سخنگوی گروه فضایی وزارت دفاع: طراحی اولیه ماهواره‌برِ ۳۶ هزار کیلومتری انجام شده است
سخنگوی گروه فضایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح گفت: ماهواره بر سریر که مطابق نقشه راه ما ویرایش بعدی ماهوارهبرها است که هم با هدف ارتقای توانمندی در مدارات پایین لئو طرح ریزی شده بود هم یک نیم نگاهی به ۳۶ هزار کیلومتر که در سریر داشتیم با قوت در حال گذراندن مراحل طراحی است. اکنون در مراحل طراحی ماهواره بر و تست زیر سامانه‌های آن هستیم که برای حدود سال‌های ۱۴۰۳ یا ۱۴۰۴ پرتاب‌های تحقیقاتی آن را آغاز کنیم.
به گزارش سایت دیده بان ایران؛ سخنگوی گروه فضایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ضمن تشریح آخرین دستاوردهای این گروه گفت: پرتاب تحقیقاتی ماهواره‌بر سریر از سال 1404 آغاز می‌شود.
متن حاصل از گفت‌وگو با سید احمد حسینی سخنگوی گروه فضایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در ادامه آمده است:
به دنبال تثبیت فناوری ماهواره‌بر های سیمرغ و ذوالجناح هستیم
آقای مهندس حسینی با توجه به اینکه 14 بهمن‌ماه روز ملی فناوری فضایی است لطفا در ابتدای گفت‌وگو درباره آخرین دستاوردهای وزارت دفاع در حوزه فضا بفرمائید.
حسینی: در ابتدا فرا رسیدن دهه فجر و سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی و همچنین روز ملی فناوری فضایی را خدمت همه ملت ایران تبریک عرض می کنم این روز یادآور ۱۴ بهمن ۱۳۸۷ است که در آن روز پر افتخار برای اولین بار ماهواره امید با ماهواره بر سفیر به فضا پرتاب شد.
ما در گذشته وزارت دفاع توانستیم چهار ماهواره را در مقاطع زمانی مختلف در مدار قرار بدهیم منتها این ماهواره ها عمدتاً ماهواره های با وزن حدودی ۵۰ کیلوگرم به پایین بودند و مداری که در آن قرار گرفتند از ۲۵۰ تا ۴۵۰ کیلومتر است اما نیازمندی حوزه فضایی کشور هم به لحاظ وزن‌های ماهواره و هم به لحاظ ارتفاع مداری پیش از این ها است.
در حوزه ماهواره‌های عملیاتی لازم است تا ماهواره هایی با وزن حداقل ۱۰۰ کیلو تا چند تن را در مدار قرار دهیم به علاوه اینکه باید بتوانیم به لحاظ ارتفاع مداری از حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ کیلومتر که اکنون توانایی آن را داریم به مدارهای بالاتر تا ۳۶ هزار کیلومتر(ژئو) دست پیداکنیم که مورد نیاز کشور است. بنابراین، برای رسیدن به این خواسته‌ها در قالب یک راهبرد و برنامه منسجم فعالیت‌های مجموعه فضایی کشور به ویژه مجموعه وزارت دفاع که زنجیره کاملی را از ماهواره، ماهواره‌بر، پایگاه پرتاب و ایستگاه فضایی در اختیار دارد که در قالب این برنامه دنبال می شود.
در حوزه ماهواره بر به دنبال تثبیت فناوری ماهواره‌برهای سیمرغ و ذوالجناح هستیم قدم های خوبی در این راستا برداشته شده است که ان‌شاءالله در آینده نزدیک مراحل تحقیقاتی آن تکمیل خواهد شد.
