اصلاح ساختار صندوق‌های بازنشستگی/ چگونه مانع انفجار بزرگ در صندوق های تامین اجتماعی شویم
بزرگترین سازمان بیمه گر اجتماعی کشور شرایط متفاوت با سال های گذشته را تجربه می کند. در سایه مشکلات و چالش‌های مالی فراوان قرار گرفته است. گزارش های متعددی طی سال های گذشته از سوی نهادهای مختلفی منتشر شده که نشان می دهد این سازمان در سراشیبی ورشکستگی قرار گرفته است. یکی از این گزارش ها، گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس که در آن اعلام شده است که مدیریت‌های کوتاه‌مدت، عجولانه و عزل و نصب‌های اشتباه و موارد دیگری از این دست، موجب شده این سازمان با چالش‌های مالی جدی مواجه شود.
به گزارش سایت دیده بان ایران؛ دکتر امید رضا فراهی کارشناس امور اجتماعی در یادداشتی مشکلات و مسائل تامین اجتماعی را تشریح کرد.
متن یادداشت را در ذیل می خوانید:
سازمان تأمین اجتماعی ایران، بزرگترین سازمان بیمه‌گر اجتماعی عمومی است که وظیفه پوشش اجباری بیمه کارگران، حقوق بگیران و پوشش اختیاری صاحبان حرف و مشاغل دولتی و آزاد را برعهده دارد. این سازمان اولین، قدیمی‌ترین و بزرگترین سازمان تأمین اجتماعی و درمانی در کشور و متعلق به بیمه‌شدگان است. این سازمان، به‌عنوان یک‌نهاد عمومی غیردولتیِ بینِ نسلی، با هویت اجتماعی-اقتصادی در گستره عمومی، جامع‌ترین و محوری‌ترین ارائه‌دهنده حمایت‌های قانونی تأمین اجتماعی مبتنی بر اصول بیمه‌های اجتماعی به شمار می‌رود، که به‌صورت مستقل بر اصل سه جانبهگ رایی کارگر، کارفرما و دولت اتکا دارد. این مجموعه همچنین با تعمیم و گسترش انواع بیمه‌های اجتماعی و درمانی در چارچوب الزامات قانونی و مبتنی بر محاسبات بیمه‌ای، نقشی اساسی در پشتیبانی از نیروی کار در فرآیند توسعه پایدار کشور، پیشرفت و تعمیق احساس امنیت اجتماعی-اقتصادی را برعهده داشته و بیش از 40 میلیون نفر از جمعیت کشور را تحت پوشش خود دارد.
حالا اما به نظر می رسد که این بزرگترین سازمان بیمه گر اجتماعی کشور شرایط متفاوت با سال های گذشته را تجربه می کند. در سایه مشکلات و چالش‌های مالی فراوان قرار گرفته است. گزارش های متعددی طی سال های گذشته از سوی نهادهای مختلفی منتشر شده که نشان می دهد این سازمان در سراشیبی ورشکستگی قرار گرفته است. یکی از این گزارش ها، گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس که در آن اعلام شده است که مدیریت‌های کوتاه‌مدت، عجولانه و عزل و نصب‌های اشتباه و موارد دیگری از این دست، موجب شده این سازمان با چالش‌های مالی جدی مواجه شود.
در واقع سازمان تامین اجتماعی مدتی است، دچار مشکلات فراوان مالی شده است. در جایی‌که دولت سهم 3 درصدی خود نسبت به بیمه‌شدگان این نهاد را، سال‌هاست نپرداخته و هزاران میلیارد به این سازمان بدهکار است این بدهکاری در حالی رخ می دهد که به دلیل بحران‌های شغلی در 20 سال گذشته بسیاری از مشاغل از دست رفته و بر حجم بیکاری افزوده شده و این یعنی از درآمدهای این سازمان بسیار کاسته شده و منابع عمومی آن تقریبا خالی است.
مهمترین مساله امروز، اصلاحات نظام بازنشستگی است که باید مراقب آن باشیم. ما اگر طی ۱۰ سال آینده کاری نکنیم، نظام بازنشستگی با بحران جدی مواجه خواهد شد. اما اگر اصلاحات را انجام دهیم، نسل بعد می‌تواند نجات پیدا کند؛ کمااین‌که اقتصاد ایران نیز می‌تواند نجات پیدا کند. حالا به نظر می رسد که وضعیت صندوق‌های بازنشستگی یکی از اصلی‌ترین ابرچالش های اقتصادی کشور است که حل آن، مستلزم اتخاد تصمیمات کلان و دشوار است. به عبارتی، وضعیت این صندوق‌ها به‌گونه‌ای است که اگر به آن توجه نشود، همچون بمب ساعتی منفجر خواهد شد.
گزارش‌ها حاکی از آن است که حود ۹۰ درصد از منابع صندوق بازنشستگی کشور وابسته به بودجه دولت است و وضعیت در سایر صندوق‌ها نیز چنین است در چنین شرایطی از نگاه کارشناسان و اقتصاددانان، اصلاح ساختار صندوق‌های بازنشستگی بیش از هر چیز به لحاظ اهمیت تامین آتیه گروه‌های مختلف مردم است، ضرورت دارد. بسیاری معتقدند که اصلاحات اقتصادی یک امر واجب برای اقتصاد امروز کشور است و یک روز زودتر هم بهتر است. اما راه حل چیست؟
یک صندوق خیلی بزرگ به نام سازمان تامین‌اجتماعی و یک‌سری صندوق‌های کوچک داریم؛ مانند صندوق های کشوری، لشکری، بانک‌ها، شهرداری، صداوسیما و ... از طرف دیگر همه این صندوق‌ها به جز سازمان تامین‌اجتماعی، تا اندازه زیادی دچار مشکلات و مسائل مختلفی هستند. می توان گفت که صندوق های کشوری، لشکری، فولاد و ... تا اندازه زیادی دچار ناپایداری مالی هستند، اما در مقایسه با سازمان تامین‌اجتماعی صندوقی کوچک هستند. سازمان تامین‌اجتماعی اگر صرفا کار بیمه‌گری را انجام دهد، از پایداری مالی برخوردار است و می‌تواند پایدار هم بماند، البته بهبود وضعیت نیازمند اصلاحاتی در ساختار اقتصاد است. برای انجام این اصلاحات اقتصادی باید ترکیب دارایی‌های تامین اجتماعی به شکل خاص شود و یک سری اصلاحات را نیز هر سال به صورت نرم انجام دهد، سازمان تامین‌اجتماعی شانس بقا و پایداری خوبی برای یک افق بلندمدت دارد.
در شرایط فعلی باید قوانین بازنشستگی تا اندازه ای سخت‌گیرانه‌تر شود، مصادیق شغل‌های سخت و زیان‌آور کم شود، سخاوتمندی قوانین بازنشستگی کم شود، سن بازنشستگی آرام آرام بالا رود و قوانین بازمانده بازبینی شود. از سمت دیگر، ترکیب دارایی‌ها نیز باید بهتر شود. اگر به این شکل عمل شود و بدهی‌های دولت به شکل اوراق بدهی درآید و سطح آن به کل دارایی سازمان تامین‌اجتماعی بیشتر نشود، در این صورت سازمان تامین‌اجتماعی شانس پایداری خوبی دارد. در غیر این صورت و اگر این اصلاحات خیلی نرم را انجام ندهیم، تامین‌اجتماعی در بلندمدت دچار مشکل می‌شود.
