سرنوشت پروژه میلیاردی شهرداری برای مرکز نمایش‌های آیینی به کجا رسید؟/ ۱۶ سال بلاتکلیفی برای بزرگترین پروژه شهرداری تهران/ شهردار منطقه ۷: روی زمین خراب است اما زیرزمین پروژه دنیای متفاوتی دارد

به گزارش دیده بان ایران؛ «مرکز نمایش‌های آیینی صبا» پروژه بزرگ شهرداری تهران است که از ۱۳۸۲ طراحی آن آغاز شد؛ سال۸۴ قراردادها برای ساختش منعقد شد اما تا صدور مجوز، آغاز آن طول کشید و در نهایت سال ۸۷ کلنگ پروژه به زمین خورد. اما از سال ۹۵ با وجود حدود ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی، تعطیل شده و امروز تکلیف پروژه‌ای ۱۶ ساله که تاکنون میلیاردها تومان برای آن خرج شده در هاله‌ای از ابهام است.

«مرکز نمایش‌های آیینی صبا» پروژه‌ای عظیم و بلندپروازانه بود که سال ۱۳۸۲ با نام مرکز «تئاتر تجربی صبا» توسط فرهاد احمدی طراحی شد؛ این طرح قرار بود در زمینی حدود ۶ هزار متر مربع در کنار خیابان شریعتی تهران و در بخشی از زمین‌های باقی مانده از باغ بزرگ قاجاری ملک توسط شرکت توسعه فضاهای فرهنگی-هنری شهرداری تهران اجرا شود.

 کلنگ «صبا» سال ۸۷ از سوی شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران به زمین خورد؛ پروژه‌ای که قرار بود با جذب مشارکت و ورود بخش خصوصی بتواند هزینه‌های خود را پوشش داده و در موعد مقرر به انجام برسد. اما پس از آغاز گودبرداری‌های مجموعه بود که «فرهنگ مظفر» به‌عنوان پیمانکار به «صبا» اضافه شد؛ هرچند در قراردادش با شرکت توسعه، از او با عنوان «سرمایه‌گذار» یاد شده بود.

با این حال، پس از نزدیک به ۱۶ سال از آغاز ساخت، پروژه از سال ۹۵ به دلیل عدم تزریق به موقع منابع مالی از سوی سرمایه‌گذار (پیمانکار) تعطیل است.

محمدجواد حق‌شناس (رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر تهران) پیشتر در این رابطه به خبرگزاری ایلنا گفته بود: متاسفانه به علت عدم تزریق منابع مالی و یا شاید عدم تفاهم میان شهرداری تهران و سرمایه‌گذار، پروژه صبا سه سال است که متوقف شده است.

سال گذشته برخی کارشناسان پیش‌بینی کرده بودند که برای تکمیل این پروژه، به ۴۰ میلیارد تومان بودجه نیاز است. این در حالی است که در آغاز ساخت مرکز نمایش‌های آیینی صبا در سال ۸۴، برآورد مالی برای ساخت و اتمام آن و بدون لحاظ هزینه ماشینری سالن اصلی، مجموعا ۱۲ میلیارد تومان بوده است.

۲۹ تیرماه سال گذشته محسن هاشمی رئیس شورای شهر تهران در حاشیه بازدید از مرکز نمایش‌های آیینی صبا ضمن اعلام آمادگی شورای شهر تهران برای هرگونه همکاری در جهت راه‌اندازی پروژه، بر لزوم تکمیل و بهره برداری از این مرکز در اسرع وقت تأکید کرده بود.

علی اعطا عضو شورای شهر تهران نیز مدتی پس از این بازدید محسن هاشمی و در صد و هفتاد و دومین جلسه علنی شورای شهر تهران در تذکر پیش از دستور به معاونت اجتماعی و امور فرهنگی شهرداری تهران در خصوص تکمیل این پروژه با بیان اینکه مرکز نمایش های آیینی صبا در ابتدای دهه 80 و به منظور توسعه و اعتلای هنرهای نمایشی سنتی و مدرن و با استفاده از تکنولوژی‌های نوین که برخی از آنها امروز نیز در سالن‌های نمایش تهران وجود ندارد توسط یکی از معماران برجسته ایرانی، مهندس فرهاد احمدی، طراحی شده است، عنوان کرد: این پروژه دارای حدود 6000 مترمربع زیربنا بوده که عمده آن در زیر سطح زمین ساخته شده تا سطح زمین به صورت فضای باز و در ارتفاع طبیعی تبدیل به باغ و فضای سبز شود و همچنین این پروژه به نحوی طراحی شده است تا تامین روشنایی و تهویه مطبوع با حداقل مصرف انرژی صورت پذیرد و در واقع یکی از مصادیق معماری پایدار در تهران است.

وی با بیان اینکه این مرکز، که در محدوده باغ صبا واقع شده، یکی از پروژه‌های  مشارکتی شهرداری تهران (با محوریت شرکت توسعه فضاهای فرهنگی) بوده که سال‌هاست به دلیل مشکلات مالی و حقوقی در آستانه اتمام رها شده است، گفت: تکمیل و افتتاح مرکز نمایش های آئینی صبا، که حدود 75 درصد از عملیات ساختمانی آن انجام شده، به علت مسائل حقوقی و مالی سال‌ها به تعویق افتاده و این تعویق منجر به فرسودگی بخش‌هایی از این پروژه بر اثر گذشت زمان شده است که در همین راستا و به منظور تسهیل روند تکمیل و افتتاح مرکز نمایش‌های آئینی صبا، این پروژه به عنوان یکی از پروژه های اولویت‌دار شهرداری تهران جهت تعیین تکلیف در بند 6 ذیل تبصره هفتم بودجه سال 1398 شهرداری تهران و سازمان‌ها و شرکت‌های تابعه ذکر شده است.