در حوزه فعالیت‌های کاوشی و زیرمداری هم امسال فعالیت‌های خوبی انجام شده و پرتاب کاوشگر زیر مداری سامان را داشتیم که توانست نمونه بلوک انتقال مداری سامان که در آینده برای انتقال مداری ماهواره‌ها باید استفاده شود و توسط پژوهشگاه فضایی توسعه داده شده را در ارتفاع بالای ۱۰۰ کیلومتر آزمایش کند که با موفقیت همراه بود.
فعالیت زیر مداری و کاوشی بعدی که انجام شده و پرتابگر آن هم آماده است مجموعه کپسول زیستی یا محموله زیستی است که مطابق قرارداد سازمان فضایی پرتابگر آن در مجموعه وزارت دفاع توسعه داده شده و مراحل توسعه آن به اتمام رسیده است. ما منتظر محموله هستیم که توسط پژوهشگاه هوافضا بر روی آن کار شود و امیدواریم در آینده نزدیک نیز کار این محموله به پایان برسد تا بتوانیم پرتاب این زیر مداری را هم انجام بدهیم.
اولویت اول ما تثبیت توانمندی خود در مدار لئو است که در قالب دو ماهواره‌بر سیمرغ و ذوالجناح دنبال می شود، سیمرغ در دقایق یا مراحل پایانی قرار دارد. در آخرین پرتابی که داشتیم توانستیم سه محموله را به طور همزمان در ارتفاع حدود ۵۰۰ کیلومتری به سرعت ۷۳۰۰ متر بر ثانیه برسانیم که بسیار به سرعت مداری نزدیک است سیمرغ بسیار به گام نهایی نزدیک است که در آینده نزدیک به این قابلیت دست پیدا خواهیم کرد.
طبق مصوبه شورای عالی فضایی باید در کمتر از ۴ سال ماهواره به ارتفاع ۳۶ هزار کیلومتری پرتاب کنیم
با روی کارآمدن دولت سیزدهم شاهد تشکیل شورای عالی فضایی بودیم، تشکیل شدن و فعالیت این شورا چه میزان در پیشرفت‌های کشورمان در حوزه فضا تاثیر دارد؟
حسینی: سال گذشته اولین جلسه شورای عالی فضایی در دولت سیزدهم شکل گرفت و امسال هم جلسه دوم این شورا. مطابق با مصوبه شورای عالی فضایی و برنامه ۱۰ ساله فضایی کشور، ما در قالب این برنامه موظف هستیم تا در بازه زمانی کمتر از ۴ سال به توانمندی ارسال ماهواره به ارتفاع ۳۶ هزار کیلومتری دست پیدا کنیم.
این پروژه تعریف شده و با جدیت دنبال می‌شود که مراحل طراحی اولیه و مفهومی آن انجام شده ان شاءالله هنگامی که این کار به اتقان بیشتری رسید می‌توانیم درباره آن صحبت کنیم و مطالب بیشتری را پیرامون آن بیان کنیم. این اطمینان را می‌دهم که اکنون به لحاظ مبانی دانشی و فناورانه این آمادگی وجود دارد و اگر پشتیبانی کامل از مجموعه انجام شود این موضوع در بازه زمانی کمتر از چهار سال دست یافتنی است.
محصول جدیدی که در حال توسعه است چند قابلیت را دارد؛ نخست اینکه یک ماهواره را در مدار ۳۶ هزار کیلومتری قرار دهد، دوم، یک محموله به وزن چهار تُن را در مدار نزدیک به زمین حمل کند، سوم، این قابلیت را دارد که تا ۱۰ ماهواره را به طور همزمان پرتاب کند و چهارم، می‌تواند در فعالیت‌های منظومه‌سازی کاملاً به صورت اقتصادی و رقابتی فعالیت های خود را انجام دهد.
این مسیر نیازمند توسعه در آزمایشگاه و پایگاه های پرتاب ما است. ما برنامه توسعه آزمایشگاه های خود را در کنار توسعه ماهواره بر ها در دستور کار قرار دادیم گام‌های خوبی امسال و برداشته شده و زیرساخت های جدیدی اخیراً در حوزه تست‌های سیستمی و زیر سامانه های ماهواره‌بر به بهره برداری رسید.
