تولید برق از زباله در تهران؛ دستاوردی که نیامده شکست خورد!
حسن کریمیان، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران با بیان اینکه از هر ۱۰۰ تن زباله یک مگاوات برق تولید شده و ظرفیتی که در کارخانه هاضم وجود دارد، ۲ مگاوات برق است، گفت: به عبارت دیگر این ۲ مگاوات برق می‌تواند به یک شهرک کوچک ۱۰ تا ۱۵ هزار نفر روشنایی برق اهدا کند. کارخانه هاضم در حال حاضر با ظرفیت تولید یک مگاوات و یک ژنراتور فعال است. این یک مگاوات برق تولیدی وارد شبکه سراسری برق شده و توزیع آن به عهده وزارت نیرو است. این در حالی است که از ۳۰۰ تن زباله می‌توانیم ۳ مگاوات برق تولیدی داشته باشیم ولی در حال حاضر در کارخانه هاضم ۲ ژنراتور فعال است.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی دیده بان ایران، روزنامه بهار نوشت: تولید برق از زباله یکی ازسوژه‌های داغ نخستین گفت‌و‌گــوی انتخاباتی نامزدهای ریاست‌جمهوری بود که با واکنش‌های جدی و حتی شوخی‌آمیز کاربران ایرانی در فضای مجازی مواجه شد. اما براساس آمار وزارت نیرو اصل موضوع تولید برق از زباله که آن را طلای کثیف می‌نامند این است که در حال حاضر میزان برق تولیدی از زباله آن‌قدر ناچیز است که حتی به یک‌درصد برق کشور هم نمی‌رسد و تنها ٠١٢/٠ درصد از برق کشور از طریق نیروگاه‌های زیست توده و بازیافت زباله به دست می‌آید. این موضوع در حالی رخ می‌دهد که شیرازی‌ها و مشهدی‌ها در تولید برق از زباله پیشتاز بوده‌اند و تهران نخستین قدم‌ها را برنداشته است. به جز این نخستین نیروگاه تولید برق از زباله در پایتخت را شرکت آب و فاضلاب تهران ایجاد کرده است.
***
چگونگی تولید برق از زباله
کارخانه تولید برق می‌تواند روزانه از حجم زباله ۳۰۰ تنی ۲ مگاوات برق تولید کند. نحوه کار بدین‌ترتیب است که از هر ۱۰۰ تن زباله ۵۰ تن زباله‌تر است که وارد سیستم هاضم می‌شود و حدود ۳ تا ۴ تن زباله خشک بوده و مابقی غیر قابل مصرف است که در نهایت سوزانده می‌شود.
حسن کریمیان، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران با بیان اینکه از هر ۱۰۰ تن زباله یک مگاوات برق تولید شده و ظرفیتی که در کارخانه هاضم وجود دارد، ۲ مگاوات برق است، گفت: به عبارت دیگر این ۲ مگاوات برق می‌تواند به یک شهرک کوچک ۱۰ تا ۱۵ هزار نفر روشنایی برق اهدا کند. کارخانه هاضم در حال حاضر با ظرفیت تولید یک مگاوات و یک ژنراتور فعال است. این یک مگاوات برق تولیدی وارد شبکه سراسری برق شده و توزیع آن به عهده وزارت نیرو است. این در حالی است که از ۳۰۰ تن زباله می‌توانیم ۳ مگاوات برق تولیدی داشته باشیم ولی در حال حاضر در کارخانه هاضم ۲ ژنراتور فعال است. در سالن دریافت کارخانه شب‌ها زباله‌های منطقه ۴ به این کارخانه انتقال داده می‌شود، بعد از انتقال در طی روز عملیات جداسازی بر روی آنها انجام می‌پذیرد. به گفته وی محصول بعدی گرمایی است که از فرآیند کارخانه ایجاد می‌شود. در برخی از کشورهای دنیا نیز در کنار این فضا استخر ایجاد می‌شود یا از این گرمای تولیدی در شهرک‌ها استفاده می‌کنند، گفت: کارخانه هاضم هیچ گونه آثار مخرب زیست محیطی ایجاد نمی‌کند و در زباله سوز نیز آلودگی ایجاد نمی‌شود و تنها گاز متان تولید شده که در نهایت تصفیه می‌شود.