با وجود این اظهارات و وعده ها و با گذشت دقیقاً یکسال از بازدید محسن هاشمی و اظهارات سخنگوی شورا هنوز هیچ اتفاقی درباره تکمیل این پروژه رخ نداده است.

سمیه حاجوی، شهردار منطقه 7، سال گذشته در همین رابطه از اختلاف نظر میان پیمانکار و کارفرما خبر داده بود و به خبرگزاری برنا گفته بود: سالن همایش های آئینی معروف به باغ صبا پروژه‌ای مربوط به ساخت پردیس فرهنگی سینمایی منطقه 7 است و به فضای توسعه فضای فرهنگی مربوط است و متولی‌اش این سازمان فرهنگی است.

شهردار منطقه 7 در پاسخ به این سوال که چرا هیچ اثری از ساخت و ساز در این ساختمان نیمه کاره دیده نمی‌شود؟ عنوان کرد: روی کار آن چیزی است که دیده می‌شود اما در زیر و قسمت‌های پائینی دنیایی متفاوت است.

بنا به گفته شهردار منطقه 7، منطقه نقشی در راهبرد این پروژه ندارد.

*جزییاتی درباره مرکز نمایش‌های آیینی صبا

در مجموعه نمایش صبا ٦ سالن نمایش با ظرفیت 800 نفر طراحی شده است که شامل پلاتو تمرین تئاتر، سالن تئاتر روحوضی، سالن تئاتر رو باز، دو بلک باکس نمایش که هر کدام با ظرفیت 70 نفر و ... است.

سالن اصلی با ظرفیت 500 نفر که از ویژگی‌های این سالن می‌توان به متحرک بودن صحنه، ماشینری و جایگاه تماشاچیان اشاره کرد. این سالن نخستین سالن نمایش در خاورمیانه است که دارای اکوستیک داینامیک است.

تالار انتظار در این مرکز با جداری شیشه‌ای و تمام ‌شفاف از فضای سبز بیرون جدا ‌شده و در درون آن بسیاری از فعالیت‌های آماده‌سازی هر روزه اجرا، از قبیل چهره‌آرایی، تمرین روزانه و مشورت گروه بازیگران با کارگردان، هدایت ‌نور و صدا در اتاقک‌های نیم‌ بسته شیشه‌ای در منظر تماشاگران حاضر در تالار انتظار انجام می‌شود. فواصل اتاق کارگردان، اتاق چهره‌آرایی، اتاق نور و صدا تا محل اصلی اجرا به ‌گونه‌ای طراحی شده که بازیگران و همکاران اجرا، مدام در تردد میان تماشاگران خواهند بود؛ بنابراین مفهوم حرکت، اولین نکته‌ای است که از تماشای فضا به ذهن ناظر متبادر می‌شود.

استفاده از تجهیزات ویژه نور و صدا منطبق بر امکانات از دیگر ویژگی‌های منحصر به فرد آن است. رستوران، چایخانه، پارکینگ با گنجایش حدود 200 خودرو از دیگر امکانات این مجموعه به شمار می‌آید.

علی رسولی (مدیر پروژه مرکز نمایش‌های آیینی صبا) سال گذشته مدعی شده بود که پیشرفت فیزیکی پروژه صبا تا امروز ٨٠ درصد بوده است و  تنها ساخت سالن نمایش اصلی، فضای باز و روحوضی، بخش تجاری، روف گاردن و فضای سبز بام، نهر بالا، تئاتر خیابانی و فودکورت روی بام مانده که تکمیل شوند. در واقع عمده کارها انجام شده ولی تکمیل نهایی نشده است. درخصوص آب‌بندی هم، با توجه به اینکه در مرحله فینیشینگ می‌بایست روف گاردن اجرا شود آب‌بندی به آخرین مرحله موکول می‌شود. در نهایت، سالن‌های بلک باکس مجموعه قابل بهره‌برداری بوده و در بحث سالن نمایش اصلی، باید بحث ماشینری آن نهایی شود.

ماشینری سالن اصلی که قرار بود از بهترین‌ها باشد و آن را در خاورمیانه منحصر به فرد کند، پس از گذشت سال‌ها از وارد کردن لوازمش از خارج از کشور و سپری شدن مدت زمان گارانتی‌اش، سرنوشتی نامعلوم پیدا کرده است.

آنچه از بنای مرکز نمایش‌های آیینی صبا تا امروز ساخته شده در خیابان شریعتی، بالاتر از ملک، روبروی مسجد نوریان قرار دارد؛ مرکزی که قرار بود علاوه بر تئاترهای مدرن و تجربی، به رونق جدی‌تر تعزیه، پرده‌خوانی، شبیه‌خوانی و نمایش‌های آیینی کمک کند اما پس از افتتاح دو سالن «بلک باکس» و «یک پلاتو» تمرین در مرداد ۱۳۹۴ و اجرای دو نمایش، دیگر خبری از این مجموعه تئاتری نشد. پروژه‌ای ۱۵ ساله که تاکنون میلیاردها تومان برای آن خرج شده و سرنوشتش در کشاکش مسائل حقوقی میان شهرداری تهران و سرمایه‌گذار خصوصی‌اش، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

* تحریریه دیده بان ایران