مدیر موسسه مطالعات بین المللی چشم انداز ابرار نوین: احتمال تعویق توافق هسته‌ای و مذاکرات به دلیل جنگ اوکراین و روسیه وجود دارد/ ممکن است عضویت روسیه در شورای امنیت تعلیق شود/ نهایتا روس ها صلحی مثل آنچه بین قره باغ و آذربایجان ایجاد شد خواهند داشت

به گزارش سایت دیده بان ایران؛ دکتر میرقاسم مومنی، مدیر موسسه مطالعات بین المللی چشم انداز ابرار نوین و کارشناس دیپلماسی عمومی و مسائل بین الملل درباره تبعات حمله روسیه به اوکراین اظهار داشت: حمله روسیه به اوکراین جرم است و حتی می تواند عضویت روسیه را در شورای امنیت معلق کنند، این امکان وجود دارد و می توانند مجمع عمومی سازمان ملل را فرا بخوانند و عضویت روسیه در شورای امنیت تعلیق شود در این صورت روسیه اختیارات قانونی خود را از دست می دهد، چون قوانین بین المللی را نقض کرده است و حاکمیت ملی کشوری را زیر پا گذاشته است. نظر شخصی من این است که غرب بارها سعی کرد پوتین را وارد جنگی کند تا بهانه داشته باشند و افکار عمومی دنیا را آماده هر اقدامی بکنند تا در آینده با سوال روبرو نشوند. اما ابزار غرب جنگ نیست و با تحریم و محدود کردن فعالیت های اقتصادی و فشار بر اشخاص و توقیف اموال و حسابهایشان تحریم را اجرا کنند.

متن گفت وگوی دکتر مومنی را می خوانید:

-آیا حمله روسیه به اوکراین منجر به وقوع جنگی گسترده خواهد بود؟ در نهایت چه سناریوهایی در پس این حمله شکل خواهد گرفت؟

غرب روسیه را محاصره کرده است و این محاصره حتی می تواند به فروپاشی روسیه منجر شود. در بحث بحران اوکراین همانطور که‌ در چند هفته پیش مسائلی مطرح شد این بحران نمی تواند جنگی تمام عیار به دنبال داشته باشد چرا که نه به نفع روس ها است و نه به نفع منطقه است. زیرا منطقه آبستن حوادث متعدد است، ما اخیرا جنگ قره باغ را در منطقه داشتیم بحث ورود نیروهای روسیه به قزاقستان مطرح بود، همچنین بحث سرکوب معترضین و بحث اغتشاشات بلاروس را داشتیم که روس ها رفتند و قائله را سرکوب کردند. به نظر می رسد روسیه به این وضعیت رسیده است که غرب روسیه را محاصره کرده است و این محاصره حتی می تواند به فروپاشی روسیه منجر شود. با حلقه ای که ناتو و اروپا به دور روسیه می کشد روس ها احساس می کنند در محاصره نیروهای غربی قرار دارند که این وضعیت می تواند امنیت و اتحاد ملی را بهم بزند. در این اوضاع بحث اوکراین موضوعی بود که مساله ناتو و اتحادیه اروپا برایش مطرح بود. به نظر شخصی من این سناریویی بود که غرب می خواست روسیه را درگیر آن کند. با توجه به شرایط سیاسی روسیه که نسبت به حاکمیت ملی این کشور وضعیت خوبی نیست و ضعف مقبولیت پوتین در روسیه نسبت به سال های گذشته‌ که قبلا او را منجی پیشرفت روسیه می دانستند اما امروز او را حاکمی ضد مردم می دانند که تنها می خواهد خود را حفظ کند حائز اهمیت است. بعد این نکته که بیشتر سرمایه گذاران روس تماما اموال خود را خارج از روسیه سرمایه گذاری کرده اند حتی شخص پوتین تمام دارایی اش را در روسیه نگه نداشته است بلکه در بانک های اروپایی سرمایه گذاری کرده است. در اولین تحریم روسیه که ۲۷ مقام روسیه تحریم شد بخش بزرگی از اموال مقامات از بین رفت. وزیر دفاع روسیه اموال بسیاری در اروپا و امریکا داشت و دیگر هیچ اختیاری نسبت به اموال خود ندارد و اروپا می تواند این اموال را مصادره کند، لذا این فشار بزرگی است. سرمایه گذاران روس در کل دنیا پراکنده اند و بدون استفاده از سیستم بانکی بین المللی نمی توانند بیزینس کنند این وضعیت می تواند شکننده باشد. ضمن اینکه در چنین بحرانی سرمایه گذاران خارجی هم برای مشارکت وارد روسیه نخواهند شد. روسیه کشوری تک محصولی است که صادرات این کشور نفت و گاز و اسلحه است روسیه صادرکننده کالاهای متنوعی نیست و بیشتر وارد کننده است. از این رو وقتی روسیه وارد این بحران شود و نفت و گاز روسیه تحریم شود مصرف کننده اروپایی نیاز خود را از جای دیگری تامین می کند. کره جنوبی و ژاپن اعلام کرده اند روسیه را تحریم می کنند.

