فرصت ها و چالش های جام جهانی ۲۰۲۲ قطر برای ایران چیست؟

سال‌هاست جام جهانی فوتبال بیش از آنکه یک رویداد صرفا ورزشی تلقی شود، به‌عنوان یک فرصت اقتصادی پربازده شناخته می‌شود. از همین رو، رقابت برای به دست آوردن میزبانی این جشنواره اقتصادی میان کشورها بالا گرفته است. این رقابت تا آنجا مهم قلمداد می‌شود که حتی بحث پرداخت رشوه و استفاده از راهکارهای غیرقانونی برای کسب میزبانی از سوی قطر در آخرین دوره تعیین میزبان جام جهانی فوتبال 2022، مدتی در صدر اخبار بود. در واقع، فرصت‌های بی‌نظیر اقتصادی نهفته در چنین رویدادی می‌تواند به رشد و توسعه اقتصادی کشورها در کوتاه‌مدت کمک و هزینه‌های پرداختی را نیز جبران کند. آخرین نمونه موفقیت‌آمیز برگزاری جام جهانی فوتبال، مورد کشور روسیه است که گفته می‌شود پرهزینه‌ترین دوره در تاریخ جام جهانی نیز بوده است. این کشور توانست در طول مدت برگزاری بازی‌ها معادل یک درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور، درآمد کسب کند. مدیر اجرایی انجمن متصدیان گردشگری روسیه گفته بود: بنا بر اعلام کمیته برگزاری رقابت‌های جام جهانی 2018، این مسابقات بیش از 850 میلیارد روبل (حدود 5/13میلیارد دلار) به تولید ناخالص داخلی کشور کمک کرده است و در این بین فقط بخش گردشگری در طول برگزاری جام جهانی بین 40 تا 70 میلیارد روبل درآمدزایی داشته است. به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، مایا لومیدزه تصریح کرده بود: کارشناسان بین‌المللی تخمین می‌زنند بخش گردشگری در طول برگزاری جام جهانی فوتبال بین 40 تا 70 میلیارد روبل ( 634 میلیون تا 109/1 میلیارد دلار) به تولید ناخالص داخلی روسیه کمک کرده است. او افزوده بود: با توجه به ارزیابی کمیته برگزاری، این مبلغ عملا هزینه‌های آماده‌سازی جام جهانی را پوشش می‌دهد؛ این در حالی‌ست که مسابقات ما در حال حاضر گران‌ترین و پرهزینه‌ترین مسابقات تاریخ جام جهانی بوده است. از همین رو کشورها همواره با محاسبه هزینه-فایده برگزاری جام‌های جهانی، به دنبال کسب میزبانی هستند.

توسعه اقتصادی در سایه فوتبال

فرصت‌های اقتصادی برگزاری جام جهانی فوتبال تنها به درآمدها محدود نمی‌شود. در حقیقت به دلیل ضرورت آماده‌سازی زیرساخت‌ها، ورزشگاه‌ها، مراکز خدماتی و رفاهی و غیره بر اساس استانداردهای بین‌المللی و تحت نظارت فیفا، کشورهای برگزارکننده به سرعت از نوعی توسعه زیرساختی و خدماتی برخوردار می‌شوند که می‌تواند سال‌ها، مورد استفاده شهروندان و گردشگران قرار گیرد. مدیر اجرایی انجمن متصدیان گردشگری روسیه اعلام کرده بود 24 هتل جدید در 11 شهر روسیه برای جام جهانی 2018 ساخته شده است که در پرشدن این هتل‌ها در مسکو، سن‌پترزبورگ، کالینینگراد و کازن در آینده شکی نیست. همچنین می‌توان از ایجاد اشتغال‌های پایدار و موقت در جوامع نیز به‌عنوان مزیت دیگر برگزاری مسابقات فوتبال در این سطح نام برد. کمیته برگزار‌کننده جام جهانی 2018 گزارش داده بود به لطف برگزاری مسابقات جام جهانی فوتبال، 220 هزار شغل جدید در روسیه ایجاد شده است. همچنین بر اساس اعلام بانک اسبربانک، گفته می‌شود کل هواداران خارجی فوتبال که در طول مسابقات جام جهانی در روسیه حضور داشتند، حدود 5/1 میلیارد دلار خرج کرده‌اند. این رقم با پیش‌بینی وزیر توسعه اقتصادی روسیه که گفته بود بر اساس تخمین‌ها، افراد خارجی بیش از 100 میلیارد روبل (معادل 6/1 میلیارد دلار) در این کشور خرج خواهند کرد فاصله چندانی نداشته است.

