مدیر کل راه و شهرسازی کرمانشاه: مسکن مهر سرپل ذهاب روی گسل بود / مدیر گروه بازنگری طرح جامع مسکن : برای ساخت مسکن مهر حدود یک سوم قیمت هزینه شد
زلزله ورزقان در مرداد ٩١ آزمون بدی برای مسکن مهر بود. اسفندیار سلطانی، رئیس انجمن انبوه‌سازان زنجان در این‌باره به رسانه‌ها گفت زلزله ورزقان که رخ داد با وجود آن‌که مسکن مهر منطقه در کانون حادثه نبود، اما فروریخت و حالا پروژه پرهزینه محمود احمدی‌نژاد که گفته می‌شود تورم سنگینی به جیب تمام مردم ایران تحمیل کرد دوباره در کرمانشاه خبرساز شده است .نه‌تنها این خانه‌ها بلکه ساختمان متولی مسکن مهر یعنی اداره کل راه و شهرسازی سرپل ذهاب هم خراب شده است!
دیده بان ایران: از آپارتمان‌های آجری‌رنگ مسکن مهر سر پل ذهاب خرابه به‌جا ماند. همان خانه‌هایی که مدیران وزارت راه و شهرسازی بارها جلوی دوربین‌ها و ریکوردر خبرنگارها ایستاده و گفتند با کیفیت عالی ساخته شده و در مقابل زلزله مقاوم است. گفتند فیلم‌ها و عکس‌هایی که از ریزش مسکن مهر منتشر شده، فتوشاپ است. گفتند مسکن مهر را صنعتی‌سازی کرده‌اند و با بهترین استانداردها ساخته‌اند، اما زلزله ورزقان در مرداد ٩١ آزمون بدی برای مسکن مهر بود. اسفندیار سلطانی، رئیس انجمن انبوه‌سازان زنجان در این‌باره به رسانه‌ها گفت زلزله ورزقان که رخ داد با وجود آن‌که مسکن مهر منطقه در کانون حادثه نبود، اما فروریخت و حالا پروژه پرهزینه محمود احمدی‌نژاد که گفته می‌شود تورم سنگینی به جیب تمام مردم ایران تحمیل کرد دوباره در کرمانشاه خبرساز شده است. از مسکن مهر این منطقه تلی از خاک و غبار باقی مانده است و تمام ساکنان آن آپارتمان های آجری رنگ «بی مهر» را تخلیه کرده اند. مسکن مهر سر پل ذهاب فرو ریخت و مسعود شریفی، مدیرکل راه و شهرسازی کرمانشاه اعلام کرد که مسکن مهر سر پل ذهاب روی گسل زلزله بوده است و نه‌تنها این خانه‌ها بلکه ساختمان متولی مسکن مهر یعنی اداره کل راه و شهرسازی سرپل ذهاب هم خراب شده است!
این موضوع درحالی رخ می‌دهد که علی بیت‌الهی، رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی می‌گوید که واحدهای مسکن مهر کرمانشاه روی گسل قرار نداشته و علت تخریب جدی پایین بودن مقاومت این ساختمان است.
مسکن مهر سر پل ذهاب روی گسل بود
البته تا زمان تنظیم این گزارش اطلاعات دقیقی از میزان خسارات وارد شده به مسکن مهر شهرهای درگیر زلزله مشخص نشده است. احمد اصغری‌مهرآبادی، قائم‌مقام وزیر راه و شهرسازی در مسکن مهر و حامد مظاهریان، معاون مسکن وزیر راه و شهرسازی هیچ‌کدام حاضر به پاسخگویی به رسانه‌ها نمی‌شوند. مسعود شریفی، مدیرکل راه و شهرسازی کرمانشاه اما به خبرنگاران می‌گوید: با توجه به حجم بالای خرابی‌ها و درگیری نیروهای این اداره به منظور تسریع در عملیات آواربرداری هنوز آمار دقیقی از میزان تخریب ساختمان‌ها در دسترس نیست. او در ارتباط با عکس‌های مشاهده شده از وضع خرابی مسکن مهر سر پل ذهاب هم توضیح می‌دهد: ما در این شهرستان دو پروژه ٥٠٠ واحدی و ٢٥٠ واحدی مسکن مهر داریم که پروژه اول با توجه به قرار گرفتن آن روی گسل آسیب جدی دیده است و این موضوع به دلیل پایین بودن کیفیت ساخت مسکن مهر نبوده بلکه تمام ساختمان‌ها و سازه‌های آن منطقه حتی اداره راه و شهرسازی این شهرستان که ساختمانی یک‌طبقه است، آسیب دیده است.