پرتاب تحقیقاتی بعدی ماهواره‌بر ذوالجناح سال آینده انجام می‌شود
ماهواره‌بر ذوالجناح جزو دستاوردهای مهم کشورمان در حوزه فضایی است که امسال شاهد پرتاب دوم آن بودیم. لطفاً آخرین اخبار درباره ماهواره‌بر ذوالجناح بفرمائید.
حسینی: ذوالجناح مطابق طرحی که داشت حداقل ۳ پرتاب تحقیقاتی برایش پیش بینی شده بود. از این سه پرتاب تحقیقاتی دو پرتاب تا به امروز انجام شده است؛ پرتاب اول در سال ۹۹ و پرتاب دوم هم اوایل تیرماه امسال اجرایی شد. پرتاب بعدی تحقیقاتی هم برای سال آینده برنامه ریزی شده تا بتوانیم این ماهواره‌بر را به تثبیت برسانیم. گام های طی شده خوب بوده و دستاوردهای خوبی در مراحل تحقیقاتی داشته است.
از ماهواره‌بر سیمرغ چه خبر؟ آیا قرار است این ماهواره‌بر مجدداً پرتاب‌های آزمایشی داشته باشد؟
حسینی: در سطح جهان توسعه ماهوارهبرها این گونه است که چندین پرتاب تحقیقاتی انجام می‌شود برای توسعه فناوری و پس از پرتاب های تحقیقاتی که فناوری تثبیت می شود آنگاه وارد پرتاب اصلی می شوند. کشورهای دارنده این فناوری در آزمایشگاه‌های زمینی مجهز این فعالیت ها را انجام می‌دهند؛ به عنوان مثال تست موتور در شرایط خلاء. موتور مرحله دوم ما در ارتفاع بالا و در شرایط خلا شروع به کار می‌کند که شرایط خلاء ویژگی‌های خاص خود را دارد که روی زمین ما این شرایط را مشاهده نمی‌کنیم.
کشورهای پیشرو که به لحاظ سرمایه گذاری در صنعت فضایی قدمت بیشتری دارند، آزمایشگاه‌هایی دارند که موتور را در شرایط خلاء روشن می‌کند و قادر هستند تا تاثیرات حرارت و ارتعاشات موتور را در شرایط خلا مشاهده کنند. اکنون این آزمایشگاه را نداریم و ناگزیر هستیم بخش زیادی از عدم قطعیت‌های فناوری خود را در پرتاب‌های واقعی مشاهده کنیم و طی پرتاب‌های تحقیقاتی بسیاری که برای ماهواره‌بر سیمرغ داشتیم حجم بسیاری از داده های تله متری را دریافت کردیم که باعث افزایش دانش تیم‌های طراحی ما در تحلیل شرایط خلا و زمان‌کارکردهای ما در ماهواره‌بر سیمرغ شده که برای اولین‌بار در حال رخ‌دادن است.
پرتاب‌های ماهواره‌بر سیمرغ تاکنون پرتاب های تحقیقاتی بوده است. ما در آخرین پرتاب به نقاط بسیار خوبی رسیدیم و به ارتفاع مد نظر به صورت کامل دست پیدا کردیم. همچنین، سه محموله همزمان را با موفقیت تست کرده و به لحاظ سرعت مداری از عدد ۷ هزار و ۶۰۰ متر که باید به آن می رسیدیم به سرعت ۷ هزار و ۳۰۰ متر بر ثانیه دست پیدا کرده ایم.
اکنون نقاطی که باید روی آن کار بیشتری انجام شود و در حوزه طراحی تقویت شوند، شناسایی شده است و ان‌شاءالله در آینده نزدیک با پاس‌کردن تست‌های زمینی و اطمینان نسبی که از این اصلاحات انجام شد، شاهد تست بعدی پروازی ماهواره‌بر سیمرغ خواهیم بود.
