احتمال مداخله نظامی ترکیه علیه سوریه جدی است/ مواضع عربستان نسبت به ایران تابع مذاکرات وین است
فلاح پور گفت: الکاظمی بین کشورهای خلیج فارس مخصوصا امارات و عربستان مقبولیت بالایی دارد. در تهران نیز جایگاه شناخته شده‌ای دارد. به همین دلیل از این ظرفیت استفاده می‌کند و در مذاکرات بین ایران و عربستان هم که تاکنون پنج بار نشست‌های اول به میزبانی دفتر نخست وزیری عراق و با حضور خود او برگزار شده سهم بالایی داشته است.
به گزارش دیده بان ایران؛ سیاوش فلاح‌پور کارشناس مسائل خاورمیانه و عراق در پاسخ به این سوال که با توجه به سفر آقای امیرعبدالهیان به سوریه و با اعلام آنکه ما نگرانی‌های امنیتی اردوغان را به بشاراسد منتقل کردیم، فکر می‌کنید ایران نقش میانجی بین ترکیه و سوریه را بازی می‌کند؟ یا تلاشی از سوی ایران برای حل اختلافات با ترکیه دیده می‌شود، گفت: همیشه همینطور بوده است. حتی قبل از شروع بحران سوریه و ترکیه، یکی از چشم‌اندازهای توسعه ایران برای افزایش مبادلات تجاری‌اش در منطقه و حتی برای ایجاد یک نظم امنیتی در منطقه طرح ساعت بود. ساعت طرحی مشترک بین سوریه، ایران، عراق و ترکیه بود که از حرف اول این کشورها گرفته شد.
وی افزود: در نتیجه یک اتحاد اقتصادی، تجاری و حتی امنیتی بین این مجموعه برقرار شد که مربوط به قبل از ۲۰۱۱ میلادی است. ایران به شکل جدی و همواره در حوزه غرب آسیا یا خاورمیانه روی این سه کشور حساب کرده است. البته بعد از جنگ داخلی سوریه و اتفاقی که توسط داعش در عراق افتاد، این طرح از واقعیت دور شد.
فلاح‌پور گفت: تنش‌های بین ایران و ترکیه و جنگ در سوریه تا حدودی این روند را با مشکل مواجه کرد اما ایران همواره تلاش کرد تا چارچوب روابطش با ترکیه خصمانه نشود. در جنگ رقابتی در سوریه هم تلاش کرد چارچوب رقابت را حفظ کرده که موفق هم بود. از آن طرف یک اراده جدی در ترکیه وجود داشت. حالا بعد از فروکش کردن بحران نظامی در ترکیه، ایران تلاش می‌کند تا روابط این دو کشور را مهار کند.
وی مطرح کرد: این یک بحث دیگر است که این تلاش‌ها به نتیجه می‌رسند یا خیر. اما ایران برای خود، نقش میانجی را تعریف می‌کند. ایران کشوری است که از کاهش تنش‌های بین این دو منتفع می‌شود. اصلا به نفع ایران نیست که یک تنش در مناطق شمالی ایران شکل بگیرد. پس تا جایی که بتواند تلاش خود را می‌کند و سفرهای آقای امیرعبداللهیان نیز بخشی از این تلاش‌ها است.
فلاح‌پور در پاسخ به این سوال که چه قدر ضرورت دارد ضمن دادن هشدار جدی به ترکیه درباره تحرکات اسرائیل از همین طریق اختلافاتمان را با ترک‌ها برطرف کنیم، گفت: روابط ترکیه و اسرائیل خیلی عمیق‌تر از این است که هشدارهای ایران بتواند تاثیرگذار باشد. شاید بتوانند از این کانال استفاده کنند. اما نه بیشتر از همین پرونده سوریه و جلوگیری از درگیری‌های نظامی ترکیه برای اینکه با توجه به خلا حضور روس‌ها در سوریه یک پرونده نظامی جدیدی را باز کنند تا جلوی این بحران فعلی را بگیرند.
فلاح‌پور در پاسخ به این سوال که هدف و دستاورد سفر آقای امیرعبداللهیان به سوریه چه بود، گفت: به هر حال سوریه متحد استراتژیک ما در منطقه است. این روابط باید مستمر باشد. الان سوریه با یک تهدید جدی یعنی احتمال مداخله نظامی ترکیه مواجه است. اگرچه ایران نقش میانجی را دارد اما اگر اتفاقی بیافتد باید از متحد خود یعنی دولت آقای اسد پشتیبانی کند. از طرف دیگر پرونده نظامی دیگری باز شده که کاهش حضور نظامی روس‌ها به خاطر جنگ اوکراین است. به این منظور تهران و دمشق هماهنگی بیشتری پیدا کرده‌اند تا بتوانند خلا نیروهای روس را جبران کنند و اجازه ندهند که نیروهای دیگر مانند اسرائیل، ترکیه و جریان‌های تروریستی از این خلا استفاده کنند.