اما ماجرا به همین‌جا ختم نمی‌شود و عده‌ای دیگر تخریب مسکن مهر را به دلیل واقع شدن روی گسل زلزله رد می‌کنند.
تخریب مسکن مهر
به دلیل مصالح نامرغوب و نه گسل
علی بیت‌الهی، رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان این‌که واحدهای مسکن مهر کرمانشاه روی گسل قرار نداشته و علت تخریب جدی پایین بودن مقاومت این ساختمان‌هاست، تأکید کرد که ایمنی و مقاومت واحدهای مسکن مهر سراسر کشور باید مورد ارزیابی قرار بگیرد.
او در گفت‌وگو با ایلنا با اشاره به تخریب گسترده واحدهای مسکن مهر در کرمانشاه به‌ویژه سر پل ذهاب گفت: این‌که گفته می‌شود علت تخریب این واحدها، مجاورت آنها با گسل است، درست نیست و کاملا رد می‌شود. به گفته رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، مرکز اصلی وقوع زلزله خط مرزی در آن منطقه بوده و قطعا اگر کانون زلزله مرکز شهر سر پل ذهاب بود، چیزی از این شهر باقی نمی‌ماند.
آن‌طور که او می‌گوید، مشاهدات نشان می‌دهد در مجاورت واحدهای مسکن مهر که تخریب بسیار زیادی داشتند، ساختمان‌های دیگر هم هستند که به مراتب تخریب کمتری دارند و اگر این ادعا که مسکن مهر این شهر روی گسل ساخته شده و همین، علت تخریب است، درست باشد، سایر ساختمان‌ها هم باید تخریب جدی داشته باشند، اما این‌گونه نیست.
به گفته بیت‌الهی، علت اصلی تخریب واحدهای مسکن مهر فقدان ایمنی و مقاومت این ساختمان‌هاست؛ همان‌طور که در زلزله اخیر بجنورد هم شاهد تخریب جدی واحدهای مسکن مهر بودیم و زلزله کرمانشاه هم نشان داد که مسکن مهر این منطقه هم در برابر زلزله مقاوم نیست.
رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در عین حال پیشنهاد داد که وزارت راه و شهرسازی مقاومت واحدهای مسکن مهر در سراسر کشور را مورد ارزیابی قرار دهد و واحدهای ناایمن و با مقاومت کمتر مقاوم‌سازی شود.
به گفته او، پایین بودن ایمنی و مقاومت مسکن مهر در برابر سوانح امروز به یکی از معضلات کشور تبدیل شده و در مناطق زلزله‌زده شاهد این هستیم که در کنار بناهای خشت و گلی با تخریب کم، واحدهای مسکن مهر که دو‌سال از ساخت آنها نمی‌گذرد به صورت جدی تخریب شده‌اند و این یک فاجعه است.
رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تأکید کرد که قطعا علت تخریب جدی ساختمان‌های مسکن مهر استفاده از مصالح ساختمانی غیراستاندارد، شتابزدگی در ساخت، جانمایی و طراحی نادرست است.