کارخانه هاضم در اردیبهشت ماه سال ۹۲ افتتاح شد اما به دلایلی با مشکل مواجه شد، به دلیل مشکلاتی که در عقد قرارداد با وزارت نیرو داشتیم در عید فطر سال قبل توانستیم این برق را وارد شبکه برق مصرفی تهران کنیم. زیرا هر مجموعه‌ای که برق حاصل از انرژی‌های پاک را تولید کند، وزارت نیرو یا سازمان انرژی‌های نو این برق را خریداری می‌کنند. کریمیان در خصوص فروش برق تولید شده از کارخانه هاضم گفت: کارخانه هاضم شراکت بین بخش خصوصی و شهرداری تهران است. به طوری که بابت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی به مدت ۵ سال از درآمد حاصل از این کارخانه به شکل BOT استفاده می‌کند. بعد از این مدت زمان درآمد حاصل به طور کامل به شهرداری تهران اختصاص می‌یابد. برنامه‌های جامعی برای توسعه این شبکه برق در دستور کار قرار دارد، سیاست‌های دنیا بر این مبناست که تا جایی که ممکن است میزان زباله دفنی را کاهش دهند و برای رسیدن به این مرحله باید امحای زباله در محدوده اصلی شهر انجام شود. یکی از روش‌هایی که در دنیا مرسوم است، هاضم و روش دیگر سوزاندن زباله است. در سوزاندن اگر سیستم کاملا کنترل شود، مناسب است اما روش هاضم دردسرهای سوزاندن را نیز نخواهد داشت. وی ادامه داد: شهردار تهران بر بخش امحا زباله و همکاری با بخش خصوصی تاکید بسیاری دارد. کارخانه هاضم اولین مجموعه در خاورمیانه است که به تولید برق می‌پردازد، این کارخانه جزو مجموعه‌های بزرگ دنیا محسوب می‌شود.
هرتهرانی به طور میانگین روزانه ۸۰۰ تا ۹۰۰ گرم زباله تولید می‌کند
در شهر تهران هر نفر به طور میانگین روزانه ۸۰۰ تا ۹۰۰ گرم زباله تولید می‌کند البته این موضوع به این مسئله بستگی دارد که چه چیزهایی را زباله بنامیم. اگر لجن، سر شاخه و برگ را نیز جز زباله به حساب آوریم، میزان زباله تولیدی ما بیشتر نیز خواهد شد اما اگر منظور زباله خانگی باشد رقمی بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ گرم را شامل می‌شود. در کارخانه هاضم زباله‌تر، خشک ارزشمند و خشک غیر ارزشمند داریم و روال کار بدین صورت است که زباله دپو شده به وسیله لودر یا ماشین آلات سنگین به هاپر ریخته می‌شود و از آنجا وارد دستگاهی می‌شود که به اصطلاح کیسه پاره کن به آن می‌گویند. در آنجا کیسه‌های زباله از هم باز شده و ۳ سرند مواد آلی را جداسازی کرده و در نهایت هم خالص‌سازی مواد آلی و جداسازی ترکیبات بازیافتی در نوارهای اولیه و سرند اولیه و زیر سرندی مخصوص زباله‌تر به سرند ثانویه وارد می‌شود که در آنجا در مراحل مختلف زباله به قیف ورودی و بعد به خردکن وارد شده و مگنت‌ها نیز فلزات را از زباله‌ها جدا می‌کنند. دستگاه نایلون‌گیر که برای اولین بار در کشور فعال است، به جداکردن نایلون‌ها از زباله‌ها می‌پردازد. در نایلون گیر به صورت پنوماتیکی هوا دمیده می‌شود و سپس مکش انجام خواهد شد. در نوار نقاله‌ای که زباله را به هاضم انتقال می‌دهد، ممکن است چند درصد هم ماده آلی باشد که به میزان زیادی با زباله اولیه متفاوت است. بالاخره در نهایت زباله‌ای با خلوص ۹۰ درصد وارد مجموعه هاضم می‌شود.
