حشمتی: منبر برای تأمین مطالبات شخصی نیست/ نباید خطای مردم را روی منبر جار بزنیم

به گزارش سایت دیده‌بان ایران؛ حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا حشمتی معاون اسبق فرهنگی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) درباره ادب و آداب منبر، اظهار کرد: در دوره ای که ما طلبه بودیم اساتید تاکید می کردند که منبر بسیار حرمت دارد و اهل منبر باید از نظر اخلاقی، رفتاری و گفتاری بر اصولی پایبند باشد.

وی ادامه داد: اساتید اخلاق ما توصیه می کردند که تا خودتان را متخلق به آداب الهی نکردید، به منبر نروید و برای مردم خطابه نداشته باشید. اشارات اساتید ما بیشتر به آیات بود که در قرآن سفارش شده انسان باید چگونه باشد و چگونه رفتار کند و همچنین شخصی که می خواهد هدایت مردم را برعهده بگیرد، خود بایستی دارای شرایطی باشد.

آقای حشمتی گفت: شاید صریح ترین آیه شریفه که در مورد وعاظ می توان به کار برد، آیه «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ» است که اشاره دارد به اینکه چرا آنچه خودتان عمل نمی کنید را به مردم  می گویید و توقع دارید مردم بر طبق آن عمل کنند؛ این خود گناه بزرگی است.

وی خدا ترسی را از ویژگی های مهم وعاظ دانست و تصریح کرد: یکی از ویژگی های بارز و مهم علمای بزرگ این است که فقط از خدا می ترسند و به آنچه می گویند، عمل می کنند. واعظ بایستی از اخلاق و آداب اسلامی مطلع و همچنین عمل کننده به آنها باشد؛ اگر چنین بود در مرحله بعد نوبت می رسد به اینکه برای مردم وعظ کند و آنها را به احکام اسلامی و معارف الهی دعوت کند.

آقای حشمتی افزود: خطبا باید صحبت های خود را مستند به آیات قرآن و احادیث معتبر کنند و از زبان خود، مردم را به آنچه خود انجام نمی دهند، دعوت نکنند. به عنوان مثال قرآن می فرماید: «فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ وَاشْکُرُوا لِی وَلَا تَکْفُرُونِ»؛ این آیه بدین معناست که به یاد خدا باشید و شکرگزار خدا باشید. صحیح نیست که خطیبی مردم را به این امور دعوت کند، اما خودش هنوز به این حد نرسیده باشد و عامل به این عمل نباشد.

وی گفت: یکی از سنت هایی که بنده روی منبر رعایت می کنم و از اساتیدم یاد گرفتم، این است که اگر کاری را خودم انجام نمی دهم با اینکه کار خوبی است و توصیه هم شده، اما چون عامل و فاعل این کار نیستم، نباید از مردم بخواهم. مثلا برخی از ما، مردم را به نماز شب دعوت می کنیم، اگر کسی خودش توفیق ندارد که نماز شب بخواند، این دعوت خیلی پسندیده نیست.

مشاور سابق وزیر در امور روحانیت، نسبت به ادب سخن گفتن و مودب صحبت کردن با مخاطب توسط خطیب تأکید و تصریح کرد: بسیاری از افراد به ما می گویند شما جا پای پیامبر(ص) و اولیای خدا می گذارید و بالای منبر صحبت می کنید، پس ببینید که آنان چگونه با مردم صحبت می کردند و حتی گاهی مخاطبین، آنها را اذیت می کردند و در جامعه آزار داده بودند، اما وقتی بالای منبر می رفتند بعد از حمد و ثنای الهی، کلام آنان بسیار با ادب و با متانت است. امروز هم علمای بزرگ ما سعی می کنند کرامت و احترام مخاطب را حفظ کنند و روی منبر افراد را متهم نمی کنند.

آقای حشمتی ادامه داد: یک شخصی کلامی را گفته و این کلام می تواند دهها منظور داشته باشد، چرا به طور پر رنگ به صحبت این فرد می پردازید و از آن منظوری استخراج می کنید که طرف متهم شود! این رویه اخلاقی نیست. صحبت های اهل منبر نباید کلامی غیر از قرآن و احادیث باشد و روی منبر به بیان نظرات شخصی بپردازند.

