سرنوشت سیاسی مردان کابینه بازرگان/ وزیری که تا «شاه عبدالعظیم» هم نتوانست برود

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی دیده بان ایران، 38 سال پیش در چنین روزی( 16 بهمن 57) در سالن آمفی تاتر مدرسه علوی، حکم ابلاغی امام خمینی(ره) به مهندس بازرگان برای تشکیل دولت موقت به وی اعطاء شد.

تصویری که از این رویداد در آرشیو انقلاب به یادگار مانده، بسیار دلنشین و در عین حال گویا و بازتاب دهنده شخصیت‌های اصلی و اصیل انقلاب است؛ تصویری که حضرت امام خمینی را در مرکز ثقل نشان می‌دهد که در سمت راستشان آیت الله هاشمی رفسنجانی و دکتر ابراهیم یزدی نشسته‌اند و در سمت چپشان، مهندس بازرگان جلوس کرده است. 

در حکم حضرت امام برای مهندس بازرگان، بر چند نکته تاکید شده بود؛ نکته نخست، حق شرعی و حق قانونی این انتصاب که ناشی از آرای اکثریت ملت ایران بود و تجلی آن در اجتماعات میلیونی نمایان گشته بود؛ نکته دوم تصریح حضرت امام به ایمان راسخ مهندس بازرگان به مکتب مقدس اسلام و سوابق مبارزاتی وی بود.

دولت بازرگان 275 روز بیشتر دوام نیاورد و به تعبیر قدما، دولتی مستعجل بود؛ این دولت پس از تسخیر سفارت آمریکا، در 13 آبان 1358 استعفا کرد؛ البته آنطور که در کتابی به تالیف مهندس بازرگان با عنوان «انقلاب ایران در دو حرکت» عنوان شده، استعفا دسته جمعی دولت موقت ارتباطی با تسخیر سفارت آمریکا نداشت و به دلایلی دیگر از حدود سه ماه قبل از آن برنامه ریزی شده بود.

در ادامه نگاهی خواهیم داشت به سرنوشت سیاسی، بازرگان و دولتمردانش:

مهدی بازرگان

مهندس مهدی بازرگان، رئیس دولت موقت، پس از استعفاء از سمت نخست وزیری، در انتخابات مجلس اول، به عنوان نماینده مردم تهران وارد مجلس شورای ملی شد. دوران نمایندگی مهندس بازرگان نیز پرفراز و نشیب بود؛ نطق های او در این مجلس بارها با تعریض و تعرض سایر نمایندگان روبه رو شد و در برخی موارد نیز کار به درگیری فیزیکی کشیده شد.

در 15 مهر 1360، نطق بازرگان در مجلس اول که محتوای آن اعتراض به یک اتفاق بود؛ بارها با فریادهای «مرگ بر بازرگان» برخی نمایندگان قطع شد.   

مهندس بازرگان در 30 دی 1373 در زوریخ سوییس دیده از جهان فروبست.

کریم سنجابی

پس از تشکیل دولت موقت به ریاست مهندس بازرگان، دکتر کریم سنجابی به مدت 55 روز متصدی وزارت امور خارجه ایران بود؛ سنجابی پس از استعفا به کار حزبی روی آورد و به اداره تشکیلات جبهه ملی همت گماشت؛ سنجابی پس از حادثه گروگانگیری کارکنان سفارت آمریکا، به شدت به مخالفت با این واقعه پرداخت؛ سنجابی در انتخابات مجلس اول از کرمانشاه کاندیدا شد که به سبب ابطال انتخابات در این شهر از ورود به پارلمان بازماند؛ وی در 13 تیر 1374 در سن 90 سالگی در شهر کاربوندیل آمریکا، درگذشت.

ابراهیم یزدی

ابراهیم یزدی در ابتدای تشکیل دولت موقت، معاون بازرگان بود؛ وی پس از استعفای کریم سنجابی عهده‌دار تصدی وزارت خارجه ایران شد؛ پس از استعفای دسته جمعی اعضای دولت موقت، یزدی هم استعفا داد و در انتخابات مجلس اول، به نمایندگی مردم تهران انتخاب شد؛ صلاحیت وی در دوره های بعدی انتخابات مجلس از سوی شورای نگهبان مردود اعلام شد. 

یزدی پیش از انقلاب سیتیزن آمریکا بود؛ وی اخیرا که برای انجام عمل جراحی قصد عزیمت به آمریکا را داشت با منع وزارت خارجه این کشور مواجه شد.