کرمانشاه در صدر مسکن مهر بدون متقاضی
در این میان ساخت‌وساز مسکن مهر شهرهای زیر ٢٥هزار نفر به عهده بنیاد مسکن بوده است. امید محمدی، مدیر مسکن مهر بنیاد مسکن که همچنان به کیفیت ساخت‌وساز مسکن مهر اصرار دارد و ادعا می‌کند بنیاد مسکن به خوبی از عهده پروژه‌های خود در شهرهایی با جمعیت زیر ٢٥هزار نفر برآمده است به «شهروند» می‌گوید: مسئولیت ساخت‌وساز مسکن مهر سرپل ذهاب به عهده وزارت راه و شهرسازی بوده است و در شهرهای کوچکی که بنیاد مسکن وظیفه ساخت مسکن مهر آن را برعهده گرفته است هیچ‌گونه خسارت جانی گزارش نشده است و خسارات مالی مسکن مهر هم ناچیز بوده و به سقوط چند سرامیک از نمای ساختمان‌ها محدود می‌شود.
البته او تأکید می‌کند که ساختمان‌های مسکونی مهر که در نمای آن سرامیک استفاده شده هم شخصی‌سازها بوده است وگرنه مطابق استانداردهایی که بنیاد مسکن در ساخت مسکن مهر رعایت کرده است، استفاده از سرامیک در نمای ساختمان
ممنوع است.
محمدی توضیح می‌دهد: بنیاد مسکن سهمیه ساخت ٥هزار و ٧٠٠ واحد مسکونی مهر را در کرمانشاه به عهده داشته است که شامل شهرهایی با جمعیت زیر ٢٥هزار نفر می‌شود. از این میان کانون زلزله در غرب کرمانشاه و شهرهای مرزی بوده است که در این منطقه ساخت‌وساز مسکن مهر قصرشیرین، کرند، گیلانغرب و پاوه به عهده بنیاد مسکن بوده است.
البته ناگفته نماند که سهمیه کرمانشاه از مسکن مهر ٤٧هزار و ٢٠٠ واحد بوده است که براساس اعلام وزارت راه و شهرسازی بیشترین مسکن مهر فاقد متقاضی در این استان وجود دارد؛ گرچه محمدی به «شهروند» می‌گوید اغلب واحدهای مسکونی مهر در شهرهای کوچک زیر ٢٥هزار نفر کرمانشاه مسکونی شده و متقاضی داشته است.
برای ساخت مسکن مهر
یک‌سوم قیمت هزینه شد
با وجود ادعای مدیران، پایین بودن کیفیت ساخت‌وساز مسکن مهر اما نکته‌ای است که کارشناسان به آن تأکید دارند. فردین یزدانی، مدیر گروه بازنگری طرح جامع مسکن به «شهروند» می‌گوید که از اساس مسکن مهر را قبول ندارد. او درباره کیفیت ساخت‌وساز مسکن مهر هم به «شهروند» می‌گوید: نه‌تنها مسکن مهر که اصولا هر ساختمانی که متولی یا مالک آن دولت است در سال‌های گذشته هم بیشترین تخریب‌ها را داشته است.
او ادامه می‌دهد: فارغ از مکان‌یابی و تمام ایرادهایی که به لحاظ شهرسازی به مسکن مهر وارد است و اگر بخواهیم از فساد قراردادهای این پروژه بگذریم، جالب است بدانید که در قراردادهای پیمانکاری مسکن مهر به ازای ساخت‌وساز هر مترمربع تنها ٣٣٠هزار تومان هزینه در نظر گرفته بودند که همین موضوع به سادگی نشان می‌دهد که در ساخت مسکن مهر قرار بوده چه کیفیتی لحاظ شود. ساخت‌وساز ٣٣٠هزار تومانی هر مترمربع مسکن مهر در شرایطی است که در همان سال‌های احداث مسکن مهر هزینه تمام شده ساخت‌وساز یک مترمربع ساختمان بین ٨٠٠هزار تا یک‌میلیون تومان برآورد می‌شد و درواقع مسکن مهر را با حدود یک‌سوم قیمت سایر ساختمان‌های مسکونی ساخته‌اند.
