از پیشنهاد رهبری به آیت‌الله خامنه‌ای تا پیشنهاد قائم مقام رهبری به آیت‌الله هاشمی از سوی امام(ره) / روایت‌های رهبری
در چندسال اخیر در روزهای سالگرد ارتحال امام(ره) یکی از مواردی که مطرح می‌شود، موضوع نحوه انتخاب جانشین امام و رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است. موضوعی که البته در سال‌های اخیر با انتشار مشروح مذاکرات نمایندگان مجلس خبرگان از سوی صداو سیما بوده است. امسال نیز علاوه بر روایت رسمی صداوسیما از این موضوع، یک مصاحبه با برادر آیت‌الله‌هاشمی رفسنجانی و انتشار فایل صوتی از سخنان رهبر انقلاب نیز گوشه‌های دیگر از این واقعه مهم را روایت کرده است.
به گزارش سایت دیده بان ایران؛ در چندسال اخیر در روزهای سالگرد ارتحال امام(ره) یکی از مواردی که مطرح می‌شود، موضوع نحوه انتخاب جانشین امام و رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است. موضوعی که البته در سال‌های اخیر با انتشار مشروح مذاکرات نمایندگان مجلس خبرگان از سوی صداو سیما بوده است. امسال نیز علاوه بر روایت رسمی صداوسیما از این موضوع، یک مصاحبه با برادر آیت‌الله‌هاشمی رفسنجانی و انتشار فایل صوتی از سخنان رهبر انقلاب نیز گوشه‌های دیگر از این واقعه مهم را روایت کرده است.
در این فایل صوتی آیت‌الله خامنه‌ای درباره دیدار خود با امام خمینی(ره) در سال آخر عمر ایشان می‌گوید:«در یک جلسه باز ایشان (عدم صلاحیّت آیت‌الله منتظری برای رهبری آینده) را مطرح کردند. من به ایشان گفتم: «آقا، ما در مجموعه‌دوستان، کس دیگری غیر از ایشان نداریم.» ایشان گفتند: «نه، این‌جور نیست. شما رهبر بشوید.» من اصلاً این حرف را جدی نگرفتم. واقعا جدی نگرفتم، هیچ؛ سکوت کردم. جلسه هم سکوت شد، چند لحظه‌ای گذشت.»
مقام رهبری در این نوار صوتی ادامه داده‌‌اند:«من روبه‌روی امام نشسته بودم، حاج احمدآقا این‌طرف من نشسته بود. ایشان گفت: «بله، چطور شما می‌گویید کسی نیست؟ شما هستید، آقای موسوی اردبیلی هست، دوباره امام گفت: «نخیر، ایشان رهبر بشوند.»، شاید هم اسم آوردند و مشخص کردند آقای خامنه‌ای. در جلسه حالت خاصی هم تا حدودی پیش آمد، ولی من این را که ممکن است این در ذهن امام باشد واقعاً جدی نگرفتم. با خود گفتم حالا به‌عنوان مثال گفتند شما رهبر باشید و اصلا هم یادم نماند.»
ایشان ادامه داده‌‌اند:«بعد از چند روز بنا بود همه رفقا در دفتر من جمع بشوند. آقای هاشمی چند دقیقه‌ای زودتر آمده بود. به من گفت:«نظر شما راجع به آن مطلبی که امام گفتند چیست؟»، من اصلا یادم نیامد که ایشان چه می‌گوید. گفتم: «کدام مطلب؟»، گفت: «اینکه گفتند شما رهبر باشید.»، گفتم: «هیچ چیز»، گفت: «نه، امام بی‌فکر قبلی این حرف را نمی‌زند. این حرف همین طوری از دهان امام نپرید. این را با فکر قبلی می‌گوید.»، گفتم: من نمی‌دانم. من نمی‌دانم.»
مقام رهبری اضافه کردهاند:«چند ماه بعد در اتاق آقای هاشمی جلسه‌ای با ایشان داشتیم. باز همین صحبت پیش آمد. گفتم: «آقای هاشمی، بدان اگر چنین چیزی برای من پیش بیاید قطعا و یقینا آن را قبول نخواهم کرد. این را مطمئن باشید.» واقعا هم بنایم بر همین بود و اصلا احتمال هم نمی‌دادم که قضیه به این شکل مطرح بشود. البته اندکی قبل از فوت امام -همان روز و شب- صحبت شورای رهبری جدی شد. افرادی هم که جمع شده بودند، اسم من را به‌عنوان یک فرد می‌آوردند، اما به این شکلی که بعدا پیش آمد اصلا به ذهن ما خطور نمی‌کرد.»