هاشم صباغیان

ریاست دفتر نخست وزیر، معاونت دولت در امور انتقالی و تصدی وزارت کشور، سه پستی بود که هاشم صباغیان در طول 9 ماه دولت موقت برعهده داشت. صباغیان پس از استعفا دولت موقت، در انتخابات مجلس نخست، نماینده مردم تهران شد.

هاشم صباغیان سال 90 طی مصاحبه ای با نشریه «نسیم بیداری» گفت: امام خمینی سه بار مانع استعفای دولت موقت شدند.

احمد صدر حاج سید جوادی

وی که از بنیانگذاران نهضت آزادی محسوب می‌شد، در ابتدای تشکیل دولت موقت وزیر کشور بود و پس از آن به سمت وزارت دادگستری منصوب شد؛ پس از استعفای دولت موقت، وی به نمایندگی از مردم قزوین وارد مجلس شورای ملی شد.

سیداحمدصدرحاج سیدجوادی در بامداد یک شنبه ۱۱ فروردین ۱۳۹۲ در بیمارستان آبان شهرتهران در ۹۶ سالگی چشم از جهان فروبست.

ناصر M ی NA چی

میناچی وزیر تبلیغات و جهانگردی دولت موقت بود؛ وی از موسسان حسینه ارشاد محسوب می شد که در نگارش و تدوین پیش نویس اولیه قانون اساسی جمهوری اسلامی نقش داشت.

میناچی چندی پس از استعفا دولت موقت، به اتهام رابطه غیرمتعارف با آمریکا به مدت 24 ساعت بازداشت شد و پس از آن نیز ممنوع الخروج گشت و به تعبیر خودش تا شاه عبدالعظیم هم نمی‌توانست برود!

میناچی بعد از تحمل یک دوره بیماری صبح روز پنجم بهمن ۱۳۹۲ در سن ۸۲ سالگی دارفانی را وداع گفت. او وصیت کرده بود در حسینیه ارشاد دفن شود و محل قبر نیز مشخص بود و مجوز لازم اخذ شده بود، اما این مهم تحقق نیافت.

علی اکبر معین فر

وی نخستین وزیر نفت پس از انقلاب در ایران است. معین‌فر در دوران وزارتش بخشنامه 6 روز کار در هفته را به تصویب رساند که با اعتراض کارکنان وزارت نفت روبه رو شد؛ وی پس از استعفای دولت موقت نیز در دولت شورای انقلاب کماکان عهده دار وزارت نفت بود؛ ماجرای درگیری فیزیکی میان او و هادی غفاری و فخرالدین حجازی در مجلس اول و تصویری که از این مجادله ثبت شده بسیار مشهور است.

داریوش فروهر

داریوش فروهر وزیر کار دولت موقت بود؛ او پس از استعفای دولت موقت به فعالیت جدی در حزب «ملت ایران» که دبیرکلی اش را برعهده داشت، پرداخت؛ او در انتخابات نخستین دوره ریاست جمهوری پس از بنی صدر، مدنی و حبیبی، حائز رتبه چهارم شد.

وی همچنین چندین بار به زندان افتاد؛ فروهر در اول آذر 1377 در ماجرای قتل های زنجیره ای، به همراه همسرش پروانه اسکندری، کشته شد.

 مقام معظم رهبری، چند روز پس از کشته شدن فروهر در یک سخنرانی فرمودند: «مرحوم فروهر، قبل از انقلاب دوست ما بود، اول انقلاب همکار ما بود، بعد از پدید آمدن فتنه‌های سال ۶۰ دشمن ما شد؛ اما دشمن بی خطر و بی ضرر… ایشان معروفیتی در بین مردم نداشت، کسی که تحت تأثیر حرف‌های او نبود، نفوذی نداشت، دشمن بی خطری بودانصافاً آدم نانجیبی هم نبود… حالا شما فکر می‌کنید کسی که مثل فروهر را می‌کشد، آیا این فرد می‌تواند دوست نظام باشد»؟

علی شریعتمداری

وی وزیر فرهنگ و آموزش عالی در دولت موقت مهدی بازرگان بود؛ وی پس از استعفای دولت موقت، در سمت های مختلفی ایفای نقش کرد که مهم ترین آنها عضویت در ستاد انقلاب فرهنگی بود؛ وی تا پایان عمر عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ماند. شریعتمداری در 20 دیماه سال جاری در سن 93 سالگی در شهر شیراز دیده از جهان فروبست.  

گزارش از جعفر عزتی