به گفته کریمیان این خط کارخانه هاضم آبعلی مشابه خط‌های کارخانه کهریزک است اما با ۳ تا ۴ دستگاه اضافه‌تر فعال است، به طوری که زباله‌ها بعد از نوار نقاله در دستگاه ریفاینر خرد می‌شود و بعد از یک روز و اختلاط با آب وارد مخازن شده و لجن باقی مانده از آن وارد مخازن بزرگتر می‌شود. گاز تولید شده نیز در ژنراتور سوزانده می‌شود. این در حالیست که گاز اضافه هم در دستگاه فلر سوزانده می‌شود. در سیستم هاضم سیستم‌تر، مزوفیل ۲ مرحله‌ای است که‌تر بودن به دلیل اختلاط با آب در مرحله قبل است. لازم به ذکر است کهTS آن نیز باید به ۱۰ درصد برسد. مرحله مزوفیل بدان معناست که دمای اعمال شده در هاضم‌ها برای فعالیت‌های میکروبی و تولید گاز ۳۵ تا ۴۰ درجه باشد.
در اتاق کنترل هاضم تمامی انتقال از هاضم‌های اول به هاضم‌های ثانویه و از هاضم‌های ثانویه به پاین تبدیل می‌شود و گاز تولیدی در مخازن ۱۵۰۰ متر مکعبی از مایع به سمت فضای دیگری حرکت می‌کند و در محل تجمع گاز جمع می‌شود. از آنجا به واحد ژنراتور می‌رود که در ابتدا گاز تصفیه شده و رطوبت آن نیز کم شود تا قابلیت اشتعال در موتور را داشته باشد. بعد موتور ژنراتور گاز را وارد بخش مکانیکی می‌کند که در نهایت ژنراتور حرکت کرده و برق تولید شده و وارد شبکه می‌شود.
بدین‌ترتیب زباله‌ای که عامل آلودگی هوا و آب و خاک است و معضل محیط زیست محسوب می‌شود به جای آلودگی علاوه بر تولید انرژی، کودی تولید می‌کند که هیچ نشانی از آلودگی ازجمله معضل شیرابه ندارد. ضمن اینکه گازهای گلخانه‌ای که از زباله تولید شده و خود به خود انتشار پیدا می‌کنند، در مجموعه هاضم کنترل شده و تبدیل به برق مصرفی منازل می‌شود.در کشور پیشرفته‌ای مثل آلمان در حال حاضر بیش از ۸ هزار مگاوات برق از بیومس کودهای شیمیایی و زباله‌های شهری گرفته می‌شود.
به گفته کریمیان انرژی اتمی بوشهر ۱۰۰۰ مگاوات برق تولید می‌کند که اگر ما با استفاده از کارخانه هاضم به این سمت و سو برویم که زباله‌های کشور که پتانسیل بسیاری در تولید گاز و برق دارند منبع تولید انرژی، می‌توانیم بسیاری از انرژی مورد نیاز کشور را از این سیستم به‌دست آوریم تا ضمن کاهش آلودگی‌های زیست محیطی انرژی استحصال شده و مشکلات کمبود انرژی رفع شود.
ادعای تولید برق از زباله چقدر صحت دارد؟
در اولین مناظره انتخابات ریاست جمهوری که یکی از نمایندگان ادعایی را مبنی بر تولید برق از زباله مطرح کرد باعث شد که این مساله با واکنش‌های متفاوتی روبه‌رو شود. برخی مسئولان و کارشناسان این ادعا را به نقد کشیدند و برخی دیگر مهر سکوت به آن زدند. ماجرای تولید برق از زباله‌ها به شهر تهران محدود نمی‌شود، اما موضوع این است که بسیاری از تحلیلگران و حتی اعضای شورای اسلامی شهر تهران می‌گویند به علت مقرون به صرفه نبودن این طرح، تا کنون گزارش مستندی برای این کار ارائه نشده است. مساله قابل توجه این است که علی‌رغم پیگیری‌های انجام شده از وزارت نیرو برای مشخص شدن میزان آمار و ارقام تولید برق از زباله هیچ پاسخی به‌دست نیامد، چراکه وزیر نیرو‌ترجیح داد پاسخی ندهد و معاون وزیر نیرو در دولت تدبیر و امید نیز در این خصوص صراحتا گفت که‌ترجیح می‌دهد در خصوص این مساله سیاسی حرفی نزد و پاسخ به این مورد را به بعد از انتخابات موکول کرد. گرچه سکوت وزارت نیرویی‌ها در این رابطه حیرت آور است، اما مسئولان دیگر نسبت به این ادعا واکنش‌هایی را داشته‌اند؛
نکته آقای جهانگیری درست بود
معصومه ابتکاررئیس سازمان حفاظت محیط زیست دراین باره در توئیتر خود نوشت: «در پسماند هم نکته آقای جهانگیری درست بود. تفکیک از مبدا در تهران پیش نرفته، زباله سوز فقط ٢٠٠تن را پردازش می‌کند یعنی فقط ۵درصد زباله تهران که ۷۰۰۰ تن است.»