بازاریابی عمومی برندهای ایرانی

اما ایران در حالی که به دلایل اجتماعی-اقتصادی و برخی قوانین جاری در کشور قادر به برگزاری مسابقات جام جهانی فوتبال نیست، چگونه می‌تواند از این فرصت‌ها بهره‌برداری کند؟ شاید بزرگترین تفاوت فعالان اقتصادی با دیگران و شرط موفقیت آنان همین باشد که در این فرصت‌سوزی ناخواسته، فرصت‌های طلایی کم‌نظیری می‌سازند. اگرچه سه سال زمان کوتاهی‌ست اما می‌توان در این مدت دست به کارهای بزرگی زد که نتیجه آن کسب سود کم‌هزینه از بازار پررونق قطر در شب‌های فوتبالی جام‌جهانی‌ست. بخش خصوصی ایران به‌عنوان یک جامعه فعال در روابط اقتصادی بین‌المللی شاید گزینه‌ بهتری از بخش دولتی باشد تا از طریق آن یک فعالیت اقتصادی واقعی در این زمان بدون ایجاد رانت و فساد شکل بگیرد. در همین راستا در روزهای اخیر، اولین جلسه کمیسیون گردشگری و خدمات وابسته اتاق ایران و قطر برای مطالعات در همین زمینه برگزار شد. علی‌اکبر عبدالملکی- رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران- در این جلسه، با اشاره به تمایل قطری‌ها برای گسترش مناسبات با ایران، هدف اول اتاق بازرگانی را توسعه صنعت گردشگری تا سال 2022 اعلام کرده است. همچنین با توجه به اشتیاق طرف‌های قطری به گسترش روابط در قالب سرمایه‌گذاری مشترک با ایرانیان، قرار است برنامه‌های منظمی در راستای رفع موانع برای حضور حداکثری شرکت‌ها و تولیدکنندگان ایرانی در بازار قطر فراهم شود. حضور کالاها و برندهای باکیفیت ایرانی در این جشنواره اقتصادی- ورزشی در کنار فروش فراوان می‌تواند بهترین فرصت برای معرفی و بازاریابی صادرات کالا به کشورهای دیگر باشد.

گردشگری در جزایر ایرانی

پس از آنکه قطر به‌عنوان میزبان جام جهانی 2022 انتخاب شد، وسعت کوچک این کشور، شایعه‌ای را بر سر زبان‌ها انداخت مبنی بر اینکه ایران می‌تواند با استفاده از فرصت جزایر خود در آب‌های خلیج فارس در این میزبانی با قطر مشارکت کند و برخی بازی‌ها در ایران برگزار شوند. البته گفته می‌شود طبق قانون فیفا وقتی کشوری به‌عنوان میزبان جام جهانی انتخاب می‌شود، دیگر امکان تغییر آن به این صورت که به طور مشترک با کشور دیگری، میزبانی را به عهده بگیرند، وجود ندارد. اما این شایعه تلنگری جدی برای اقتصاد ایران بود که اگر چه نمی‌تواند در برگزاری مشارکت کند اما می‌تواند در بهره‌برداری از بازار پررونق این رویداد شریک باشد. جزیره کیش به‌عنوان سمبل توریسم ایران در آب‌های خلیج فارس بهترین گزینه برای مشارکت گردشگری در روزهای جام جهانی‌ست. نزدیکی این جزیره به قطر و جذابیت‌های توریستی طبیعی و مدرن جزیره کیش یک ظرفیت داخلی برای جذب گردشگر است؛ به شرط آنکه موانع حمل و نقل و ورود و خروج گردشگران به این جزیره تا حد زیادی برطرف شود. همچنین شهرهای زیبای ساحلی جنوب ایران نیز می‌توانند اهداف خوبی برای گردشگری در دوران جام جهانی و جلب نظر گردشگران خارجی برای جذب توریست در آینده باشد. گفته می‌شود در حال حاضر صدور روادید قطر برای ایرانی‌ها به صورت فرودگاهی صورت می‌گیرد و ایجاد کانالی همانند این بر اساس قوانین کشور می‌تواند به اقتصاد ایران در زمان جام جهانی کمک شایانی کند. گفتنی‌ست در اولین جلسه کمیسیون گردشگری و خدمات وابسته اتاق ایران و قطر نماینده سازمان هواپیمایی کشوری نیز حضور داشته است.

بازار پررونق کالای ایرانی

رئیس اتاق مشترک ایران و قطر با اشاره به رویداد بزرگ جام جهانی که سال 2022 در قطر برگزار می‌شود، اظهار کرده است: پیش‌بینی می‌شود در صورت صعود ایران به جام جهانی 2022 حدود 700 هزار ایرانی در آن ایام به قطر سفر کنند. او همچنین از راه‌اندازی خطوط پروازی جدید بین ایران و قطر جهت سهولت در روابط تجاری و گردشگری در آینده‌ای نزدیک خبر داد. همچنین مقرر شده است با گسترش خدمات بار هوایی بین دو کشور زمینه صادرات امن محصولات گردشگری و صنایع دستی نیز فراهم شود. در همین راستا، برگزاری نمایشگاه‌های اقتصادی و فرهنگی در قطر با هدف معرفی توانمندی‌های داخلی در دستور کار قرار گرفته است. بازار لاکچری و پرتقاضای قطر به خودی خود، مستعد حضور برندهای ایرانی البته با کیفیت و آراستگی ویژه است. اما این ایام می‌تواند سکوی پرتاب خوبی برای صادرات هرچه بیشتر محصولات ایرانی برای رونق بازار تشنه قطر باشد. انواع خوراکی‌ها، پوشاک باکیفیت و نیز تورهای گردشگری برای ایرانیان در قطر و در مقابل، تورهای گردشگری یک و دو روزه برای گردشگران خارجی در ایران که می‌تواند با هماهنگی وزارت خارجه موانع ویزا را نیز برطرف کند، از جمله فرصت‌های اقتصادی داخلی و خارجی ایران در دوره جام جهانی 2022 است. این گزارش کوتاهی بر اساس فرصت‌های معرفی‌شده موجود در این دوران طلایی بود اما مطالعات فعالان اقتصادی قطعا می‌توانند موارد گسترده‌تری از این فرصت‌ها را برای بخش خصوصی و دولتی ایران نمایان کنند که در صورت پیگیری و پشتکار تا سه سال آینده حتما مورد بهره‌برداری و کسب سود برای ایرانیان خواهد بود.