قربانی شدن درختان کهنسال تهران بر اثر تعلل شهرداری در اجرای مصوبه شورا/ پیرهادی: شهرداری هنوز فهرست درختان ارزشمند را تکمیل نکرده است/ شهرداری باید درختان کهنسال را بهعنوان میراث تاریخ طبیعی تهران ثبت کند/ شهر بدون درختان ارزشمند، میراثش را از دست میدهد
با گذشت نزدیک به دو سال از تصویب مصوبه «ثبت درختان ارزشمند بهعنوان میراث طبیعی تهران»، تعلل شهرداری در اجرای این تکلیف قانونی، درختان کهنسال پایتخت را بیش از هر زمان دیگری در معرض نابودی قرار داده است؛ میراثی زنده که در سایه بیتوجهی مدیریتی، نبود بانک اطلاعاتی و تقدم پروژههای عمرانی بر ملاحظات محیطزیستی، یکییکی قربانی میشوند. این در حالی است که درختان ارزشمند تهران به دلیل ساختار ریشهای گسترده و حساسیتهای اکولوژیک، در برابر اجرای پروژههای عمرانی بهشدت حساس هستند و هر پروژه بدون رعایت ضوابط، میتواند به کاهش مقاومت زیستی یا خشکی تدریجی آنها منجر شود./ مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت، محیطزیست و خدمات شهری شورای شهر تهران در همین راستا با تأکید بر لزوم شناسایی و تهیه بانک اطلاعاتی از درختان کهنسال پایتخت توسط شهرداری تهران براساس مصوبه اسفند ۱۴۰۲ شورای شهر، به خبرنگار ما گفت: با وجود این که در حال حاضر حدود ۲ هزار درخت ارزشمند در تهران شناسایی شده است، اما «متاسفانه شهرداری تهران از اسفند ۱۴۰۲ تا کنون، هنوز لیست درختان ارزشمند تهران را بهصورت کامل تهیه نکرده است. این در حالی است که تهران بدون درختان کهنسال خود، میراث طبیعیاش را از دست میدهد./ وی افزود: یکی از موضوعات مهمی که در مصوبه اسفند ۱۴۰۲ به آن توجه داشتیم، نگاه به درختان کهنسال در پروژههای عمرانی و در نظر گرفتن آنها بهعنوان آثار طبیعی شهر بود که شهرداری باید ضوابط و الزامات آن را رعایت کند و در قرارداهای توسعه، یک بند برای حفظ و نگهداشت فضای سبز مناطق بهمنظور حفاظت و حراست ویژه از درختان کهنسال و ارزشمند، لحاظ کند.
دیدهبان ایران؛ پریسا هاشمی: در اسفند ۱۴۰۲، اعضای شورای شهر تهران مصوبهای تحت عنوان «ثبت درختان ارزشمند بهعنوان میراث طبیعی شهر تهران» را به تصویب رساندند. مصوبهای که قرار بود نقطه عطفی در سیاستگذاری زیستمحیطی پایتخت باشد و خلأ موجود در شناسایی، ثبت و حفاظت از درختان دیرزیست شهر را برطرف کند. تهران با وجود سابقه طولانی شهرنشینی و توسعه فزاینده سازههای شهری، همچنان میزبان تعداد قابلتوجهی از درختان کهنسال است که بسیاری از آنها قدمتی چندصدساله دارند و بخشی از حافظه طبیعی و تاریخی این شهر محسوب میشوند. آنطور که مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت، محیطزیست و خدمات شهری شورای شهر تهران در جریان بررسی این مصوبه در صحن علنی پارلمان شهری پایتخت اعلام کرد: «تهران ۲ هزار و ۵۱۷ درخت میراثی دارد که باید حفظ شوند.» با این حال، گذشت تنها اندک زمانی پس از تصویب مصوبه کافی بود تا روشن شود که اجرای آن جزو اولویتهای شهرداری نیست.
در این دوره از مدیریت شهری، بارها و بارها شاهد خشک شدن و قطع درختان بودهایم و بسیاری از فعالان محیطزیست که در این مورد سخن گفتهاند با برخوردهای عجیبی روبهرو شدهاند. یکی از این موارد، شکایت علیرضا زاکانی، شهردار تهران از محمد درویش، کنشگر محیطزیست بود. حدود یک سال پیش (۳ آذر ۱۴۰۳) در پی شکایت زاکانی، درویش به دادگاه رفت. شهردار تهران اتهام دروغ و افترا به درویش وارد کرده و معتقد بود که اصلاً درختی در تهران قطع نشده است. اما درویش مدارکی به بازپرس ارائه داد که نشان میداد «از مرداد ۱۴۰۰ تا مرداد ۱۴۰۳، ۳۱۴ هکتار از فضای سبز تهران با تغییر کاربری از بین رفته و ۶۲۳۰ هکتار از پوششهای سبز پایتخت در معرض تنش شدید خشکی قرار گرفته و ممکن است تا سال ۱۴۰۴ خشک شوند. علاوه بر آن، شهرداری تهران طی نامهای به ادارهکل منابع طبیعی استان تهران خواستار مجوز قطع ۱۶ هزار و ۵۰۰ درخت در تهران شده، چون خشک شدهاند.»