متولی نظارت بر ساخت‌وساز، درگیر فساد
مشکل ساختمان‌های غیرایمن اما به مسکن مهر محدود نمی‌شود. فردین یزدانی، مدیر گروه بازنگری طرح جامع مسکن به «شهروند» می‌گوید: ساخت‌وساز در ایران به هیچ عنوان براساس استاندارد نیست. برخلاف کشورهای پیشرفته که نظام حقوقی و جزایی سختگیرانه‌ای نسبت به عواقب ساخت‌وساز ناایمن دارند و سازندگان و پیمانکاران مشمول جریمه‌های سنگین می‌شوند در ایران این مسأله هیچ‌گونه پیگرد قضائی و قانونی ندارد و این مسأله به دلیل ضعف نظارت است. نظارتی که یک سر آن به سازمان نظام مهندسی می‌رسد که آنچنان درگیر فساد است که نتوانسته کار مهم و قابل توجهی در این زمینه انجام دهد.
او ادامه می‌دهد: عمده مرگ‌ومیر و جراحت‌های ناشی از زلزله در ایران به دلیل ساخت‌وسازهای غیراستاندارد است و ما در این زمینه دچار یک بحران اساسی هستیم؛ به‌طوری که براساس پژوهشی که در همین رابطه برای زلزله بم انجام دادیم میزان تلفات به ازای هر ١٠٠٠ نفر چنان رقم بالایی بود که ایران را یکی از صدرنشین‌های جهان در زمینه تلفات ناشی از ریزش بنا در سوانح طبیعی قرار می‌داد.
عواقب ساخت‌وساز غیرتخصصی
افشین پروین‌پور، دیگر کارشناس مسکن درباره مسکن مهر موضع بینابینی دارد و در گفت‌وگو با «شهروند» توضیح می‌دهد که هر چند مسکن مهر، یک پروژه کشوری بود اما مسئولیت‌های آن به صورت استانی تقسیم شده بود؛ به‌گونه‌ای که استانداران مسئول برنامه‌ریزی و هماهنگی امور و ادارات مسکن و شهرسازی مسئول پیدا کردن زمین و ساخت‌وساز بودند و مسئولیت نظارت هم با سازمان نظام مهندسی استان‌ها بود. بنابراین نمی‌توان یک نسخه کلی را در مورد تمام پروژه‌های مسکن مهر پیچید و شهر تا شهر و استان تا استان وضع مقاوم بودن پروژه‌ها
متفاوت است.
به گفته پروین‌پور، در هر استانی که مسئولان محلی با دلسوزی و خوب عمل کرده‌اند، مسکن مهرهای خوبی ساخته شده و در هر استانی که مکان‌یابی‌ها درست نبوده و فاقد مطالعات و بررسی‌های لازم بوده، خانه‌ها از استحکام و مقاومت لازم برخوردار نیست.
این کارشناس درعین‌حال معتقد است اتفاقی که به دنبال زلزله کرمانشاه در پروژه‌های مسکن مهر رخ داد و بخش بزرگی از این ساختمان‌ها فروریخت، ممکن است در صورت وقوع زلزله یا حادثه‌ای در مورد ساختمان‌های غیر از مسکن مهر هم رخ بدهد و ساختمان‌هایی در کشورمان وجود دارد که یا سازه خوبی ندارد یا مکان‌یابی خوبی در مورد آن انجام نشده است.
آن‌گونه که پروین‌پور می‌گوید، به‌طورکلی در کشور ما در زمینه استانداردها و اصول ساخت‌وساز مشکلات جدی وجود دارد و اصول خاصی برای ساخت‌وساز نداریم، به‌گونه‌ای که هر کسی بدون این‌که دانش و تخصص لازم را داشته باشد، می‌تواند اقدام به ساخت‌وساز کند، درحالی‌که ساخت‌وساز باید حرفه‌ای و تخصصی باشد.
این مسائل درحالی مطرح می‌شود که موضوع رعایت نشدن آیین‌نامه‌های ساخت‌وساز و قانون‌فروشی و همچنین عملکرد سازمان نظام مهندسی بارها و بارها مورد انتقاد کارشناسان قرار گرفته است، اما اصلاح این خانه از پای‌بست ویران گویا راه درازی در پیش دارد و تا اصلاح ساخت‌وساز غیراصولی در ایران راه درازی در پیش است.
منبع: شهروند