مقام رهبری در ادامه نقل این خاطره افزده‌اند:«آقای هاشمی می‌گوید ما می‌توانستیم فرمایش امام در رابطه با آیت‌الله خامنه‌ای را حمل بر این کنیم که هدف ایشان این بوده که ما را قانع کنند و بگویند در بن‌بست نیستید. این بود که تصمیم می‌گیرد درباره همین مسئله یک بار دیگر خصوصی خدمت امام (قدّس‌سرّه) رفته و دراین‌باره با ایشان صحبت کند. در این دیدار حضرت امام (قدّس‌سرّه) مجددا می‌فرمایند که شما وقتی مثل آقای خامنه‌ای را دارید، چرا تردید دارید؟ چرا مشکل دارید؟»
درباره تعیین جانشین برای امام و انتخاب رهبری جدیدی برای جمهوری اسلامی پیش از این نیز ذکر خاطرات نقش اساسی را ایفا کرده است. در جلسه‌ای مجلس خبرگان رهبری بعد از فوت امام خمینی(ره) مرحوم اکبر هاشمی رفسنجانی نیز در زمینه تعیین شدن آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان رهبر جدید، خاطره‌ای را نقل می‌کند. او در آن جلسه می‌گوید: «در جلسه‌ای با حضور سران سه قوه، آقای نخست‌وزیر (موسوی) و حاج احمدآقا در محضر امام بحث شد. حرف ما با حضرت امام این بود که اگر این قضیه اتفاق بیفتد [برکناری قائم مقام رهبری] ما بعدا با قانون اساسی مشکل داریم؛ زیرا ممکن است خلأ رهبری پیش بیاید. ایشان گفتند: «خلأ رهبری پیش نمی‌آید و شما آدم دارید» گفتم: «چه کسی؟» ایشان در حضور آقای خامنه‌ای گفتند: «این آقای خامنه‌ای». به تازگی نیز محمد هاشمی رفسنجانی در مورد مساله جانشینی رهبری روایت جدیدی را ارائه داده است.
هاشمی در یک مصاحبه اینترنتی که متن آن را دیده‌بان ایران منتشر کرده، می‌گوید:«بعد از عزل آقای منتظری، آقای هاشمی خیلی ناراحت بود، امام به آقای‌هاشمی پیشنهاد داده بودند که خبرگان شما را به‌عنوان قائم مقام معرفی کنند، از امام خواهش می‌کرد که چنین کاری نکنند، یعنی کرارا خواهش کرده بودند که چنین کاری نکنند.» او در این باره ادامه داده است:«آقای هاشمی رفسنجانی نقل کردهاند که وقتی به سال‌های آخر عمر امام رسیدیم و ایشان نظرشان از آقای منتظری برگشت، یک شبی که این بحث جانشینی انجام شده بوده و آن‌ها دنبال این بودند که قضیه آقای منتظری را حل کنند و بعضی گفتند که کسی را نداریم، امام فرمودند مثلا همین آقای خامنه‌ای که گویا در کره شمالی بوده و تلویزیون خبرش را پخش می‌کرده، ایشان هست و ایشان می‌تواند.»
او ادامه داده که مرحوم رفسنجانی یک چنین نقل قولی را از امام کردهاند که مثلا ایشان می‌توانند باشند. بعد هم یک سه نفری را انتخاب کرده بودند. تا آن جایی که من فکر می‌کنم، آقای مشکینی بودند و آقای موسوی اردبیلی و به نظرم یکی دیگر آقای خامنه‌ای بوده است. سه نفر را تعیین کرده بودند که در خبرگان این‌ها به‌عنوان شورا، چون نظر روی شورای رهبری بود در بازنگری قانون اساسی تا رهبر فردی. این سه نفر را هم تعیین کرده بودند به‌عنوان شورا که این‌ها نظر دهند، ولی بعد که رأی‌گیری کردند خبرگان، شورای رهبری رأی نیاورد. محمد رفسنجانی همچنین می‌گوید:«عده‌ای دنبال آیت‌الله گلپایگانی بودند که حالا ایشان صحبت‌هایی که مثلا آقای هاشمی آن زمان مطرح می‌کرد، او می‌گفت آقای گلپایگانی مرجع هستند، ولی از نظر کشورداری و مسائل کشور آن اطلاعات لازم را ندارند؛ بنابراین زمانی که رأی‌گیری کردند، ۱۲ یا ۱۴ نفر از جمعی که بودند، بیشتر به ایشان رأی ندادند که آن‌ها عمدتا جامعه مدرسین از قم آمده بودند و رأی دادند.» او در مورد دادن پیشنهاد رهبری به هاشمی رفسنجانی از سوی امام خمینی می‌گوید:«بعد از عزل آقای منتظری، امام به آقای هاشمی پیشنهاد داده بودند که خبرگان شما را به‌عنوان قائم مقام معرفی کنند، نامه دهند، من نامه دهم، تایید می‌کنند.» آقای هاشمی تقریبا یک هفته گریه می‌کرد و می‌گفت نه، من نمی‌خواهم. از امام خواهش می‌کرد که چنین کاری نکنند، یعنی کرارا خواهش کرده بودند که چنین کاری نکنند. مثلا یکی از دلایلی که پرسیدیم، ایشان می‌گفتند اگر من چنین چیزی را می‌پذیرفتم، اینگونه می‌شد که قضیه آقای منتظری را من مثلا این کار را کردم و ایشان نکرده بود، کسانی دیگر بودند؛ بنابراین بله، به آقای هاشمی پیشنهاد شده بود، ولی ایشان نپذیرفتند. حتی از طرف خود امام هم پیشنهاد شده بود.
