ژنو4؛ تضاد هست هایِ روسی و باید های غربی- عربی

دیده بان ایران - امیر حسین رحبی معمار: دور چهارم گفتگوها برای حل بحران سوریه موسوم به ژنو 4 که از پنج شنبه پنجم اسفند ماه سال جاری برگزار گردید هم نتوانست گره از بحران شش ساله ی سوریه بگشاید. چند لایه بودن و پیچیدگی فزایندمسایل سوریه که هر روز و با گذشت زمان پیچیده تر هم می شود روند چنین گفتگوهایی را هر چه بیشتر فرسایشی و بی نتیجه می کند. تعدد طرف های درگیر در بحران چه در سطح داخلی- دولت و مخالفان- چه در سطح منطقه ای- جبهه ی مقاومت و جبهه ی عربی و ترکی- و چه در سطح فرامنطقه ای- روسیه و ایالات متحده ی آمریکا- اجازه نمی دهد تا مواضع به هم نزدیک شده و روزنه ای برای برون رفت از بن بست چند ساله فراهم آید.

این بار هم هرچند نتیجه ی روشنی از گفتگو ها به دست نیامد اما چند نشانه و رفتار حکایت از تحولاتی در روند بحران سوریه داشت. این نشانه ها که بیشتر از سوی روسیه یعنی بازیگر محوری بحران سوریه بروز کرد می تواند حایز اهمیت و روشنگر باشد. در ادامه به این نشانه ها خواهیم پرداخت.

تمرکز بر روی مبارزه با تروریسم به جای تغییر نظام:

روسیه در طول یکسال و نیم گذشته و از هنگامی که با حضور نظامی کفه ی ترازو را به سود نیروهای ارتش و مردمی سوریه سنگین کرده، همواره بر اولویت مبارزه با تروریسم تاکید داشته است. این تاکید به ویژه از آن لحاظ مهم جلوه می کند که در قطعنامه ی 2254 شورای امنیت اولویت، انتقال قدرت سیاسی و نگارش قانون اساسی جدید برای سوریه عنوان شده است. حال آنکه تاکید روسیه بر مبارزه با تروریسم عملاً تحقق اهداف قطعنامه ی شورای امنیت را به زمانی نامشخص در آینده موکول می کند. با عنایت به دست بالای روسیه در تحولات سوریه در پیش گرفتن چنین رویکردی می تواند در راستای دستیابی به پیشرفت های نظامی بیشتر برای دولت قانونی سوریه و اخراج هر چه بیشتر تروریست ها از این کشور باشد.

فشار برای ادغام دو گروه مخالف ریاض و قاهره:

سیاستِ دیگر مسکو تلاش در راستای وارد کردن گروه مخالفان دولت سوریه معروف به هیات قاهره به هسته ی اولیه ی مخالفان موسوم به هیات ریاض است. گروه قاهره که در سال 2015 در مصر تشکیل شد، رویکرد میانه روانه و واقع بینانه تری نسبت به وضعیت و توازن قوا در سوریه دارد. همانطور که جهاد المقدسی رییس این گروه که خود تا سال 2012 سخنگوی وزارت خارجه ی سوریه بود در گفتگویی با خبرگزاری اسوشیتدپرس بیان کرد، با توجه به وضعیت با ثبات تر دولت سوریه نسبت به سال های گذشته مخالفان گروه ریاض باید مواضع متناسب را با وضعیت کنونی سوریه در پیش گیرند.

اگر روسیه بتواند گروه قاهره را به جمع مخالفان بیفزاید ضمن تعدیل مواضع آنان، اتحاد شکننده و نیم بندشان را که با فشار و ترغیب عربستان و ترکیه تا به امروز پایدار مانده دچار خطر جدی می کند و به این ترتیب توان مخالفان نظام و کسانی که در طول تمام این سال ها دست از تقاضای کناره گیری بشار اسد از قدرت برنداشته اند بیش از پیش کاهش می یابد.

فعالیت در عرصه ی شورای امنیت و وتوی قطعنامه ها علیه سوریه:

 روسیه و چین قطعنامه ی تحریمی شورای امنیت را در محکومیت دولت سوریه برای استفاده از سلاح شیمیایی در طول جنگ داخلی شش ساله ی این کشور وتو کردند. آمریکا، بریتانیا و فرانسه پیشنهاد دهندگان این قطعنامه بودند و وتوی آن در میانه ی گفتگو های ژنو 4 نشان دهنده ی عزم روسیه برای پشتیبانی از نظام سوریه و ترغیب مخالفان برای درک واقعیت های میدانی و دیپلماتیک بحران سوریه است.

 همانطور که سالم المسلط سخنگوی هیئت عالی مخالفان سوریه در مذاکرات ژنو هم مطرح کرد، این هفتمین بار است که روسیه قطعنامه ی شورای امنیت را علیه سوریه وتو می کند که طبیعتاً ناخرسندی مخالفان را هم به همراه داشته است. بنابراین روشن است که به همان ترتیبی که روسیه، دولت سوریه را به گفتگو با مخالفان و رسیدن به یک راه حل سوری- سوری تشویق می کند با چنین اقداماتی به مخالفان هم نشان می دهد که اجازه ی برهم خوردن توازن قوا به سود آنان را به ویژه در عرصه ی دیپلماتیک نخواهد داد.

اختلافات درونی هیات ریاض:

آنچه روشن است، آن که با گذشت شش سال از جنگ داخلی سوریه و دست نیافتن مخالفان به هیچ کدام از خواست هایشان و برگشتن ورق جنگ به زیان آنان، فلسفه ی وجودی مخالفان با پرسش روبرو شده. در حقیقت خواست های بلندپروازانه و به دور از واقعیت و تضاد کامل آرزوهایشان با آنچه در صحنه ی تحولات سوریه در جریان است، عوامل آنکارا و ریاض را دچار ناامیدی و سرخوردگی کرده است. در چنین شرایطی پدیداری اختلافات درونی آنان که به رغم تضاد های اندیشه ای و روشی تنها با فشار کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ایِ مخالف دولت سوریه در کنار هم قرار گرفته اند، کاملاً طبیعی است.

این اختلافات هیات ریاض بدان جا رسید که گفته شد در روز آغاز گفتگو ها تنها با تهدید دی میستورا و گفته ی او مبنی بر این که اگر دست از اختلاف برندارید سرنوشت ادلب هم مانند حلب خواهد شد، حاضر شدند دست از اختلاف برداشته و راهی گفتگو ها شوند.

به نظر می رسد میدان دار شدن روسیه، کاهش نسبی نقش آمریکا و کشورهای اروپایی در بحران سوریه، اختلافات درونی مخالفانِ دمشق و شکست های پی در پی نظامی تروریست ها در سوریه و همچنین وجود متغیر کُردی شرایطی را پیش آورده که موضع برتر در اختیار دولت سوریه و متحدین آن است و ابتکار عمل مدت هاست که از دست جبهه ی غربی- عربی به در آمده است.