وی تأکید کرد : منبر شخصی نیست که انسان مطالبات شخصی خود را برآورده کند. حتی شخصی که منبر می رود و موعظه می کند باید با مهربانی و عطوفت نسبت به مخاطبین برخورد کند و اگر کسی هم خطایی دارد به خودِ شخص بگوید و نیازی به این نیست که روی منبر خطای این شخص را علنی کند.

معاون سابق قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه بیان آیات قرآن و احادیث بر روی منابر کمرنگ شده است، گفت: اهل منبر باید کلام خود را با آیات قرآن و احادیث نورانی مزین کنند و از صحبت های بیهوده پرهیز کنند. امروز شاهدیم برخی از وعاظ در ابتدای منبر، آیه می خوانند و تا پایان جلسه صحبت های متفرقه گفته می شود که چه بسا ارتباطی با آن آیه قرآن نداشته باشد. چه عیبی دارد که آیه قرآنی خوانده می شود، معنی شود و پیرامون آن صحبت شود و اگر توصیه های اخلاقی هم داریم برگرفته از همان آیات الهی باشد.

وی ادامه دد: باید توجه داشته باشیم که در جامعه افراد و اشخاصی هستند که دچار خطاهایی می شوند، اما فریاد زدن این خطا روی منبر کار درستی نیست و می توانیم به اصل موضوعات بپردازیم. به عنوان مثال اگر فردی درباره «نذر» نظری را مطرح کرده، می توان بدون اینکه از شخصی نام برد و نظر او را مورد اشاره قرار داد، به صورت علمی و با اشاره به مستندات معتبر درباره نذر و انواع نذورات صحبت و مسایل شرعی را مطرح کنیم.

وی با تأکید بر اینکه منبر باید مصون از بی اخلاقی و بی ادبی باشد، گفت: اگر شخصی حتی فاعل به خطایی باشد، منبر جای تهمت، اتهام و نسبت ناروا زدن نیست. از سوی دیگر گاهی ما بدون اینکه مطمئن باشیم منظور افراد چیست، مسیر اتهام و تهمت را پیش می گیریم. از یک صحبت فرد، باطن سنجی می کنیم در حالی که شاید منظوری داشته که متوجه آن نشده باشیم.

وی بیان کرد: باید در منبرها پرهیز داشته باشیم از اینکه نسبت ناروا به کسی بزنیم یا اخلاقیات را زیر پا بگذاریم؛ و اوضاع به گونه ای رقم بزنیم که جامعه نسبت به صحبت ما عکس العمل نشان دهد؛ این در حالی است که می توانیم نظر یک شخص بدون اینکه اشاره مستقیم و اهانتی داشته باشیم، از نظر علمی و به طور مستند تحلیل و روشنگری کنیم.

وی با اشاره به اینکه عدم رعایت ادب در گفتار یک واعظ، باعث دور شدن مردم از منابر می شود، گفت: در مسجد افراد مختلفی حضور می یابند و من شاهد بودم که اگر یک نفر کوچک ترین کلمه ای به کار ببرد که این کلمه نشان از رعایت نکردن ادب و اخلاق باشد، برخی بلافاصله در همان جلسه اعتراض می کنند و روز بعد حاضرین در مسجد نصف می شود. برای مردم مهم است که واعظ ادب و اخلاق را مراعات کند و اخلاق را با رفتار و گفتارش ترویج دهد و در زمان صحبت از ادبیات خوبی استفاده کند.

معاون اسبق فرهنگی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) عنوان کرد: امروز با توجه به گستردگی فضای مجازی شرایط بسیار متفاوت شده و صحبت هایی که روی منابر می شود از مسجد و محله عبور می کنند و گاهی کلمات جهانی می شوند؛ بنابراین اهل منبر باید دقت بیشتری در صحبت ها و ادبیات گفتاری خود داشته باشند تا جوانانی که به این مجالس می آیند را از دست ندهیم و با شیوا و مودب سخن گفتن روی منابر جوانان بیشتری را جذب کنیم.

آقای حشمتی در پایان گفت: وعاظ علاوه بر اینکه باید از هرگونه تعرض، اهانت و توهین به اشخاص بپرهیزند، باید به این نکته توجه داشته باشند که هر شخصی را که روی منبر مورد تعرض قرار می دهند، حامیان و طرفدارانی دارد که توهین این خطیب باعث عصبانیت طرفداران آن شخص می شود. بسیاری از مردم صحبت های اهل منبر را به اصل دین بر می گردانند و به دین و حتی تشیع اتهام بد اخلاقی می زنند.

منبع: شفقنا