-اروپا بعد از تحریم روسیه گاز خود را از کجا تامین خواهد کرد؟

یکی از دلایلی که اروپایی ها علاقمند برجام هستند این است که بتوانند از طریق ایران یا قطر گاز تامین کنند به خاطر همین روس ها مانع می شوندساله مهم در جنگ ها همین است روس ها نمی خواهند مونوپول گاز اروپا را از دست بدهند. اروپا نیز باید به جای روسیه جایگزینی داشته باشد که قطر یا ایران است. یکی از دلایلی که اروپایی ها به شدت علاقمند مذاکره با ایران و به نتیجه رساندن برجام هستند این است که بتوانند از طریق ایران و یا از مسیر قطر گاز تامین کنند، روس ها به همین دلیل هر جا حس می کنند این مساله به نتیجه نزدیک است جلوگیری می کنند. خط لوله باید از طریق شمال کشور به اروپا برود، روس ها جنگ قره باغ را به راه انداختند و جلو کار را گرفتند و گفتند اگر ما نباشیم شما نمی توانید گاز صادر کنید. در سوریه نیز به همین شکل رفتار کردند و گفتند تا ما نباشیم شما نمی توانید تمام بنادر را بگیرید و قرارداد بستند و گفتند ما نمی گذاریم. در پرونده هسته ای نیز حضور دارند و از این طریق در مسیر منافع خودشان مذاکره می کنند. با ایران نیز قرارداد ۲۵ ساله بسته و این موارد را گنجانده اند از این رو روس ها در هر کجا که ببینند گاز اروپا به جز از طریق روسیه تامین می شود مساله را جزو خطوط امنیت ملی خود در نظر می گیرند و قبول نمی کنند. در وضعیت اوکراین نیز به عقیده من این تنش تله ای بود که اروپا و آمریکا جلوی پای روسیه گذاشتند تا با اوکراین جنگ کنند و روسیه تحریم شود و شدت تحریم ها زیاد شود، اغتشاشات داخلی زیاد شود و گروه های مختلف که از سوریه و عراق برگشت داده شده و در شهر های مختلف روسیه هستند تقویت شوند. در حقیقت آمریکایی ها می خواهند روسیه از درون بپاشد، آمریکا می خواهد روسیه سرگرم اوکراین باشد و غرب به بهانه اوکراین برای روسیه تحریم های شدیدی وضع کند همانطور که شنیدیم فردا سران ناتو جلسه دارند و مسائل مطرح می شود. روس ها با تحریم ها خواهند شکست. زمستان اروپا رو به پایان است و شدت نیاز به گاز نسبت به قبل پایین‌تر می آید. از این رو روس ها آنطور که باید نخواهند توانست از این ابزار استفاده کنند. نهایتا روس ها صلحی مثل آنچه بین قره باغ و آذربایجان ایجاد شد خواهند داشت یعنی روسیه اوکراین را به مرگ می گیرد تا به تب راضی شود یا دو منطقه به روسیه ملحق شوند یا در داخل اوکراین جمهوری های خود مختار تشکیل شود.