وی افزود: به هر حال این رفت وآمدها بین دو کشوری که ارتباط استراتژیک دارند طبیعی است و با توجه به احتمال مداخله نظامی ترکیه حساس‌تر هم می‌شود.
این کارشناس مسائل عراق و خاورمیانه در پاسخ به این سوال که مصطفی الکاظمی، قبل از سفر به ایران یک سفر به عربستان داشت، اخیرا هم بار دیگر به عربستان سفر کرد. برخی معتقدند سفرهای آقای الکاظمی به این دلیل است که قبل از نشست ریاض، جو بایدن به دنبال یک دیدار بین ایران و عربستان است تا حدی اختلافات میان دو کشور کمتر شود. تحلیل شما از این اتفاق چیست، گفت: آقای کاظمی کارنامه خیلی موفقی برای تلاش در چارچوب کاهش تنش در منطقه بین تهران و ریاض، تهران و برخی کشورهای عربی دیگر از جمله قاهره و اردن دارد. البته تماس‌هایی بین ایران و اردن و قاهره برقرار شده اما اصل ایران و عربستان است. حتی در مورد آمریکا که می‌تواند نقش میانجی را داشته باشد، موفق عمل کرده است.
وی افزود: الکاظمی بین کشورهای خلیج فارس مخصوصا امارات و عربستان مقبولیت بالایی دارد. در تهران نیز جایگاه شناخته شده‌ای دارد. به همین دلیل از این ظرفیت استفاده می‌کند و در مذاکرات بین ایران و عربستان هم که تاکنون پنج بار نشست‌های اول به میزبانی دفتر نخست وزیری عراق و با حضور خود او برگزار شده سهم بالایی داشته است.
وی در ادامه مطرح کرد: این تلاش‌های آقای الکاظمی است. کمتر از سه هفته دیگر آقای بایدن به منطقه می‌آید. ابتدا به تل آویو و سپس به جده می‌رود. این می‌تواند پیام تهدیدآمیزی برای ایران داشته باشد. کشورهایی مثل عراق که منافع آنها در کاهش تنش در منطقه تامین می‌شود و نیروهای سیاسی مانند آقای الکاظمی که هویت خود را به مصالحه و کاهش تنش بین طرفین گره زده‌اند، تلاش می‌کنند تا از طریق اقداماتی که در دسترشان است، فضا را آرام‌تر کنند و ممکن است این سفرها واقعا تاثیرگذار باشند.
فلاح‌پور در پاسخ به این سوال که آیا سفر آقای بایدن به جده و عربستان می‌تواند اختلاف بین ایران و عربستان را کمتر کند، گفت: ممکن است این اتفاق رخ دهد اما به اراده سعودی‌ها نیز بستگی دارد. میانجگرها تا یک بخشی می‌توانند تاثیرگذار باشند و باقی به اراده طرفین مربوط است. عربستان در یک سال و نیم اخیر نشان داد که موضع‌اش نسبت به ایران تابع مذاکرات وین است. یعنی همان ابتدا که شکست ترامپ قطعی شد و دموکرات‌ها بازگشتند، پیام‌های خوبی از طرف عربستان آمد و مذاکرات هم شکل گرفت.
وی افزود: ولی تا مذاکره در وین به بن‌بست رسید، رفتار سعودی‌ها تغییر کرد. البته قابل پیش‌بینی بود. الان هم تلاش می‌کنند تا روی پرونده هسته‌ای ایران تاثیر بگذارند. ممکن است این اتفاق بیافتد یعنی اگر بن سلمان موفق شود در حوزه انرژی بایدن را مجبور به عقب‌نشینی کند، احتمالا یکی از مطالباتش آن خواهد بود که شروط ریاض هم در مذاکرات هسته‌ای جدید لحاظ شود. اینکه پذیرفته شود یا خیر بحث دیگری است. اما تلاش سعودی‌ها برای این است. بنابراین تاثیر میانجی‌ها تا یکجایی است. باید موضع عربستان نسبت به ایران را هم ببینیم.
فلاح‌پور در پاسخ به این سوال که وزیر خارجه اردن اخیرا در مصاحبه‌ای گفته است پیمان عربی- اسرائیلی که علیه ایران است به ما پیشنهاد نشده و چنین چیزی هم در دستور کار آقای بایدن نیست. ارزیابی شما از تلاش اسرائیل در این رابطه چیست؟ آیا آغاز گفت‌وگوهای دور جدید برجامی می‌تواند در این باره تاثیرگذار باشد، گفت: یک اجماعی بین کشورهای عربی منطقه در جریان است که نمی‌توانیم انکار کنیم که ضدایرانی است. مشخصا کشورهایی مانند مصر، اردن، امارات و عربستان و نمونه این کشورها که تلاش می‌کنند عراق را به خودشان نزدیک کنند، تماس‌های خیلی مهمی هم با سوریه دارند. نکته اینجاست که این ضد ایران بودن به این معنا نیست که بخواهند در چارچوب خواسته‌های اسرائیل علیه ایران عمل کنند. یعنی تجمیع نظامی علیه ایران شکل نمی‌گیرد و همه آنها علیه ایران، پایگاه نظامی نمی‌زنند. کشورهای عربی نقش ایران در منطقه را قبول ندارند و تلاش می‌کنند آن را مهار کنند. حالا این کار را با استفاده از افزارهای نرم، نفوذ سیاسی و مبادلات اقتصادی انجام می‌‌دهند.