او در مورد علت رد این مساله از سوی هاشمی رفسنجانی می‌گوید:«شاید ایشان تصور می‌کرد که در کنار رهبر باشد، بهتر از این است که رهبر باشد و نقش خودش را بتواند ایفا کند و سالیان طولانی هم ما دیدیم که آقای هاشمی هم به رهبر وفادار بود و هم در کنار رهبر بود.»
اما پیش از این هم یک بحثی درباره روایت هاشمی از ماجرای طرح اسم آیت‌الله گلپایگانی به عنوان رهبری پیش آمده بود.هاشمی رفسنجانی در کتاب خاطرات خود درباره پیشنهاد مرحوم آیت‌الله گلپایگانی برای رهبری نوشته است: «بعضی‌ها طرفدار رهبری شورایی و بعضی خواهان رهبری فردی بودند. بعضی آیت‌الله خامنه‌ای و بعضی‌ها آیت‌الله گلپایگانی را مطرح کردند و برای شورا هم اسم‌هایی برده شد. قبلا در مشورت‌های سران قوا و جمعی دیگر از بزرگان به این نتیجه رسیده بودیم که شورایی مرکب از آیات خامنه‌ای، موسوی اردبیلی و مشکینی، رهبری را به عهده بگیرند، ولی در مذاکرات، رهبری فردی رأی بیشتری آورد. آیت‌الله خامنه‌ای با رهبری فردی مخالفت کردند. من هم مخالف بودم. نوبت نرسید. ابتدا به پیشنهاد اعضای جامعه مدرسین که عضو مجلس خبرگان بودند، آیت‌الله گلپایگانی مطرح شد. حدود ۱۴ نفر به ایشان رای دادند. سپس پیشنهاد رهبری آیت‌الله خامنه‌ای مطرح شد. خود ایشان پشت تریبون رفتند و گفتند من با رهبری شورایی مطابق قانون اساسی موافقم و با رهبری فردی مخالفم. پس چگونه نامزد بشوم؟»
خردادماه سال ۹۴ نیز مرحوم آیت‌الله‌هاشمی رفسنجانی در جلسه مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به این موضوع گفته بود:«بعد از رحلت امام، اعضای خبرگان شبانه برای تشکیل جلسه به تهران فراخوانده شدند تا خللی در اداره کشور ایجاد نشود. در آن زمان ۱۴ نفر قصد داشتند جریان انتخاب رهبری را به نحو دیگری رقم بزنند که اکثریت اعضا با تصمیم قاطع خود، رهبری آیت‌الله خامنه‌ای را اعلام کردند.»
در همین زمینه اما سیدیاسر جبرائیلی در کتاب روایت رهبری، با اشاره به خاطرات رفسنجانی و رای 14 نفر به آیت‌الله گلپایگانی برای رهبری، می‌گوید:«اسناد مربوط به مذاکرات ۱۴ خرداد ۶۸ نشان می‌دهد این ماجرا، از اساس واقعیت ندارد و به‌هیچ وجه درباره حضرت آیت‌الله گلپایگانی، هیچ گونه رأی‌گیری انجام نشده است که تعداد آرای ایشان، ۱۴ باشد.»
در این مورد فرزند آیت‌الله‌هاشمی در پاسخ به اظهارات نویسنده این کتاب تأکید کرده که آیت‌الله‌هاشمی رفسنجانی این خاطره را در همان روز، در دفتر خاطرات خود مرقوم کردند و در سال ۱۳۹۰، قبل از انتشار کتاب خاطرات خود، نسخه‌ای را جهت مطالعه و اظهارنظر رهبر معظم انقلاب، شخصا به ایشان تقدیم کردند و ملاحظه‌ای نیز در مورد این بخش از خاطرات از سوی مقام معظم رهبری به ایشان بیان نگردید، اما نشانه‌های دیگری دال بر تأیید روایت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی وجود دارد.»
بنا به اظهارات آیت‌الله فیض گیلانی بعد از تصمیم‌گیری خبرگان رهبری درباره انتخاب رهبری فردی به‌جای شورایی، «اسم آیت‌الله گلپایگانی به میان آمد. موافقان صحبت کردند اما مخالفی نداشت، چون کسی حاضر نشد برود پشت میز و بگوید آقای گلپایگانی اشکال دارد و صلاح هم نبود. بعد به‌کفایت مذاکرات رأی گرفتیم و آقای گلپایگانی رأی نیاورد.»
منبع: روزنامه همدلی