– احتمال کدامیک از این سناریوها بیشتر است؟

امروز مقدمات جدایی این دو جمهوری انجام گرفته است و روس ها وضعیت را تایید کرده است ولی کارهای الحاق به روسیه انجام نشده است. روس ها در حال ارزیابی هستند تا ببینند سیاست های اروپا چه شدتی دارد. آیا در حد بیانیه و تحریم های عمومی است؟! چون روسیه بعد از اشغال کریمه سال ها است در تحریم است. باید گفت جنگ طولانی به هیچ وجه به نفع روسیه نیست روسیه توان جنگ بلند مدت را ندارد و از نظر اقتصادی و سیاسی و اجتماعی قادر به ادامه جنگ بلند مدت نیست. روسیه نمی تواند سیاست های غربی را نادیده بگیرد. تمام ثروتمندان و سیاستمداران و نخبگان و ذی نفوذ های روسیه سرمایه های خود را در اروپا و آمریکا پخش کرده اند و تمام زندگی آنها در آن طرف است و تمام نیاز های آنها به غرب وابسته است. اگر این طیف با جنگ طولانی مدت روبرو شود تمام زندگی اش را از دست خواهد داد. پوتین یک نفر است و افرادی ذی نفوذ پشت صحنه هستند و دولت را هدایت می کنند و مشورت می دهند، این طیف اگر ببیند همه چیزشان از دست می رود ساکت نمی نشینند و سعی می کنند موضوع را حل کنند.

-بنابراین با علم به مشکلات به وجود آمده پس هدف روسیه از حمله به اوکراین در واقع چیست؟

پوتین می خواهد اروپا و آمریکا را محک بزند و ببیند آیا بایدن توان مقابله با او را دارد. دولت آمریکا امروز دولت بسیار ضعیفی است و بایدن قدرت و ظرفیت تهاجمی ترامپ را ندارد.

-گفته می شد ترامپ پشت پرده با روس ها بسته بود و حتی در داخل خود آمریکا ادعا می شود دخالت های روسیه در انتخابات ترامپ را بر سر کار آورد؟

نه نباید اینطور گفت. این درست نیست که روسیه وارد آمریکا شده و رئیس جمهور این کشور را تعیین کرده است، چنین چیزی امکان ندارد. چنین چیزی در آمریکا وجود ندارد. اینها بازی های سیاسی و تبلیغاتی است گاهی دفاع بد شخص را نابود می کند. گاهی در تبلیغات سیاسی برای نابود کردن کسی از او بد دفاع می کنند.

-مثلا گفته شده بود ترامپ به روسیه نزدیک تر است.

ترامپ بیزینسمن است و با روس ها کار کرده است. روسای جمهور آمریکا شغل های دومی داشتند، ریگان هنرپیشه سینما بود، ترامپ نیز تاجر است. این مسائل در آمریکا ملاک نیست ملاک نحوه انجام وظایف در مقام ریاست جمهوری است. ما باید ابتدا جامعه شناسی روسای جمهور ایالات متحده را بدانیم که چطور تبیین شده است. در آمریکا رئیس جمهور تصمیم گیرنده نهایی نیست.

-یعنی هر رئیس جمهوری در آمریکا بر سر کار بیاید سیاست هایی مخالف چین و روسیه خواهد داشت؟ در واقع استراتژی کلان آمریکا چنین است؟

بحث مخالفت نیست، رقابت است. بوش و اوباما و ترامپ و بایدن و دیگرانی آمده اند ولی میزان تغییر در سیاست ها تنها ۱۰٪ بود. ساختار قدرت در آمریکا شخص رئیس جمهور نیست بلکه تیمی از مشاوران هستند که سیاست گذاری می کنند، رئیس جمهور یک نفر است.