شاهد بودیم که طی سال‌های اخیر یک نقشه راه برای توسعه ماهواره‌برهای ایرانی ترسیم شده است که ماهواره‌بر سریر یکی از آن‌ها است. آیا تحول جدیدی درباره ماهواره‌بر سریر رخ داده است؟
حسینی: ماهواره بر سریر که مطابق نقشه راه ما ویرایش بعدی ماهوارهبرها است که هم با هدف ارتقای توانمندی در مدارات پایین لئو طرح ریزی شده بود هم یک نیم نگاهی به ۳۶ هزار کیلومتر که در سریر داشتیم با قوت در حال گذراندن مراحل طراحی است.
ریاست محترم جمهوری با تدبیری که سال گذشته در شورای عالی فضایی داشتند که ما طبق آن باید مسیر دستیابی به ۳۶ هزار کیلومتر را تسریع کنیم. در حال بازنگری در مراحل طراحی هستیم تا بتوانیم قابلیت سریر را نسبت به توانمندی که قبلاً برای آن طرح ریزی شده بود، ارتقاء بدهیم و با سریر به قابلیت‌های بالاتری نسبت به قبل دست پیداکنیم.
اکنون در مراحل طراحی ماهواره بر و تست زیر سامانه‌های آن هستیم که برای حدود سال‌های ۱۴۰۳ یا ۱۴۰۴ پرتاب های تحقیقاتی آن را آغاز کنیم.
طبق نقشه راه برای توسعه ماهواره‌برهای ایرانی، قرار است ماهواره‌بر سروش قوی‌ترین ماهواره‌بر ایرانی باشد. چشم‌انداز طراحی و ساخت ماهواره‌بر سروش چیست؟
حسینی: اکنون کشورهای پیشرو در دنیا بالای نود درصد از پرتاب‌های ماهواره‌ای خود را با ماهواره‌برهای سنگین انجام می‌دهند. به این نکته توجه کنید ماهواره‌بر سیمرغ در لحظه شروع یا استارت ۸۰ تن وزن دارد که ماهواره‌بر سروش این عدد را به بالای ۱۵۰ تا ۲۰۰ تن می‌رساند.
وزن‌های لحظه آغاز پرتاب یا استارت ماهواره‌برهای فعال مانند خانواده لانکمارج چین، پروتون و یا خانواده‌های آریان و فالکون از ۴۰۰ تا ۵۰۰ تن به بالاست و قابلیت تزریق از ۱۰ تا ۲۰ تن را در مدار نزدیک زمین دارند. دارابودن چنین ویژگی باعث می شود که هزینه ها به شدت کاهش پیداکند.
ماهواره‌بر سروش از این جنس ماهواره‌بر ها است نسل و ویرایش نهایی ماهواره‌برهای ما است که با توسعه موتورها و سایر فناوری های زیر مجموعه که باید اتفاق بیافتد به این ماهواره‌بر دست پیداخواهیم کرد که توانمندی پرتاب ۱۵ تُن محموله و قرار دادن آن در مدار لئو را خواهد داشت و عملاً تمام نیازمندی‌ها را با هزینه کاملاً رقابتی در مقایسه با کشورهای پیشرو دنیا پاسخ بدهد.
اگر بخواهم بیشتر به ماهواره بر سروش بپردازم باید بگویم که ما در سروش در مراحل توسعه فناوری هستیم. مراحل توسعه ما به این گونه است که ابتدا باید فناوری‌های گلوگاهی و زیرساخت های مورد نظر ایجاد شده و سپس وارد مراحل طراحی محصول شویم. ما اکنون در حال انجام کار تحقیقاتی روی موتورهای این ماهواره‌بر هستیم، کارهای تحقیقاتی سازه‌های با قطر بالا نیز در حال انجام است. همینطور حوزه‌های دیگری که باید در حوزه فناوری های مورد نیاز این ماهواره در آن کار شود هم در دستور کار قرار دارد.