بیتوجهی شهرداری تهران به ثبت درختان ارزشمند پایتخت
در جلسه روز سهشنبه ۱۸ آذر ۱۴۰۴ شورای شهر تهران، بار دیگر توجه اعضای شورا به مصوبه دو سال قبل خود درباره لزوم ثبت درختان ارزشمند پایتخت توسط شهرداری تهران جلب شد. در آن جلسه، ابتدا بحث خشک شدن تعدادی از درختان توسط ناصر امانی در شورای شهر تهران مطرح شد و سپس، مهدی پیرهادی صریحاً اعلام کرد که «هنوز لیست درختان میراثی به شورای شهر تهران ارائه نشده است و از اسفند ۱۴۰۲ تا کنون هنوز شهرداری این اقدام را بهصورت کامل انجام نداده است.» اشاره رئیس کمیسیون سلامت، محیطزیست و خدمات شهری شورای شهر تهران به این موضوع، عملاً از یک خلأ جدی در مدیریت شهری پرده برداشت؛ خلأیی که نهتنها مانع از حفاظت مؤثر درختان دیرزیست میشود، بلکه آنها را بیش از پیش در معرض تهدید قرار میدهد.
این در حالی است که درختان کهنسال تهران طی دهههای گذشته بارها قربانی پروژههای عمرانی، تخریبهای غیرمجاز و مدیریت نامناسب منابع آب و خاک شدهاند. این درختان به دلیل ساختار ریشهای گسترده و حساسیتهای اکولوژیک، در برابر کوچکترین تغییر در حریمشان دچار آسیب میشوند و هر پروژه راهسازی، لولهگذاری، ساختوساز یا تغییر کاربری بدون رعایت ضوابط، میتواند به کاهش مقاومت زیستی یا خشکی تدریجی آنها منجر شود. اهمیت ایجاد بانک اطلاعاتی درباره درختان ارزشمند تهران از آنجایی مهم است که سیاست حفاظتی از این میراث بسیار مهم پایتخت را در مسیر جدیدی قرار میدهد. اما در نبود این دادهها، نه امکان اعمال نظارت مؤثر وجود دارد و نه میتوان برای احیا یا نگهداشت این درختان برنامهریزی علمی کرد. این در حالی است که در بسیاری از کلانشهرهای جهان، سامانههای GIS (گردآوری و ذخیرهسازی دادههای مکانی) برای رصد لحظهای وضعیت درختان قدیمی بهکار گرفته میشود؛ اما تهران هنوز از دسترسی به چنین زیرساختی محروم مانده است.
شهرداری ملزم به شناسایی و حفاظت از درختان کهنسال تهران است
مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت، محیطزیست و خدمات شهری شورای شهر تهران ، ضمن تشریح مصوبه شورای شهر درباره «ثبت درختان ارزشمند بهعنوان میراث طبیعی شهر تهران» و با اشاره به الزامات جدید شهرداری برای شناسایی و حفاظت از درختان کهنسال پایتخت، به دیده بان ایران گفت: «درختان کهنسال در بسیاری از نقاط جهان بهعنوان ذخایر ارزشمند ژنتیکی، گیاهی، فرهنگی و تاریخی شناخته میشوند و حفاظت از آنها همواره یکی از محورهای مهم سیاستهای محیطزیستی بهشمار میرود. این درختان که طی قرنها در برابر انواع تنشهای محیطی ایستادگی کردهاند، بهمثابه تاریخ زنده قابل مطالعهاند و ارزش حفاظت و تکثیر آنها برای هر کشور بسیار بالاست. در همین راستا، شورای شهر تهران مجموعهای از تکالیف و ضوابط جدید را برای صیانت از درختان دیرزیست و ارزشمند شهر تصویب کرده است تا شهرداری آن را عملیاتی کند.»