-آیا قصد آمریکا کوچک کردن روسیه است؟

آمریکا می خواهد روسیه را تضعیف کند. آمریکایی ها در روسیه هزینه بسیاری کردند، روس ها دخالت کردند یا در ونزوئلا روس ها از مادورا حمایت کردند. روس ها جنگ سرد سابق را ادامه می دهند، در سوریه دست گذاشتند در ایران و ونزوئلا هم به همین صورت بود و لذا آمریکایی ها را به این نتیجه رساند که ما باید روسیه را مدیریت کنیم و مهار کنیم. حالا چه بکنیم؟ امروز مثل قبل جنگ نمی کنند آمریکایی ها در دهه های گذشته جنگ اقتصادی به راه انداختند. این بازی بایدن و بازی آمریکا است. تفاوت این است که ترامپ به دلیل اخلاقیات شخصی خود با اروپا نمی ساخت اما بایدن این قدرت را داشت که اجماعی بین اروپا و کره و ژاپن و سایر کشورهای هم سو ایجاد کند. ما در زمان ترامپ شاهد چنین وضعیتی نبودیم. امروز بایدن اروپا و کره و ژاپن و کشورهای عربی را دارد و این ها را جمع می کند و روسیه را تحت فشار قرار می داد. روس ها تحمل جنگ بلند مدت را ندارند امروز ارزش روبل پایین آمد یعنی تورم بالا می رود و اقتصاد روسیه رو به کوچک شدن می گذارد، از یک طرف سرمایه گذاری تضعیف می شود و از طرف دیگر بیکاری بالا می رود.

امروز بلاروس اعلام می کند که حمایت نظامی ندارد چون حمایت نظامی در این شرایط هزینه دارد. اقتصاد چین هم مثل شیشه شکننده بزرگی دارد که با یک ضربه ترک برمی دارد و کل شیشه فرو می ریزد. اگر چین اشتباهی محاسباتی کند کشورش متزلزل می شود. چین سال ها است نمی تواند به تایوان حمله کند درحالیکه می تواند یک شبه این کشور را بگیرد اما چین می داند اگر یک شبه به شکل نظامی به تایوان حمله کند مورد تحریم قرار می گیرد و اقتصادش فرو می ریزد و مردم چین فعلی دیگر مردم سی سال پیش نیستند. این مردم گوشی اپل در دست دارند، به اروپا سفر می کنند و خارج از کشور خانه دارند. و این جمعیت یک میلیاردو چهارصد میلیون نفری مثل قبل ساکت نمی نشینند و اعتراض خواهند کرد چون پول و سرمایه و زندگی آنها در خطر است. تحریم یعنی چه؟ یعنی دار و ندار کشور و دولت و اشخاص که قانونی و غیر قانونی آورده اند را پس نمی دهم و خسارت هایم را از آن بر می دارم. قذافی را کشتند و بانک های مختلف تمامی اموال او را مصادره کردند. صدام را کشتند و تمام اموال او را مصادره کردند. کدام بخش از اموال این آدم ها به کشورهایشان برگشت؟ همه را به اسم خسارت های جنگی صاحب شدند.

امروز روس ها نیز همینطور برداشت کرده اند وقتی می بینید پوتین به اوکراین حمله کرده است چون پوتین به مرگ گرفته تا غرب به تب راضی شود. روسیه می گوید می جنگم تا ناتو به سمت مرزهای من نیاید. پوتین امروز در تحریم است و از ناچاری حمله می کند و تا اندازه ای می خواهد افکار عمومی خود را فرافکنی کند. پوتین مخالفانی و منتقدانی در داخل دارد و در حرفه‌ای خود می گوید که قصد برقرار کردن اقتدار شوروی سابق را دارد و از مرز های شوروی سابق حرف می زند. روس ها آمدند و با آذربایجان و ارمنستان قرارداد بستند و قرار داد هایی با کشورهای ‌مشترک المنافع دارند و از احیای مرزهای امپراطوری روسیه حرف می زنند تا حس ملی گرایی روس ها را زنده کنند اما در شرایط فعلی مردم به چیزی که می بینند اعتقاد دارند و مردم روسیه به پوتین اعتماد ندارند چون در بحث سرکوب اعتراضات بسیار خشن عمل‌ کرد. در افکار سنجی ها پوتین محبوبیتی زیر ۴۰ یا ۵۰ درصد دارد. درحالیکه زمانی محبوبیت او در روسیه به ۸۰٪ می رسید. حال سیاست ها فردا و بعد از تصمیم گیری ناتو مشخص می شود باید دید سران اروپا چه می کنند.