ما مطابق نقشه راهی که داریم البته این نقشه راه همیشه اینگونه است که مباحث محصول و فناوری کاملاً به منابع و حمایت گره خورده است و ما با فرض اینکه منابع مورد نیاز که در نقشه راه و برنامه 10 ساله کشور پیش‌بینی شده، محقق شود. البته در این 10 سال گذشته ما در حوزه تخصیص منابع برای حوزه فضایی با چالش‌هایی روبرو بودیم و درصدد تحقق منابع فضایی با آنچه باید بود فاصله بسیاری داشته است.
با فرض اینکه حمایت مناسبی از این حوزه انجام شود ماهواره بر سروش ۱ که ویرایش اولیه از ماهواره بر سروش است برای ۱۴۰۷ پیش بینی کرده ایم و ماهواره بر سروش 2 برای ۱۴۱۰ پیش‌بینی کرده‌ایم.
آیا وزارت دفاع علاوه بر طراحی و ساخت ماهوارهبرها در حوزه طراحی و ساخت ماهواره‌ها فعالیت دارد؟ همکاری شما با شرکت‌های دانش‌بنیان در این حوزه چگونه است؟
حسینی: ما علاوه بر موضوع پرتابگر و پایگاه پرتاب به عنوان دو مولفه فناوری فضایی، در حوزه ماهواره ها هم کار جدید انجام داده‌ایم. چندین ماهواره چه در مجموعه وزارت دفاع از ماهواره های سنجشی و مخابراتی و ناوبری در کلاس‌های مختلف کار شده از ماهواره‌های مکعبی بگیریم که امسال کار دو نمونه از آن‌ها تمام شده است البته کار در حوزه ماهواره‌های بزرگ‌تر نیز در وزارت دفاع در جریان است. البته مشابه هم این کار نیز در پژوهشگاه فضایی و شرکت‌های دانش بنیان در حال توسعه است.
فعالیت هایی که در در بالا به آن اشاره کردم آن‌هایی هستند فعالیت های سیستمی و راهبری آن در مجموعه فضایی وزارت دفاع انجام می شود. در ذیل این کار سیستمی، در حوزه زیر سیستم‌ها، فناوری‌ها و طراحی زیر مجموعه‌ها شبکه وسیع و عظیمی از شرکت های دانش بنیان درگیر این فناوری ها هستند.
ما در حوزه توسعه شرکت های دانش بنیان فعالیت های خوبی انجام دادیم که یکی از آن‌ها موضوع فن چالش موتور سرمازا است که با محوریت مرکز نوآوری دانشگاه شریف و با حمایت مجموعه دانش‌بنیان برکت متعلق به ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره) انجام شد. روند توسعه موتور سرمازای جدید که در واقع یک موتور کوچک سرمازا در قالب یک فن چالش از سال گذشته آغاز شد و شرکت های بسیاری در آن مشارکت کردند اکنون نیز حدود چهار شرکت مراحل ساخت این موتور را انجام می‌دهند.شبکه‌ای از ماهواره‌های سبک در حد ماهواره‌های CubeSat جزو منظومه ماهواره‌ای شهید سلیمانی هستند
در روزهای اخیر شاهد آغاز فاز اجرایی منظومه ماهواره‌ای شهید سلیمانی توسط سازمان فضایی بودیم. آیا وزارت دفاع هم در این پروژه دخیل است؟ هدف از طراحی و ایجاد منظومه شهید سلیمانی چیست؟
حسینی: یکی از فعالیت‌هایی که در سال جاری انجام شد تشکیل هلدینگ کیهان با مشارکت راهبردی نهادهای ذی‌نفع در حوزه فناوری فضایی در حوزه منظومه سازی است. تعریف پروژه منظومه شهید سلیمانی از طرف سازمان فضایی انجام شده که بخش عمده‌ای از فعالیت‌های آن در مجموعه وزارت دفاع انجام خواهد شد.