او با تأکید بر لزوم شناسایی و تهیه بانک اطلاعاتی از درختان کهنسال تهران، گفت: «با توجه به اهمیت درختان دیرزیست و کهنسال در جوامع شهری و ضرورت حفاظت از آنها، در ماده نخست این مصوبه، شهرداری تهران را مکلف کردیم که حداکثر ظرف دو ماه، نسبت به انجام فرآیند شناسایی و تهیه شناسنامه برای درختان کهنسال شهر (دارای حداقل محیط بُن ۲۲۲ سانتیمتر) و ایجاد بانک اطلاعاتی برای آنها اقدام کند. در این بخش، اقدامات لازم برای ثبت اطلاعات اختصاصی درختان شامل موقعیت مکانی، مختصات طول و عرض جغرافیایی، نوع، محیط بن، سن درخت، وضعیت زیستی، عوامل خطرساز و سایر اطلاعات توصیفی آنها را در قالب لایه درختان ارزشمند روی سامانه مدیریت فضای سبز شهر تهران (نهال)، پیشبینی کردیم. شهرداری همچنین موظف است اطلاعات درختان شناساییشده را روی سامانه «تهران من» و سایر سامانههای اطلاعات مکانی شهر تهران درج کند. البته فرآیند شناسایی انجام شده و حدود ۲ هزار درخت ارزشمند در تهران شناسایی شده است.»
شهرداری باید درختان کهنسال را بهعنوان میراث تاریخ طبیعی تهران ثبت کند
رئیس کمیسیون سلامت، محیطزیست و خدمات شهری شورای شهر تهران خاطرنشان کرد: «در این مصوبه، شهرداری تهران موظف است که حداکثر ظرف مدت ۴ ماه نسبت به تهیه و تدوین ضوابط و دستورالعملهای اجرایی نحوه شناسایی، گونهبندی، حفاظت و احیای کلیه درختان (بهخصوص درختان ارزشمند) شهر تهران اقدام کند. اما در این بخش هم ملاحظاتی را در نظر گرفتیم؛ از جمله تعیین بُن حداقل، حریمها و محدوده کلیه درختان (بهخصوص درختان ارزشمند) متناسب با گونه درخت و سایر عوامل محیطزیستی بهمنظور جلوگیری از مداخلات و مخاطرات عمرانی و شهرسازی.»
او در ادامه تأکید کرد: «یکی از موضوعات مهمی که به آن توجه داشتیم، نگاه به درختان کهنسال در پروژههای عمرانی و در نظر گرفتن آنها بهعنوان آثار طبیعی شهر بود که شهرداری باید ضوابط و الزامات آن را رعایت کند و در قرارداهای توسعه، یک بند برای حفظ و نگهداشت فضای سبز مناطق بهمنظور حفاظت و حراست ویژه از درختان کهنسال و ارزشمند، لحاظ کند.»
پیرهادی گفت: «شهرداری تهران موظف شد ظرف مدت ۶ ماه پس از لازمالاجرا شدن این مصوبه با همکاری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، نسبت به مراحل ثبت درختان بهخصوص درختان ارزشمند و دیرزیست شهر تهران بهعنوان میراث تاریخی طبیعی تهران، اقدام و گزارش عملکرد خود را به شورای شهر تهران ارائه کند.»
تهران بدون درختان کهنسال خود، میراثش را از دست میدهد
رئیس کمیسیون سلامت، محیطزیست و خدمات شهری شورای شهر تهران با اشاره به اهمیت ارتقای آگاهی شهروندان در راستای دستیابی به شهر زیستپذیر به دیده بان ایران گفت: «شهرداری تهران در این خصوص نیز موظف است که برنامههای آموزشی شهروندی را در دستور کار خود قرار دهد. علاوه بر برگزاری برنامهها و مسابقات آموزشی در سطح منطقه، محله و شهر، شهرداری باید با مدارس و مراکز آموزشی بهمنظور آشنایی و ترغیب دانشآموزان به شناخت فضای سبز شهری و مقوله حفاظت از درختان همکاری کند.»
او گفت: «یکی از نکات مهم این مصوبه شورای شهر تهران، این است که شهرداری باید بهمنظور افزایش آگاهی عمومی شهروندان، نسبت به نصب و استقرار تابلوی شناسنامه توصیفی به همراه QR کد در حریم درختان کهنسال اقدام کند.»
پیرهادی در نهایت تأکید کرد: «متأسفانه شهرداری تهران از اسفند ۱۴۰۲ تا کنون، هنوز این لیست را بهصورت کامل تهیه نکرده است. این در حالی است که تهران ۲ هزار درخت میراثی دارد که باید حفظ شوند و حفاظت از درختان ارزشمند باید در اولویت قرار گیرد. زیرا پایتخت ایران بدون درختان کهنسال خود، میراثش را از دست میدهد.»
منبع: دیدهبان ایران
