جنگیدن با نام انوشیروان در تهران/ باید نگران نقش نگاره «انوشیروان دادگر» و «زنجیر عدل» هم باشیم؟+تصاویر

به گزارش سایت دیده بان ایران؛ روزگذشته  در حین نامگذاری برخی خیابان ها در شورای شهر تهران، بحثهایی بین اعضای شورای شهر درباره این نامگذاری ها صورت گرفت و در این میان، علیرضا نادعلی عضو اصولگرای شورای شهر تهران که تازه چند ماه است با لیست نیروهای انقلاب وارد شورای شده، امروز حملات سنگینی را به دوره های شوراهای قبلی شورای شهر تهران به خاطر نامگذاری خیابانی به نام «انوشیروان» داشت. سخنگوی شورای شهر «خسرو انوشیروان ساسانی» را پادشاهی ظالم خواند و گفت: «انقلاب کردیم بخاطر ضدیت با تاریخ ۲۵۰۰ ساله»

مخالفت با آثار تاریخی و نام گذشتگان، در گذشته هم سابقه داشته است نوع تقابل یک جریان فکری برآمده در سال های اخیر با برخی نمادها و نشان ها و نام های تاریخی بیش از هر چیز راه افراط را پیموده است. 

نوع نگاه جریان جوانان انقلابی در شهرداری تهران این واهمه را در میان فرهنگ دوستان ایجاد کرده که مبادا آثار دیگری نام انوشیروان بر آن نهاده شده و اتفاقاً بخشی از آثار ملی است در خطر قرار گیرد. در تهران دو اثر حجمی با نام انوشیروان گره خورده است؛ یکی نقش نگاره «انوشیروان دادگر» بر دیواره کاخ دادگستری تهران و زنجیرعدل ‎ انوشیروان دادگر در ساختمان قدیم مجلس

 نقش نگاره «انوشیروان دادگر»

یکی از نقش نگارهای در معرض خطر که متاسفانه مورد غفلت قرار گرفته؛ نقش نگاره «انوشیروان دادگر» بر دیواره کاخ دادگستری تهران است. علی رغم ثبت شدن بنای کاخ دادگستری در فهرست آثار ملی اما همچنان از این ساختمان بهره برداری اداری می شود و نگاره سنگی انوشیروان هم مورد غفلت واقع شده است. 

کاخ دادگستری بنای تاریخی و اصلی دادگستری در ایران است که در خیابان خیام، تهران قرار دارد. این اثر با نام ساختمان دادگستری کل کشور در تاریخ ۱۶ اسفند ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۴۶۱۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

معمار بزرگ این بنا معماری ارمنی‌ به نام گابریل گورکیان، کاخ دادگستری تهران را طراحی کرد و استاد آذری نامدارمان، غلامرضا رحیم‌زاده ارژنگ، تندیس انوشیروان دادگر را بر آن افزود.

مجسمه‌های عظیمی از استادان بزرگ ایرانی زینت‌بخش این ساختمان است که بانوی عدالت اثر ابوالحسن صدیقی و نقش برجسته انوشیروان دادگر اثر غلامرضا رحیم‌زاده ارژنگ از جمله آنهاست که این روزها نه به عنوان اثر ملی  بلکه به عنوان بخشی از دیوار یک ساختمان اداری از آن یاد می شود. 

مجلس قدیم و زنجیر عدل انوشیروان 

ساختمان سابق مجلس  شورای اسلامی یک اثر  با نام زنجیر عدل انوشیروان در کناره های خود دارد این اثر ساخته طراح بزرگ و مشهور آندره بلوک است.  این ساختمان هم که روزگار خوشی ندارد و عملاً به حال خود رها شده مدتی محل جلسات مجلسو  اکنون از آن به عنوان محل برگزاری جلسات مجمع تشخیص مصلحت نظام استفاده می‌شود، بنایی مربوط به دوره دوم پهلوی است که در نزدیکی کاخ مرمر است. کاخ سنا در آغاز برای آماده سازی پیش‌نویس قانون اساسی به محل برگزاری نشست‌های مجلس خبرگان قانون اساسی تبدیل و بعد از آن حدود بیست سال جلسات مجلس شورای اسلامی در آن برگزار می‌شد. اما با پایان کار ساختمان جدید مجلس در بهارستان، از دوره هفتم جلسات مجلس به آنجا منتقل شد.

مهرداد خدیر در عصر ایران درباره صحبت عضو شورای شهر نوشته است: «  مهم‌تر از این که نوشیروان عادل بوده یا نه، نام اوست که نشان می‌دهد این سرزمین «قدمت» دارد و این همان نکته‌ای است که آقای نادعلی و امثال او احتمالا از درک آن عاجزند. مجلس پنجم وقتی رییس آن (ناطق نوری) نمایندۀ کرمانشاه را با عنوان نمایندۀ «باختران» به نطق پیش از دستور فراخواند، او آن قدر اعتنا نکرد تا پس از چند بار رییس مجلس گفت: آقای ططری! پس چرا تشریف نمی آورید؟

   مرحوم ططری بنّا بود و چند کلاس بیشتر سواد نداشت چون مثل امروز شرط نمایندگی مدرک فوق لیسانس نگذاشته بودند. سواد حوزوی هم نداشت تا معادل درنظر بگیرند. (بعدتر البته وقتی از جاهای مختلف خودشان مدارک دانشگاهی گرفتند شرط مدرک هم گذاشتند اما قبل از آن می‌گفتند تعهد مهم‌تر از تخصص است).

