ردیابی پولشویی

به گزارش دیده بان ایران؛ روزنامه ایران طی نگارش گزارشی درخصوص پولشویی نوشت: «پول سیاه» در ضرب‌المثل‌های قدیمی نماد بی‌ارزشی بود. اما در قرن حاضر و با ورود واژه پول‌های سیاه یا کثیف که به پدید پولشویی اشاره دارد، با چنان ارزشی روبه‌رو هستیم که محاسبه آن دشوار است به‌طوری که برآورد سازمان‌های بین‌المللی حجم کل پول کثیف در دنیا را بین 800 میلیارد تا 
2 تریلیون دلار نشان می‌دهد.
اما در ایران پول‌های کثیف چه حجمی دارد. آیا پولشویی تنها به آن‌سوی مرزهای ما مربوط می‌شود یا اعمال خلافکارانه قاچاقچیان کالا، ارز، مواد مخدر، انسان و رانت‌های مالی و اقتصادی دایره این پدید ه شوم را به داخل مرزهای ما هم کشانده است.
پولی که از طریق «گروه‌های جنایی سازمان یافته»، «تروریسم از جمله تأمین مالی تروریسم»، «قاچاق انسان و قاچاق مهاجر»، «قاچاق مواد مخدر»، «قاچاق کالا»، «استثمار جنسی»، «قاچاق اسلحه»، «قاچاق اشیای مسروقه» و «فساد و رشوه» حاصل می‌شود و سپس با فرآیندهای پیچیده‌ای صاحبان دارایی‌های غیرقانونی، تغییر چهره داده و این تصور را ایجاد می‌کنند پولی را که خرج می‌کنند در واقع متعلق به خود آنها بوده و از راه قانونی به دست آمده است.
نتایج برخی پژوهش‌های دانشگاهی و علمی نشان می‌دهد که طی سال‌های 1352 تا 1380 حدود 11.8 درصد از کل نقدینگی کشور  پول‌های کثیف بوده است. رقمی که اگر بپذیریم و به نقدینگی 1672 هزار میلیارد تومانی شهریور ماه امسال بسط دهیم به 197 هزار میلیارد تومان می‌رسد. این آماری است که در پنجاه و یکمین نشست گفت‌و‌گوهای راهبردی با موضوع مبارزه با پولشویی در ایران، ۲۰ تیر ۱۳۹۷ با سخنرانی سیدجواد کاظمی تبار (دکترای برق و رایانه از دانشگاه کالیفرنیا ارواین امریکا و کارشناس داده کاوی برای کشف تقلب در تراکنش‌های بانکی امریکا) در محل تالار تدبیر مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری ارائه شد. پیش از این نیز علی عرب‌مازار یزدی عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و لیلا خودکاری کارشناس ارشد توسعه اقتصادی و برنامه‌ریزی در تحقیقی مشترک با عنوان «برآورد حجم پول‌های کثیف در ایران» با استفاده از روش‌های علمی به این نتایج رسیده‌اند. از زمانی که کارگروه اقدام مالی موسوم به FATF نام ایران را درکنار کره شمالی به لیست سیاه خود اضافه کرد و از این ناحیه اقتصاد ایران بخصوص نظام بانکداری آن آسیب‌های فراوانی را متحمل شد، بحث مقابله با پدیده پولشویی از اهمیت بیشتری برخوردار شد. صندوق بین‌المللی پول، تمام پول‌های کثیفی را که از طریق سیستم مالی شست وشو می‌شود، رقم بزرگی بین 500 میلیون تا 5/1 تریلیون دلار در سال محاسبه کرده است که معادل 5 درصد تولید ناخالص داخلی جهان است. دامنه جریانات مالی سازمان‌های تروریستی بین 9/0 تا 8/5 درصد از کل پول‌های کثیف است که این مقدار قابل توجهی خواهد بود.
 میانگین حجم پول‌های کثیف در طول دوره 1352 تا 1380 معادل 8/11 درصد نسبت به حجم نقدینگی کل کشور است. حجم پول‌های کثیف در سال‌های اخیر با شیب تندی در حال افزایش است. رشد حجم پول‌های کثیف در سال‌های مختلف در نوسان است و بیشترین و کمترین میزان رشد این پول‌ها به ترتیب مربوط به سال‌های 1374 و 1357 معادل 64 و منفی 4.8 درصد است. که در این سال‌ها حجم اقتصاد زیرزمینی نیز به ترتیب معادل 7/27 و 1/30 - درصد رشد داشته است.
نمی‌توان قسم خورد که قانون رعایت می‌شود
علا میرمحمد صادقی عضو اتاق بازرگانی ایران نیز دراین باره به «ایران» گفت: از آنجا که پولشویی درکشور ما کار غیرقانونی محسوب می‌شود فعالان اقتصادی از آن اجتناب می‌کنند ولی به هر حال همواره عده‌ای متخلف وجود دارند که قوانین را زیرپا می‌گذارند و نمی‌توان قسم خورد که قانون رعایت می‌شود. 
وی افزود: پولشویی هم‌اکنون در کشورهای غربی نظیر امریکا و کشورهای اروپایی وجود دارد و حجم آن بیشتر از ایران است. وزیرامور خارجه نیز در جلسه‌ای خصوصی موضوع پولشویی را مطرح کردند که متأسفانه هم‌اکنون به حربه‌ای برای رسانه‌های خارجی تبدیل شده است.  این فعال اقتصادی تأکید کرد: به هر حال نمی‌توان پولشویی در ایران را انکار کرد همانند مواد مخدر که با وجود غیرقانونی بودن عده‌ای به خرید و فروش و مصرف آن اقدام می‌کنند. میرمحمد صادقی در پایان گفت: نباید مردم را ناامید کرد و اعتماد آنها را به نظام خدشه دار کنیم.
کنکاش تسنیم در تاریخ
درهمین زمینه خبرگزاری تسنیم برای کمک رسانه‌ای به همفکران خود به جست‌و‌جو در تاریخ پرداخته و دراین میان گفت‌و‌گوی یک مسئول سابق بانک مرکزی را که گفته است ۷۰ درصد پولشویی دنیا در امریکا و اروپاست و سهم ایران ناچیز است یافته است.
بر اساس این گفت‌و‌گو «عبدالمهدی ارجمندنژاد» مدیرکل سابق مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی بانک مرکزی تصریح کرده بود: بر اساس برآوردها، 47 درصد پولشویی‌های دنیا در امریکا و 23 درصد در اروپا انجام می‌شود.
وی گفته بود: بسیاری از پولشویی‌ها در بازارها و مراکز مالی با عمق زیاد و از طریق انواع ابزارهای مالی انجام می‌شود که نمونه آنها را کمتر می‌توان در ایران یافت و انتظار نمی‌رود سهم ایران در مقیاس جهانی، قابل توجه باشد؛ هر چند مجموعه دستگاه‌های ذیربط در این زمینه در پی آنند که همین مقدار ناچیز احتمالی را نیز به صفر برسانند.

