکست این سریال‌ها این است که مولف وقتی واقعیت را تعریف می‌کند آن را تحریف می‌کند یا می‌گوید الان که این قصه را تعریف می‌کنیم ضربه‌ای هم به دولت بزنیم. البته تلویزیون‌های غربی هم به واقعیت وفادار نمی‌مانند و آن‌ها هم می‌گویند رضاییان یک شهروند عادی است. این منتقد اضافه می‌کند: نویسندگان ما تسلط تکنیکی به ژانر فیلم‌های جاسوسی ندارند درحالی که با تسلط کامل به این پرونده‌ها باید آن‌ها را دراماتیزه کرد.

 

 

 

 

 

جواد افشار کارگردان سریال تلویزیونی «گاندو» درباره ماجرای سانسور‌های قسمت سیزدهم و حذف برخی واژه گفت: من از مدیران ارشد سازمان صداوسیما و دولتی‌ها دعوت می‌کنم سعه‌صدر داشته باشند که هم به نفع نظام و هم افراد و اشخاص است. مجموعه «گاندو» یک مطالبه مردمی به حق است که اتفاقاً شفاف‌سازی می‌کند نه به دلیل اینکه به کسی برچسب بزند و کسی را زیر سوال ببرد. ما می‌گوییم هر فرد و هر شخصی باید پاسخگوی عملکرد خودش باشد. بنا نیست هیچ مقام ارشدی تاوان عملکرد فلان اقوام و فامیل خود را بدهد. یعنی اینکه قرار نیست خدایی ناکرده برادر و فرزند من یک جرم و فسادی کرده باشند و من تاوان آن را بدهم. اتفاقاً اگر شفاف‌سازی انجام شود اگر فردی از خانواده من چنین خلافی انجام دهد نه تنها این کار تأیید نمی‌شود بلکه آن را محکوم هم کرده‌ایم. به خصوص وقتی پایِ جاسوسی و خیانت به وطن، به میان می‌آید.

عده‌ای در شبکه‌های اجتماعی به سانسور سریال اشاره کرده اند و دولت حسن روحانی را مسئول حذف بخش‌هایی می‌دانند که مستقیم رئیس جمهور و دولت را مورد انتقاد قرار می‌دهد.

 

 

وی با اشاره به اینکه هیچ‌گاه این سریال قصد برخورد با دولتی‌ها را ندارد، خاطرنشان کرد: باید برای نمایش آنچه واقعیت داشته است، اجازه داده شود. مطمئناً این اقدام در جهت منافع ملی خواهد بود. هیچ‌گاه سریال تلویزیونی «گاندو» لکه ننگ و سیاهی به کسی تحمیل نخواهد کرد و فقط شفاف‌سازی موجب این می‌شود که اتفاقاً کسانی که ممکن است ناجوانمردانه مورد اتهام قرار گیرند تبرئه شوند. هنوز به طور جدی حذف و سانسوری اتفاق نیفتاده و برخی از واژگان و دیالوگ‌ها را خواستند حذف شود؛ اتفاقاً از ما خواستند اسم دولت به طورکل حذف شود. ما در ادامه داستان پاسخ‌های خوبی داریم برای این پلی که زده شده و در حمایت از دولتی‌ها صحنه‌های بسیار خوبی خلق کردیم. هیچ‌گاه این سریال قصد برخورد با دولتی‌ها را ندارد، ولی در جهت حمایت از جایگاه این دوستان و عزیزان اتفاقاً بین آنان و سواستفاده کنندگان از آنان - که مرتکب خیانت نیز شده‌اند- فاصله گذاری کرده‌ایم؛ و این دوستان و عزیزان اطلاعی هم نداشتند. اما به محضِ آگاهی و بدست آوردن اطلاع، خیلی عاقلانه و با موازین صحیح و اصولی خودشان هم کمک کردند تا چنین توطئه‌هایی خنثی شوند

 

 

افشار با اشاره به سوء استفاده برخی از وابستگان دولتی‌‎ها، افزود: اصلاً ما قصد تضعیف نداریم و حتی قصد اتهام به شخصیت‌های دولتی را هم نداریم. اما اشاره کرده‌ایم که وابستگانی در پیرامون این عزیزان وجود دارند و از جایگاه‌شان - براساس رانتی که وجود دارد- سوء استفاده کرده و می‌کنند و این سوء استفاده آگاهانه و بعضاً ناآگاهانه موجب ضرباتی به مجموعه سیستم دولتی شده است. چون اطلاع دقیقی ندارند چنین واکنشی نشان دادند. اما جالب است بدانند در ادامه داستان و مقاطعی، در برخی موارد از مواجهه دولت با این پدیده، حمایت بسیار زیادی هم داشتیم. در عین‌حال همگان باید بدانند هرکسی که واقعاً به این مردم خیانت کرده و جاسوسی می‌کند به مردم و کشورش خیانت کرده و باید تاوان آن را پَس بدهد.

 

 

وی تصریح کرد: جالب است که وحید رهبانی (شخصیت محمد) یک سکانس جالبی داشت که به عبدی (داریوش فرهنگ) می‌گوید خط قرمز ما کجاست. می‌گوید: قانون! امنیت ملی که وزیر و وکیل هم نمی‌شناسد تا هرکجا لازم باشد طبق قانون باید پیش برویم؛ این استراتژی مهم سریال «گاندو» است. امنیت ملی با هیچ‌کس تعارف ندارد هرکس در هر سطح و جایگاه آگاهانه یا ناآگاهانه فرقی نمی‌کند. اگر در جهت خلاف موازین مردم و نظام حرکت کند باید با آن برخورد شود. دولتی‌ها و مسئولین امر اجازه بدهند سریال «گاندو» مسیر طبیعی‌اش را طی کند؛ چرا که ما قصد تخریب و تضعیف هیچ شخصیتی در نظام را نداریم بلکه در جهت حمایت از آن عزیزان فقط هدف‌مان نمایش کسانی است که با سوء استفاده از جایگاه مرتبط با شخصیت‌ها، خیانت کردند.

 

 

این روز‌ها که دولت زیر بار شدیدترین فشار‌های داخلی و خارجی است، اهمیت حفظ انسجام داخلی بیشتر از گذشته احساس می‌شود. در یک سو دولت با شدیدترین تحریم‌های خارجی و دشمنان قسم خورده‌ای در منطقه و در راس آن ترامپ رئیس جمهور آمریکا قرار دارد. در روی دیگر فشار‌های داخلی و اقتصادی نیز عرصه را بر دولت تنگ کرده است.

در این میان تنها چیزی که نقطه اتصال مردم و حاکمیت است نگاه مثبت و امیدبخش مردم به دولت و ایجاد روحیه و حس اعتماد از طرف دولت در مردم است.

اینجاست که نقش رسانه ملی در ایجاد وحدت میان دولت و مردم پُررنگ می‌شود و صدا و سیما باید در بیان مطالب، نقدی منصفانه و دور از تسویه حساب‌های سیاسی داشته باشد.