۱۳ آبان از اشغال سفارت آمریـــــکا تا ماجرای «مـــک فارلین»

به گزارش دیده بان ایران؛ سیزده آبان یک روز تاریخی و مخصوص در ایران است که رویدادهای مختلفی را به خودش دیده است اما یکی از مشهورترین این رویدادها در ۱۳ آبان ۵۸ به وقوع پیوست. در این روز گروهی از دانشجویان موسوم به خط امامی ها به سفارت آمریکا در تهران حمله کرده و آن را به اشغال خود درآوردند.

این دانشجویان که بعدها هر کدام به نحوی در ساختار سیاسی کشور عناوین مهمی را کسب کردند با به گروگان گرفتن ۵۲ کارمند و دیپلمات سفارت آمریکا بحرانی را برای دولت موقت ایران به نخست وزیری مهدی بازرگان و البته یکی از بحران‌های دوره ریاست جمهوری برای جیمی کارتر رییس جمهور دموکرات آمریکا که درست در ۱۳ آبان سال ۱۳۵۵ به ریاست جمهوری رسیده بود، ایجاد کردند که بر پیروزی جمهوری خواهان در دور بعدی ریاست جمهوری آمریکا تاثیر بسزایی بر جای گذاشت.

در این روز نزدیک به ۳۵۰ دانشجو از دانشگاه‌های مختلف تهران به رهبری شورایی مرکب از محمد ابراهیم اصغرزاده از دانشگاه صنعتی شریف، محسن میردامادی از دانشگاه پلی تکنیک، حبیب الله بی‌طرف از دانشگاه تهران، رحیم باطنی از دانشگاه ملی(بهشتی فعلی) و رضا سیف الهی از دانشگاه صنعتی شریف در جریان راهپیمایی ۱۳ آبان به مناسبت روز دانش آموز به سفارت آمریکا در خیابان طالقانی تهران حمله برده و آن را به همراه ۵۲ تن از کارمندانش به اشغال خود در آوردند.

ایده اشغال سفارت آمریکا پیشتر دو بار از سوی سازمان چریک‌های فدایی خلق در ۵ دی ماه ۵۷ و دیگری در ۲۵ بهمن ۵۷ اجرا شده بود اما هربار با مخالفت‌هایی مواجه و در نهایت سفارت به نمایندگان دولت آمریکا تحویل داده شده بود.

ایده اشغال سفارت آمریکا در ۱۳ آبان ۵۸ از سوی ابراهیم اصغرزاده به محسن میردامادی و حبیب الله بی طرف پیشنهاد شده و مورد موافقت آنها قرار گرفته بود.

این دانشجویان که در آن هنگام عضو اولین شورای مرکزی اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان، دفتر تحکیم وحدت، بودند با دو عضو دیگر این شورامحمود احمدی‌نژاد و سید زاده نمایندگان انجمن اسلامی دانشگاه علم و صنعت و تربیت معلم نیز در این خصوص مشورت کرده بودند اما گفته می شود که محمود احمدی‌نژاد به آنها پیشنهاد داده بود تا به جای اشغال سفارت آمریکا به اشغال سفارت شوری اقدام کنند و در تحلیل خود گفته بود که خطر کمونیسم را بیشتر از خطر امپریالیسم می‌داند.

به این ترتیب هسته اصلی دانشجویان برای اشغال سفارت آمریکا در خارج از دفتر تحکم وحدت و با عنوان «جمعی از دانشجویان دانشگاه‌های تهران» شکل گرفته و طی هماهنگی‌های که با آیت الله محمد موسوی خوئینی‌ها و محسن رضایی به نمایندگی از سپاه پاسداران در روز ۱۳ آبان ۵۸ سفارت آمریکا در تهران را اشغال کردند.

به گفته اغلب دانشجویان پیرو خط امام آنها در ایده اولیه قصد داشتند با اشغال سفارت آمریکا به مدت ۴۸ ساعت در اعتراض به پذیرش شاه به تحصن در محل سفارت دست بزنند اما ماجرای تحصن و اشغال سفارت به گروگانگیری کارمندان سفارت آمریکا برای ۴۴۴ روز منجر شد.

آیت الله خمینی که ۱۰ آبان‌ ۵۸ سه روز قبل از اشغال سفارت آمریکا طی پیامی گفته بود «بردانش‌آموزان‌، دانشگاهیان‌ و محصلین‌ علوم‌ دینیه‌ است‌ که‌ با قدرت‌ تمام‌، حملات‌ خود را علیه‌ آمریکا و اسرائیل‌ گسترش‌ داده‌ و آمریکا را وادار به‌ استرداد این‌ شاه‌ مخلوع‌ جنایتکار نمایند و این‌ توطئه‌ بزرگ‌ را بار دیگر، شدیداً محکوم‌کنند»، ساعتی پس از اشغال سفارت آمریکا فرزندش حاج احمد خمینی را برای اطلاع از جزئیات به آنجا اعزام کرد و شب هنگام احمد خمینی طی تماسی با دانشجویان به آنها اطلاع داد که آیت الله خمینی گفته است «خوب‌ جایی‌ را گرفته‌اید، محکم‌ نگهدارید».

یک روز بعد وقتی در قبال اعتراض مهدی بازرگان نخست وزیر دولت موقت آیت الله خمینی به حمایت از دانشجویان اشغال کننده سفارت پرداخت، دولت موقت طی استعفا داد و آیت الله خمینی نیز این استعفا را در ۱۵ آبان پذیرفت.

این اتفاق درحالی رخ داد که چند روز بعد جیمی کارتر رییس جمهور وقت آمریکا در اعتراض به اشغال سفارت اولین تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی را اعلام کرد. روابط دیپلماتیک دو کشور نیز در پیامد همین ماجرا قطع شد و حتی پس از آنکه گروگان های سفارت آمریکا ۴۴۴ روز بعد پس از توافق دو کشور در الجزایر آزاد شدند ، روابط ایران و آمریکا با گذشت ۴۰ سال همچنان قطع است.

ما یکی دیگر از رویدادهای مهم این روز ماجرای معروف به «مک فارلین» است.

در ۱۳ آبان سال ۶۵ اکبر هاشمی رفسنجانی رییس وقت مجلس شورای اسلامی طی سخنرانی در مراسم سالگرد اشغال سفارت آمریکا در تهران به طور رسمی سفر هیاتی به نمایندگی از دولت آمریکا به سرپرستی مک فارلین مشاور امنیت ملی ایالات متحده به تهران را اعلام کرد.

البته دو روز پیشتر از سخنرانی هاشمی رفسنجانی مجله عربی «الشراع» چاپ بیروت این خبر را فاش کرده بود.

از مهدی هاشمی از نزدیکان آیت الله حسینعلی منتظری قائم مقام رهبری جمهوری اسلامی و برادر داماد این مرجع تقلید به عنوان کسی نامبرده می‌شود که این خبر را در اختیار مجله «الشراع» گذاشته است.

چندی بعد مهدی هاشمی که در آن هنگام ریاست سازمانی با نام «نهضت‌های آزادی‌بخش» را بر عهده داشت از سوی وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی بازداشت و در نهایت اعدام شد.

ماجرای بازداشت و اعدام مهدی هاشمی سرآغاز تشدید اختلافات دامنه دار میان آیت الله منتظری با آیت الله خمینی و ماجراهایی شد که سرانجام به کنار گذاشتن آیت الله منتظری از قائم مقامی رهبری منجر شد.