    باری، نوبت چندم پاسخ داد: آقای ناطق! من نمایندۀ کرمانشاه هستم. باختران کجاست؟! کرمانشاه هزار سال قدمت دارد. روی این هزار سال که نمی توان قلم کشید. ضمن این که شما لیسانس ادبیات دارید و باید بدانید «باختران» یعنی خانۀ دیوان حال آن که کرمانشاه ما خانۀ شیران است.

   همین بحث مقدمه‌ای شد برای بازگشت نام پر‌شکوه کرمانشاه و خوش بختانه بازگشت.

   البته نام گذاری باختران به خاطر کلمۀ «باختر» به معنی «غرب» و بر سیاق واژۀ «خاوران» بود و قطعا آنچه در لغت نامۀ دهخدا آمده مد نظر نبوده است.

   احمد شاملو هم یک بار درمجلۀ «آدینه» نوشت: «کرمانشاه، کرمان به اضافۀ شاه نیست و در واقع "کرماشان" بوده که به مرور "کرمانشا" شده و بعد کرمانشاه و بر اساس آن کرمانشاهان را هم ساخته‌اند.»
 

   نام انوشیروان نه تنها با تاریخ که با ادبیات ما هم پیوند خورده است. چندان که در گلستان سعدی آمده. در حکایتی بسیار مشهور که شعر آن ضرب‌المثل شده است: « آورده‌اند که انوشیروان عادل، در شکارگاهی صید کباب کردند و نمک نبود. غلامی به روستا رفت تا نمک آرد. نوشیروان گفت: نمک به قیمت بستان تا رسمی نشود و دِه خراب نگردد. گفتند از این قدر چه خلل آید؟ گفت: بنیاد ظلم در جهان اول، اندکی بوده است. هر که آمد بر او مزیدی کرده تا بدین غایت رسیده:

اگر ز باغ رعیت مَلِک خورد سیبی
برآورند غلامان او درخت از بیخ

به پنج بیضه که سلطان، ستم روا دارد
زنند لشکریانش، هزار مرغ به سیخ.»

  اگر نوشیروان را ظالم بدانیم با این حکایت چه کنیم که علیه ظلم است؟ فرض دادگری او و ترویج عدالت به استناد این حکایت بهتر است تا بذر تردید در ذهن دیگران کاشتن؟

   فقط هم تاریخ و ادبیات نیست. در بحار‌الانوار (ج 15، ص 250) هم این حدیث مشهور آمده از پیامبر گرامی اسلام :«ولدت فی زمان الملک العادل» - در زمان پادشاهی دادگر به دنیا آمدم. بله، کم نیستند کسانی که اصالت این حدیث را زیر سؤال می‌برند و نویسندۀ این سطور هیچ گاه در بحار، غور نمی‌کند. اما نام نوشیروان که حذف شدنی نیست.

  ضرب‌المثل بسیار مشهور «همه چیز را همگان دانند و همگان هنوز از مادر نزاده‌اند» نیز بر اساس حکایتی در قابوس‌نامه و دربارۀ گفت‌و‌گوی نوشیروان با وزیر حکیم خود – بزرگمهر- است. آقای نادعلی لابد از وزیر ارشاد و وزیر آموزش و پرورش هم خواهد خواست آنها را تغییر دهند؟!

  «هفت بزم انوشیروان» در فردوسی هم زیباست. نمونه‌ای درخشان از مجلس گویی در ایران پیشا‌اسلام.

  بله، ممکن است به خشم نوشیروان بر وزیر خردمند –بزرگمهر- اشاره شود و این که موجب مرگ او شد ولو در نهایت از ظن خود صرف نظر کرده باشد اما بحث بر سر این داستان‌ها نیست. این است که نوشیروان یعنی هزار و چند صد سال تاریخ و این را دارید پاک می‌کنید!

   مثل همان بلایی که بر سر چنار هزار سالۀ امام‌زاده صالح تجریش آمد. چرا؟ چون عده‌ای پای آن شمع روشن می‌کردند. البته گفتند خشک شد اما چنار که خشک نمی‌شود. اگر قامت چنارهای خیابان ولی‌عصر خمیده به خاطر گرایش آنان به نور در پی بلند مرتبه‌سازی است وگرنه اگر آبی روان باشد و محیط، مساعد چنار تا چند هزار سال هم می‌تواند زیست.

نام نوشیروان را که حذف کنی چگونه از بزرگمهر حکیم بگوییم؟ این چه رفتاری است که با تاریخ و ادبیات و فرهنگ این مملکت می‌کنید؟ آخر، کی هستید شما؟ چطور دل‌تان می‌آید؟ بد است بگویند در عصر پهلوی حواس‌شان بود و ساختمان مجلس سنا در خیابان سپه (مجلس شورای اسلامی در خیابان امام خمینی‌) را به گونه‌ای طراحی کردند که دو ستون مقابل آن نماد زنجیر نوشیروانی باشد که هر که بر او ظلمی می شد خود را بدان می‌رساند و به صدا درمی‌آورد تا انوشیروان بشنود و به داد او برسد. افسانه هم باشد زیباست. خاصه آن قصه که مدت‌ها صدای زنجیر شنیده نمی‌شد و نوشیروان خرسند بود از داد در سرزمین ایران تا شبی صدا را شنیدند و رفتند و دیدند سگی خود را به زنجیر می‌کشد از ظلم صاحبش؟ قصه است؟ می‌دانم. اما تا باشد از این قصه‌ها که بوی عدل از آن شنیده شود.