نمی‌توانیم از زباله برق تولید کنیم
تندگویان سخنگوی فراکسیون‌اصلاح‌طلبان شورای شهر تهران یکی دیگر از منتقدان به صحبت‌های این نامزد انتخابات صحبت‌های خود را این گونه بیان کرد که در جلسه علنی شورای شهر تهران، باقرصاد، رئیس سازمان پسماند ادعا می‌کند که نمی‌توانیم از زباله برق تولید کنیم، چراکه وزارت نیرو برق تولیدی را به قیمت مناسب نمی‌خرد و هفته گذشته نیز در کانال معاونت برنامه‌ریزی، مسئولان امر باز هم ادعا کردند که چون دولت همکاری مناسبی ندارد، نمی‌توان برق تولید کرد، اما از سوی دیگر شاهد هستیم که در مناظره، یکی از نامزدها می‌گوید که از زباله برق تولید می‌کنیم و جای سؤال است که بالاخره برق تولید می‌شود یا نه!؟ اگر ادعای این نامزد انتخابات مبنی بر اینکه از زباله برق تولید می‌شود را بپذیریم، جای سؤال است که چرا تا امروز رقم تولید انرژی برق اعلام نشده و اگر برق تولید می‌شود چرا تاکنون فروخته نشده است و در طی ۱۲ سال اخیر هیچ دستاورد و درآمدزایی نداشته‌ایم!
تندگویان بر این باور است که اگر از زباله‌های شهر درآمد داریم، چرا ردیف بودجه ۱۴۰۰ میلیارد تومانی برای سازمان پسماند قرار داده شده؟ به نظر می‌رسد ادعاهای مطرح شده درست نیست و حتی در زمینه تفکیک زباله نیز هیچ اقدام جدی صورت نگرفته و می‌توان آن را در زندگی دید، به گونه‌ای که به عنوان یک شهروند هیچ‌کدام‌مان تفکیک زباله ندیده‌ایم و می‌بینیم که همه مخازن، زباله‌ها را در هم می‌ریزند و این در حالی است که که طی این ۱۲ سال هیچ گونه فرهنگ‌سازی و آموزش در زمینه تفکیک زباله‌ها انجام نشده و البته چند ماهی است که پایگاه‌هایی برای تهویه زباله خشک در نقاط مختلف شهر ایجاد شده است؛ اما کجای دنیا شهروند موظف است زباله خشک خود را تحویل بدهد و نقش شهرداری در این زمینه کجاست؟
۹۵ درصد زباله‌های تفکیک شده شهر تهران بازیافت می‌شود
این صحبت‌ها در حالی است که طبق ادعای مسئولان شهری حدود 95 درصد زباله‌های تفکیک شده شهر تهران بازیافت می‌شود و ۵۵ درصد باقی، زباله‌هایی است که مردم به اشتباه تفکیک می‌کنند و قابل بازیافت نیستند. در همین راستا جعفری، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند معتقد است که روزانه نزدیک به ۱۱۱ هزار تن پسماند‌تر و خشک از سطح شهر تهران و شهرک‌های اطراف آن جمع‌آوری و برای پردازش به مجتمع پردازش و دفع آرادکوه منتقل می‌شود؛ بخشی از آنها سوزانده شده و قسمتی هم به کمپوست تبدیل می‌شود. میانگین تفکیک پسماند‌تر و خشک در پایتخت ۱۸. ۶ درصد است؛ به طوری که در بعضی مناطق این میزان بالای ۲۴ درصد و در برخی دیگر نیز کمتر از ۱۸ درصد است.
