نقض برجام توسط آمریکا، بازار ارز و اقتصاد کشور را ملتهب تر خواهد کرد /فرضیه افزایش قیمت ارز وتولید داخلی به دلیل کاهش واردات منطقی نیست/ مسئله سیاست خارجی ایران، تضعیف برجام و تشدید تحریم ها در التهاب فعلی بازار ارز موثر است

سپیده اجلالی: دلار؛ یکی از مباحث مهم اقتصادی سال و هفته جاری است که در این هفته رکورد قیمتی خود را شکسته و از مرز 6000تومان هم فراتر رفته است. 

قیمت دلار اواخر روز گذشته (دوشنبه 20 فروردین) تا ۵۸۰۰تومان رسید و بار دیگر فضای رعب و وحشت عجیبی را که دو روز قبل از میدان فردوسی آغاز شده بود را به کل کشور پمپاژ کرد. اما با این وجود، سرانجام در آخرین دقایق روز دوشنبه" اسحاق جهانگیری" معاون‌اول حسن روحانی، پس از جلسه با رئیس‌جمهور در صفحه تلویزیون حاضر شد و گفت دولت می‌خواهد دلار روی ۴۲۰۰ تومان تثبیت شود. جهانگیری این را هم اضافه کرد که هر قیمتی بالاتر از ۴۲۰۰ تومان برای دلار در بازار، مشمول قاچاق است و به شدت با آن برخورد خواهد شد.

محمود جام ساز، کارشناس امور اقتصادی، در رابطه با حوادث چند روز اخیر در بازار ارز به خبرنگار دیده بان ایران گفت: تغییرات و نوسانات نرخ ارز صرفا به متغیر های اقتصادی بستگی ندارد وعواملی چون متغیرهای سیاسی نیز می تواند بر روی افزایش نرخ ارز موثر باشد.

مشروح گفت و گو با این کارشناس اقتصادی را در زیر می خوانیم: 

بسیاری از تئوریه پردازان اقتصادی بر این باور هستند که یکی از عوامل افزایش نرخ ارز به دلیل کاهش واردات است. به نظر شما این مسئله می تواند دلیل بر افزایش  نرخ ارز و حمایت از کالای داخلی باشد؟

بنده معتقدم این فرضیه قابل قبول نیست. اصولا ما در حال حاضر نیازمند به واردات هستیم چراکه تولید داخلی ما هنوز به مرحله شکوفایی نرسیده است. از طرفی کشاورزی کشور روز به روز از کیفیت و کمیت آن کاسته می شود و محصولات کشاورزی که ماده اولیه معیشت و ماده غذایی مردم ما را تشکیل می دهد، پاسخگوی جمعیت ایران نیست. بنابراین؛ لازم است 60 درصد از واردات را در حوزه محصولات کشاورزی داشته باشیم تا از این جهت خللی در معیشت مردم ایجاد نشود. در زمینه تولیدات نیز باید گفت که بخش بزرگی از تولیدات ما متشکل از کالاهای نیمه ساخته، مواد اولیه و ماشین آلات نیازمند به ارز بوده و خواهد بود و می توان گفت که ارز یکی از ارکان مهم بخش تولیدات کشور است بنابراین اگر ارز به دلیل جلوگیری از ورود کالاهای خارجی دچار افزایش قیمت شود، اثر بسیار منفی و مخربی به دلیل کمبود کالا در کشور به جای خواهد گذاشت. از طرفی به دلیل افزایش تقاضا و کمبود عرضه قیمت ها افزایش یافته و همین امر موجب نارضایتی و آسیب دیدگی اقتصاد کشور خواهد شد. 

به نظر شما متغیرهای سیاسی نظیر برجام بر افزایش قیمت ارز و ملتهب شدن بازار آن در روزهای اخیر چه میزان تاثیر دارد؟

مسئله سیاست خارجی ایران، تضعیف برجام و مثلثی که اخیرا ترامپ، پمپئو و جان بریسون بر علیه ایران تشکیل داده اند؛ چه از نظر اقتصادی و چه از نظر سیاسی و همچنین تحریم هایی که به تازگی برعلیه ایران تشدید شده است، تاثیرات بسیاری را بر نوسانات چندروزه ارز در کشور برجای گذاشته است. البته گفتنی است 27 اردیبشهت ماه که قرار است ترامپ گزارش کاری از خود ارائه دهد به احتمال قوی ممکن است برجام از سوی آمریکا نقض شود و همین امر موجب هرج و مرج در اقتصاد و بازار ارز در ایران خواهد بود.( هرچند که در حال حاضر نیز برجام به قدری ضعیف است که گویی وجود خارجی ندارد)

سیاست داخلی کشور و همچنین سیاست های خارجی سایر کشورها نظیر آمریکا به چه میزان می تواند بر اقتصاد تاثیر گذارد و باعث تشنج روانی مردم در جامعه شود؟