یادداشت
تفاوت فساد با پولشویی

مهدی صادقی 
رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع)
می توان میان فساد و پولشویی تفاوت قائل شد. بحث فساد مالی که گسترده و عام است و دراین مجموعه پولشویی یکی از فسادهای مالی محسوب می‌شود. پولشویی به این معنا تعبیر می‌شود که پولی  منشأ سالم ندارد و کسی بخواهد منشأ آن را پنهان کند. در رابطه با اینکه آیا پولشویی در اقتصاد ایران چه میزان است دو برداشت متصور است؛ یکی اینکه پول‌هایی در شبکه بانکی رد و بدل می‌شود که بانک‌ها از منشأ آن باخبر نیستند چرا که از واریز کننده پول درباره منشأ آن سؤال نمی‌کند. این درحالی است که قانون بانک‌ها را ملزم به این کار نکرده است. برخی فرم‌های بانکی منشأ پول را سؤال می‌کنند ولی برخی فرم‌ها نیز این پرسش را مطرح نمی‌کنند. بنابراین اگر منشأ آن سؤال نشود نمی‌توان ادعا کرد که منشأ آن ناپاک است و اگر سؤال می‌شد منشأ آن روشن می‌شد.
بنابراین به صرف اینکه شبکه بانکی منشأ پول را سؤال نمی‌کند نمی‌توان گفت که پول کثیف است و در واقع نمی‌توان این موضوع را اثبات کرد و نباید به آن دامن زد چرا که باعث تخریب سرمایه اجتماعی می‌شود. به هر روی شهروندان به حاکمیت و نظام اعتماد دارند. با وجود این نمی‌توان هم ادعا کرد که پولشویی نداریم چرا که برخی درآمدهای حاصل از قاچاق کالا و مواد مخدر را به طریقی وارد سیستم بانکی می‌کنند. البته با پدیده فساد در کشور روبه‌رو هستیم که غیر از پولشویی است. فساد بواسطه رانتی که وجود داشته و برخی از آن سوءاستفاده کرده‌اند ایجاد شده است برای مثال کالایی را باید وارد بازار می‌کردند ولی احتکار کردند یا ارزی را باید صرف واردات می‌کردند و آن را در بازار آزاد فروخته‌اند. درخصوص اینکه برخی  تحقیقات نشان می‌دهد که 11.8 درصد از کل نقدینگی کشور پول کثیف است، می توان گفت این حجم از نقدینگی برابر با حدود 190 هزار میلیارد تومان می‌شود که عدد بسیاربزرگی است و نمی‌توان اثبات کرد.