وی افزود: به طور مثال آنها تلاش می‌کنند برق لبنان و عراق را تامین کنند تا نفوذ ایران کم شود. اما اگر فکر می‌کنید ناتوی عربی علیه ایران شکل می‌گیرد، باید بگویم مصر، اردن و مخصوصا عربستان اهل این ماجراها نیستند. اردن و مصر بارها اعلام کرده‌اند که دنبال رویارویی نظامی با ایران نیستند. اما در عین حال مخالف برخی سیاست‌های منطقه‌ای ایران هستند.
این کارشناس مسائل خاورمیانه گفت: به همین منظور یک اجماعی در حال شکل‌گیری است و حتما اردن بخشی از این اجماع است. کمااینکه سال‌های پیش هم بوده ولی این اجماع، نظامی نیست. این اجماع بیشتر سیاسی، اقتصادی و در مخالفت با سیاست‌های منطقه‌ای ایران است. حتما هم اردن اهل گفت‌وگو با ایران است. طبیعتا می‌دانند که اگر در قالب چارچوب‌های اسرائیل با ایران مواجه و وارد درگیری با ایران شوند، به ضررشان خواهد بود. به همین دلیل حتما هوشیاری آن را دارند و نمی‌خواهند این مسئله صورت بگیرد. بنابراین اردن بخشی از ائتلاف نظامی علیه ایران یعنی آنچه به ناتوی عربی - اسرائیلی معروف است، نخواهد بود. سیاست‌های آنها به معنای مصالحه با ایران نیست و همواره سیاست‌های ضد ایرانی دارند.
فلاح‌پور در پاسخ به این سوال که آیا آغاز گفت‌وگوهای جدید برجامی می‌تواند در این روند تاثیرگذار باشد یا خیر، گفت: فعلا که مذاکرات دوحه نتیجه نداشت. اما اگر نتیجه داشت یا داشته باشد، حتما تاثیرگذار خواهد بود. اگر مذاکرات ایران و آمریکا به کانال خوبی وارد شود و طرفین به توافق نزدیک شوند، حتما کشورها مقداری عقب‌نشینی می‌کنند. وقتی آنطرف به نتیجه نرسد، اتفاقا کشورهایی مثل عربستان گارد تندتری نسبت به ایران می‌گیرند.
فلاح‌پور در پاسخ به این سوال که انجام مذاکرات بین ایران و عربستان و ایجاد روابط دیپلماتیک بستگی به مذاکرات برجامی دارد یا خیر، گفت: تابعی از آن است. هر زمان مذاکرات برجام پیشرفت داشت، عربستان تمایل بیشتری برای گفت‌وگو نشان داده است. هر زمان گفت‌وگوها به چالش کشیده شده عربستان گارد سخت‌تری نسبت به ما گرفته است.
فلاح‌پور در پاسخ به این سوال که چه راهکاری می‌توانیم داشته باشیم تا روابط منطقه‌ای ما به برجام ربط پیدا نکند، گفت: این مسائل گره خورده است و دیگر نمی‌توانیم کاری کنیم. وقتی رفتار عربستان تابعی از مذاکرات وین است، یعنی اگر آنطرف مشکل را حل کنیم، این طرف حل است. اما یک بخش آن می‌تواند از طریق مبادلات اقتصادی – تجاری یا کانال‌های دیپلماسی باشد که ابزارهای این کار وجود دارد. به طور کلی وقتی عربستان به صراحت می‌گوید مشکل من سیاست منطقه‌ای، برنامه موشکی و هسته‌ای است، این مشکلات به سادگی حل نمی‌شوند. یعنی نمی‌توانیم بگوییم با چهار نشست دیپلماتیک مسئله را حل کنیم. کما اینکه پنج دور مذاکره در بغداد برگزار شد و عملا هیچ نتیجه‌ای نداشت.
وی افزود: امروز طرفین به سمت برقراری دوباره کانال‌ها رفتند. هر چه ایران برای گفت‌وگو اراده نشان داده طرف مقابل گارد گرفته است. لذا مشکلات عمیق‌تر از آن است که بخواهیم بگوییم چهار تماس دیپلماتیک برقرار شد، پس مشکلات حل می‌شوند. مشکلات از طرف کشورهای عربی به ویژه عربستان و حتی امارات کم نیست. مشکلات عربستان خیلی عمیق‌تر بوده و متاسفانه مواضع این کشور به اسرائیل خیلی نزدیک شده است. پش مشکلات عمیق‌تر از آن است که بتوانیم با ابزارهای ساده اقتصادی و دیپلماتیک حل شوند.
منبع: ایلنا