تمامی سیاست های داخلی و همچنین خارجی نظیر برجام و تصمیم گیری های ترامپ و هم تیمی هایش تاثیرات وافرری را بر اقتصاد ما می گذارند. همین افزایش نرخ ارز که از مباحث روز رسانه های کشور است یکی از آثار تصمیم گیری های ترامپ و همچنین برجام است. از طرفی همین تحولات بازار ارز و اقتصاد کشور می تواند باعث تضعیف افکار و اذهان عمومی و تشنج روانی برای آن ها تلقی شود. اما بنده معتقدم تغییرات نرخ ارز بیشتر به تحولات سیاسی داخل کشور و مسئله مهم چندگانگی دولت مربوط می شود چراکه دولت به تنهایی قادر به تصمیم گیری نیست به علاوه اقتصادی که ما از آن به عنوان اقتصاد دولتی یاد می کنیم، در حقیقت اقتصاد فرادولتی است به طوری که بسیاری از نهاد ها  و سازمان های بزرگ اعم از نظامی، غیرنظامی و... وابسته به گروه پرقدرت و رانتی به دلیل قدرت و با عملکرد خود تصمیم گیرنده اقتصاد کشور هستند. 

یعنی این نهادهایی که از آن نام می برید در بازار ارز و پولی کشور نقش مخرب را بازی می کنند؟!

بله!! این نهاد ها به جهت تامین منابع مالی خود می توانند وضعیت پولی کشور را تغییر و زمینه ساز برخی تحولات شوند هم در زمینه پولی و مالی در کشور و هم در زمینه نوسانات ارز. در نهایت باید گفت بنده بیشترین سهم موثر در افزایش نرخ ارز را متاثر از سیاست داخلی و تعارضات قدرت در داخل کشور و همچنین معضلاتی که برای کشور از ناحیه گروه های مخالف دولت پدید می آید می دانم. این گروه ها دولت را در بن بست قرار داده اند چراکه درحال حاضر دولت از نظر ارزی در موقعیتی نیست که بتواند به بازار ارز تزریق نماید و بازار را کنترل کند. 

دو ماه پیش که تحولاتی در بازار ارز ایجاد شد، که به اعتقاد بنده آن تحولات هم ریشه در سیاست ها وتعارضات داخلی داشت و دلار به 3700 تا 3800 تومان رسید و دولت توانست با عرضه و تزریق ارز آن را کنترل کند اما دولت امروز با محدودیت ارزی مواجه شده است و این محدیودیت ارزی سبب شده تا دولت قادر نباشد این مدیریت شناور ارزی را اعمال نماید چون هرزمانی که قیمت در بازار بالا می رفت دولت با تزریق ارز قیمت آن را کاهش می داد اما در هم اکنون دولت این کار را نتوانست اعمال کند.

دولت تنها کاری که پیش از تعطیلات نوروزی می توانست اعمال کند این بود که اوراقی را با بهره 20 درصد منتشر کند و این سپرده ها و سرمایه های سرگردان مردم را که به دلیل کاهش سود نرخ سپرده ها در بانک ها را جذب کند اما به دلیل بی اعتمادی مردم به دولت، گرانی، وضعیت کارگران و وعده هایی که انجام نشد، متاسفانه این کار هم به خوبی پاسخگو نبود.

پیش بینی شما از نرخ تورم و وضعیت رکود در سال 97 چیست؟

بنده معتقدم در سال 97ما شاهد تورم 14 و یا 15 درصدی خواهیم بود که این رقم بالایی برای کشور خواهد بود و آثار بسیاری را بر اقتصاد خواهد گذاشت. ضمن این که هنوز ما از رکود اقتصادی خارج نشده ایم به طوری که می توان گفت رکود در اقتصاد کشور نهادینه شده است. 

چه عوامل و رویکردهایی می تواند موجب اصلاحات اقتصادی و یا نجات اقتصاد کشور شود؟

متاسفانه استراتژی و اصلاحات اقتصادی با وجود تلاش های فراوان دولت آقای روحانی، در کشور دیده نمی شود و همین امر موجب تضعیف رفاه عمومی و آشفتگی در اقتصاد خواهد شد. به جهت اصلاحات اقتصادی لازم است اصلاحاتی در حوزه اقتصاد فرادولتی صورت گیرد. همچنین جنگ هایی که بین گروه های معارض و قدرت هایی که در راس کار هستند لازم است فروکش یابد و کار در دست بخش های خصوصی جریان پیدا کند چرا که دارای سرمایه، انگیزه و هدفی است که همین عوامل باعث رروشن شدن موتور اقتصادی کشور خواهد شد. البته این موضوع نیازمند یک استراتژی بلند مدت است اما می توان اقتصاد داخلی را از وضعیت بحرانی فعلی نجات دهد. 

آیا کاهش ناگهانی نرخ ارز راهکاری مناسب و پاسخگوی شرایط فعلی بازار ارز است؟

راهکارهای فعلی که باعث کاهش نرخ ارز می شود دائمی و پاسخگو نبوده و نخواهد بود و در "میان مدت" اقتصاد را دوچندان تخریب خواهد کرد.