-به نظر شما ناتو درگیر جنگ می شود؟

ناتو خود را وارد یک اقدام نظامی نمی کند

ناتو خود را وارد یک اقدام نظامی نمی کند چون در این صورت جنگی جهانی ایجاد می شود در حالیکه ضربات اقدامات غیرنظامی از جمله تحریم بسیار بیشتر است.

-حمله روسیه به اوکراین از نظر مجامع قانونی و بین المللی چگونه تلقی می شود؟

حمله روسیه به اوکراین جرم است. ممکن است عضویت روسیه در شورای امنیت تعلیق شود. غرب بارها سعی کرد پوتین را وارد جنگی کند تا بهانه داشته باشند. این حمله جرم است و حتی می تواند عضویت روسیه را در شورای امنیت معلق کنند، این امکان وجود دارد و می توانند مجمع عمومی سازمان ملل را فرا بخوانند و عضویت روسیه در شورای امنیت تعلیق شود در این صورت روسیه اختیارات قانونی خود را از دست می دهد، چون قوانین بین المللی را نقض کرده است و حاکمیت ملی کشوری را زیر پا گذاشته است. نظر شخصی من این است که غرب بارها سعی کرد پوتین را وارد جنگی کند تا بهانه داشته باشند و افکار عمومی دنیا را آماده هر اقدامی بکنند تا در آینده با سوال روبرو نشوند. اما ابزار غرب جنگ نیست و با تحریم و محدود کردن فعالیت های اقتصادی و فشار بر اشخاص و توقیف اموال و حسابهایشان تحریم را اجرا کنند.

-آیا این بحران می تواند تاثیری بر مذاکرات وین داشته باشد؟

همواره می گویند ممکن است در دقیقه ۹۰ گلی زده شود. ما از دقیقه ۹۰ گذشته ایم و در وقت اضافه ایم. چهارچوب پرونده هسته‌ای ایران مشخص شده و توافقات اولیه انجام گرفته است. آقای امیرعبدالهیان گفته اند ما حتی می توانیم یک ساعته به توافق برسیم سایر جزئیات و نحوه اجرا مانده است شاید این بحران توافق را به تعویق بیاندازد اما تصویب یا به عقب افتادنش به نتایج اجلاس دو سه روز بعد بستگی دارد. من فکر می کنم تا دوشنبه که روز کاری اروپا است اوضاع اوکراین مشخص شود و تکلیف ماجرا روشن خواهد شد، شاید تا چهار پنج روز آینده آتش بس اعلام کنند و مذاکرات شروع شود. اروپاییان یک شبه تحریم می کنند و ده ساله تحریم ها برداشته می شود و اینطور نیست که تحریم ها یک شبه برداشته شود. تحریم ابزار کار غرب است و با تحریم بیزینس می کند. از این رو به نظر می رسد این بحران تاثیر کمی بر پرونده هسته ای ایران خواهد داشت، چون توافقات انجام شده است مگر اینکه روس ها فشار بیاورند و کار شکنی کنند تا پرونده هسته ای گرو کشیده شود، هر کاری از روس ها بر می آید تنها چیزی که برای روس ها مهم است منافع خودشان است، این سیاست روس ها در طول تاریخ است که تنها خودشان را قبول دارند.

منبع: شفقنا