غیر واقعی حرف زدن ارزش فریب مردم را ندارد
از سوی دیگر طبق اخبار موجود می‌توان در باره این ادعا گفت که از اردیبهشت ماه سال گذشته کارخانه تولید برق در شمال شرق تهران راه‌اندازی شد که طبق گفته‌های مسئولان، در همان زمان این کارخانه قادر به تولید ۲ مگاوات برق در هر ساعت بوده و می‌تواند برق ۳۰ هزار لامپ ۱۰۰ واتی را تامین کند که این معادل برق مصرفی ۵۰۰ خانوار است. البته گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر متوقف شدن فعالیت این کارخانه وجود دارد.
از سوی دیگر ادعایی مبنی بر تولید برق در مرکز زباله کهریزک مطرح شده که تاجران، بنیانگذار سازمان بازیافت نکاتی را در این خصوص مطرح کرد مبنی بر این که «این زباله سوز با ظرفیت ۲۰۰ تن در اواخر سال ۱۳۹۴ راه‌اندازی شد. اگر فرض بر این بگذاریم که دقیقا ۲۰۰ تن زباله در روز دریافت کند و اگر طرح هاضم بی هوازی در آبعلی که سال ۱۳۹۳ راه‌اندازی شد را نیز در نظر بگیریم ۳۰۰ تن زباله نیز از این قسمت دریافت و در مقابل برق تولید کند می‌شود ۵۰۰ تن، اما این در شرایطی است که ۸۰۰۰ تن زباله در شهر تهران تولید می‌شود که مابقی تنها در یک جداسازی ساده باقی مانده است؛ لذا باید گفت که اگر این ۵۰۰ تن نیز منجر به تولید برق شود که جای شائبه وجود دارد مشکلات زیادی را در فرودگاه امام خمینی (ره) ایجاد کرده است.» به اعتقاد من غیر واقعی حرف زدن ارزش فریب مردم را ندارد. گرچه برای عملیاتی شدن این وعده کشور چین و سوئیس تمایل به سرمایه‌گذاری و همکاری در ایران را داشتند، اما اطلاعات دقیقی درباره میزان تولید و تحقق تفاهم نامه‌های امضا شده در این باره وجود ندارد و با توجه به اینکه این مساله ذهن مردم را مشغول کرده انتظار می‌رود که مسئولان اطلاعات دقیقی را در این باره منتشر کنند و صرف انتقاد و سکوت موضوع را مسکوت نگذارند.
سرانه تولید زباله درتهران بالاتر از میانگین کشوری
تولید برق از زباله درحالی ازطرف شهردار تهران مطرح شد که صنعت بازیافت زباله در ایران با انتقادهای بسیاری همراه است. آن‌گونه که معصومه ابتکار اعلام کرده است، تنها ٥درصد از ٧هزار تن (در روز) زباله تهران تفکیک می‌شود. این عقب‌ماندگی درشرایطی است که پیش‌بینی می‌شود تا ٦٦سال دیگر، ٧٠درصد از جرم کره‌زمین بازیافت می‌شود. این به این معناست که مواد روی زمین تمام می‌شود و برای رسیدن به مواد تازه مجبور به بازیافت پسماندها هستیم. معادن آهن دیگر آهنی ندارند و باید برای ساخت کشتی و خودرو هواپیما و مبلمان و قفل درخانه‌تان از اسقاط قبلی استفاده کنید و آنها را بازیافت کنید. فلزات قبلی را ذوب کنید و از نو بسازید. به همین دلیل، آخرین تکنولوژ ی‌ها درصنعت بازیافت پسماند مورد استفاده قرار می‌گیرد. شاید ازخود بپرسید که تهرانی‌ها چقدر زباله تولید می‌کنند. ایرانی‌ها در سال ٢٠میلیون تن آشغال تولید می‌کنند. براساس گفته‌های مصطفی سرمدی سرانه تولید زباله در ایران ٧٥٠گرم در روز است که حجم پسماند تولیدی استان تهران با آن برابری می‌کند. می گل هشترودی- بهار