توسعه منظومه ها در دنیا یک روند و ترند است که در حوزه فضایی دنبال می شود. کشورها عمدتا در گذشته به این سو می‌رفتند که به مدار ژئو دست پیدا کنند و در مدارات پایین زمین این تک ماهواره‌ها بودند که فعالیت می‌کردند. اما، امروزه تعریف منظومه‌ها و شبکه‌های ماهواره‌ای انجام شده که مزیت‌های آن نسبت به مدار ژئو که ویژگی‌های خاص خود را دارد. باید به این نکته هم اشاره کرد که منظومه‌های لئو اکنون با منظومه‌های ژئو رقابت می‌کنند و حتی در برخی جاها گوی سبقت را هم ربوده‌اند و اهمیت بسیاری نیز دارند.
روندها در آینده حتما به این سو می رود که عمده محموله‌های ارسالی به فضا در قالب شبکه ها و منظومه های ماهواره ای تعریف می شوند که منظومه استارلینک معروف ترین آن‌ها در دنیا است که در کمتر از دو سال گذشته حدود ۶۰ پرتاب انجام و بیش از ۲ هزار ماهواره را در این بازه زمانی در مدار قرار داده است. این منظومه ماهواره ای بیشتر به عنوان یک بحث اینترنتی مطرح است اما می دانیم که استفاده های امنیتی و سایر کارکردهای سرویس ها به سایر حوزه ها با این منظور انجام می‌شود.
کشورهای دیگر هم به سوی ساخت و ایجاد منظومه‌های ماهواره‌ای رفته اند؛ همچون اروپایی‌ها که به دنبال توسعه منظومه‌ای به اسم وان وب هستند، چینی ها نیز در حال انجام فعالیت‌های مشابه هستند.
مسئولان کشوری ما هم در کنار انجام سایر فعالیت‌ها به این جمع‌بندی رسیده‌اند که باید در این حوزه یک کار جدی انجام شود. در حوزه منظومه های پهن باند مراحل امکان سنجی و مطالعات اولیه در حال انجام است اما در حوزه منظومه IOT(اینترنت اشیاء) منظومه شهید سلیمانی تعریف شده است که شبکه ای از ماهواره‌های سبک در حد ماهواره‌های CubeSat(ماهواره‌های مربعی) تعریف شده که مراحل طراحی آن با محوریت سازمان فضایی آغاز شده و سایر فعالیت‌های مربوط نیز طبق همین روند انجام می‌شود.
شما به عنوان گروه فضایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح آیا با فرماندهی فضایی نیروی هوافضای سپاه پاسداران نیز همکاری دارید؟ این همکاری چگونه است؟
حسینی: ارتباط خوبی بین گروه فضایی وزارت دفاع و فرماندهی فضایی نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برقرار است و در حوزه فناوری ها کاملاً با یکدیگر اشتراک فناوری داریم.
ما در حوزه ماهوارهبرها شاهد یک تفکیک ماموریت هستیم که موضوعات مربوط به ماهواره‌برهای سوخت مایع و سنگین بر عهده وزارت دفاع قرار دارد و ماهواره‌بر های سوخت جامد و تاکتیکی و عمدتاً با محموله‌های سبک‌تر بر عهده فرماندهی فضایی نیروی هوافضای سپاه پاسداران. اما پروژه‌های مشترک در سطح فناوری داریم و در آینده در سطح سامانه هم کار انجام خواهد شد.
ما به لحاظ اشتراک فناوری‌ها در حوزه ماهواره و ماهوارهبرها تعاملات خوبی با مجموعه هوافضای سپاه داشتیم و به این سو حرکت می‌کنیم که بتوانیم در افق پیشرو پروژه‌های مشترکی را در حوزه فضایی انجام دهیم.