یادداشت
زاویه نگاهمان را عوض کنیم

محمود زرین‌ماه 
استاد دانشگاه امام حسین(ع)
متأسفانه کسانی که صادقانه یا غیرصادقانه با وجود پولشویی در ایران مخالفت می‌کنند موضوع را به مقاومت مربوط می‌کنند درحالی که پولشویی به داخل کشور برمی گردد.
باید زاویه دید خود را دراین زمینه اصلاح کنیم چرا که مقابله با پولشویی و فساد قطعاً به نفع اقتصاد و مردم تمام می‌شود. اختلاس‌ها، رانت‌ها، قاچاق کالا، مواد مخدر و خروج عتیقه از ایران مسائلی است که باید به آن دقت کرد.  یکی از ابزار مهم پولشویی در ایران برج‌سازی و ساختمان‌سازی است که هر کسی پول ناسالمی را به راحتی می‌تواند با یک گردش دراین بخش وارد و منشأ آن را گم کند. به گفته وی در همین سال‌های اخیر که حافظه همه ما آن را به‌ خاطر دارد، یعنی طی سال‌های 86 تا 92 قیمت مسکن در تهران شش برابر، طی سال‌های 84 تا 92 معادل15 برابر و طی سال‌های 79 تا 92 معادل 55 برابر رشد داشته است، این افزایش که هزاران مورد مشابه آن در تهران و شهرهای دیگر وجود دارد تا حدودی راز توسعه اشرافی‌گری و ایجاد ثروت‌های افسانه‌ای و دلیل فقر و نداری و بی‌خانمانی میلیون‌ها نفر را در کشور روشن می‌کند.

خارج از گزارش
گپ و گفت خبرنگار «ایران» با احمد توکلی

درمیان کسانی که برای گفت‌و‌گو پیرامون پولشویی درنظر گرفتیم احمد توکلی مسئول دیده‌بان شفافیت وعدالت بود که  گفت‌و‌گوی کوتاه تلفنی خبرنگار ما با وی را درادامه می‌خوانید:  
خبرنگار«ایران»: سلام آقای دکتر از روزنامه ایران تماس می‌گیرم درباره پولشویی سؤال داشتم.
احمد توکلی: من اعتمادی به خبرنگاران روزنامه ایران و پایگاه اطلاع‌رسانی دولت ندارم چرا که سیاسی‌کاری می‌کنند.
خبرنگار«ایران»: آقای دکتر کی در روزنامه ایران مطلب خلاف واقعی علیه شما کار کرده‌ایم که شما را بی‌اعتماد کرده است.
احمد توکلی: شما را نمی‌گویم. به صورت کلی دولتی‌ها.
خبرنگار«ایران»: ما حتی خبرهای انتقادی شما درباره شکایت از واگذاری آلومینیوم المهدی را در روزنامه ایران چاپ کردیم.
احمد توکلی: ببخشید من دراین مورد مصاحبه نمی‌کنم.