نقش پارک‌های علم و فناوری در کاهش ریسک نوآوری و حمایت از استارتاپ‌ها
خدمات فنی و تخصصی مؤثر بر بهره‌وری شرکت‌های دانش‌بنیان زیرساخت‌ها و منابع انسانی موردنیاز برای ایجاد شبکه خدمات فنی در پارک‌ها راهکارهای هم‌افزایی و ایجاد شبکه یکپارچه خدمات تخصصی در پارک‌های علم و فناوری
دیده‌بان ایران_ نوالله دهقان: ماهیت پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد، کاهش ریسک نوآوری در استارتاپ‌ها و مجموعه‌هایی است که می‌خواهند نوآوری و فناوری را به‌عنوان محصول ارائه کنند. در نتیجه یکی از مهم‌ترین خدماتی که پارک‌های علم و فناوری می‌توانند ارائه دهند، همان خدمات فنی و تخصصی است. وظیفه اصلی این خدمات فنی و تخصصی پایین آوردن ریسک شرکت‌ها در مسیر نوآوری و فناوری است.
به عنوان مثال، شرکتی که در حوزه فناوری‌های سخت مانند ماشین‌سازی، دارو یا موارد مشابه فعالیت می‌کند، نیاز دارد مجموعه‌ای از آزمایش‌ها را انجام دهد یا اگر محصولی ساخته، به تجهیزاتی نیاز دارد تا بتواند از طریق سعی و خطا به نمونه اولیه برسد. معمولاً در این مرحله هزینه بسیار زیادی صرف آزمایش، ساخت و تولید می‌شود.
پارک‌ها می‌توانند با ایجاد شبکه‌های مرتبط، هزینه‌های تحقیق و توسعه و ساخت نمونه اولیه را به‌طور قابل توجهی کاهش دهند. این امر باعث می‌شود ریسک نوآوری کمتر شده و در نتیجه جسارت شرکت‌ها برای ورود به فعالیت فناورانه افزایش یابد.
هرچه تعداد محصولات فناورانه بیشتری توسط شرکت‌ها، استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان تولید شود، سهم بیشتری از اقتصاد را می‌توانند در اختیار بگیرند. چنین اقتصادی که مبتنی بر فناوری است، ارزش افزوده بسیار بیشتری نسبت به اقتصاد سنتی خواهد داشت؛ اقتصادی که بیشتر بر فروش مواد اولیه و کالاهای کم‌دانش متکی است.
یکی دیگر از خدمات مهم پارک‌ها، موضوع منتورشیپ و کوچینگ شرکت‌هاست. فردی که مسیر درست را به استارتاپ‌هایی که در ابتدای راه یا در میانه مسیر هستند نشان دهد، می‌تواند ریسک شکست آنها را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد.
در این میان، برای نوع خدمات فنی و تخصصی که بیشترین تأثیر را در ارتقای بهره‌وری شرکت‌های مستقر در پارک دارد باید مطالعه میدانی و پژوهش آکادمیک انجام شود اما می‌توان به برخی از مهم‌ترین خدمات اشاره کرد:
زیرساخت‌های فنی تخصصی و سخت‌افزاری مانند آزمایشگاه‌های صنایع شیمیایی، غذایی و دارویی که بسیاری از پارک‌ها در اختیار دارند، کارگاه‌های ساخت نمونه اولیه (در حوزه‌های مکانیکی و الکتریکی) و همچنین فب‌لب‌ها که اخیراً در برخی پارک‌ها ایجاد شده‌اند. این امکانات کمک می‌کنند شرکت‌ها بتوانند نمونه اولیه تولید و سپس توسعه دهند. همان‌طور که اشاره کردم، هزینه‌های مربوط به ساخت و توسعه نمونه اولیه بسیار بالاست و این خدمات می‌تواند بار مالی را کاهش دهد.
خدمات طراحی و مهندسی شامل طراحی محصول، طراحی صنعتی، بسته‌بندی، طراحی بردهای الکتریکی یا فرمولاسیون در حوزه‌های مختلف. هرچند در حال حاضر بسیاری از پارک‌ها در این بخش چندان قوی نیستند، اما این خدمات می‌تواند نقش مهمی در ارتقای شرکت‌ها داشته باشد.
خدمات مالکیت معنوی شامل ثبت اختراع و پتنت. ارزش بسیاری از استارتاپ‌ها در دنیا عمدتاً بر اساس دارایی‌های نامشهود و مالکیت معنوی آنها تعیین می‌شود. بنابراین حفاظت و ثبت این دارایی‌ها برای آینده و مسیر رشد شرکت‌ها اهمیت فراوان دارد.
خدمات اخذ مجوز و استانداردسازی: بسیاری از استارتاپ‌ها برای ورود به بازار نیازمند اخذ مجوزها و استانداردهای مشخص هستند که فرایندی زمان‌بر و پیچیده دارد. وجود دفاتری که به شرکت‌ها در این مسیر کمک کنند، باعث می‌شود آنها سریع‌تر و مؤثرتر وارد بازار شوند.
زیرساخت‌ها و منابع انسانی که برای ایجاد یک شبکه مؤثر خدمات فنی در پارک‌ها مورد نیاز است هم شامل این موارد است:
آزمایشگاه‌های پیشرفته متناسب با حوزه تخصصی هر پارک (مانند صنایع غذایی، دارویی یا شیمی).
کارگاه‌های ساخت نمونه اولیه یا لابراتوارهای تخصصی در حوزه‌های خاص مانند الکترونیک یا مکانیک (مثلاً دستگاه CNC، دستگاه لیزر یا تجهیزات جوشکاری خاص).
اما علاوه‌بر زیرساخت فیزیکی، به نیروی انسانی متخصص نیز نیاز است. بدون حضور افراد متخصص، حتی آزمایشگاه‌های مجهز هم نمی‌توانند خدمات مناسبی به استارتاپ‌ها ارائه دهند.
در کنار این‌ها، سیاست‌گذاری صحیح اهمیت دارد. تعیین نرخ خدمات، ایجاد انگیزه برای شرکت‌ها و گسترش تعاملات (مثلاً همکاری با دانشگاه‌های استان برای اشتراک‌گذاری امکانات) همگی به موفقیت شبکه کمک می‌کنند.
برای هم‌افزایی بین پارک‌های مختلف تحت نظر وزارت علوم و ایجاد شبکه‌ای یکپارچه از خدمات تخصصی با هدف رشد اقتصاد دانش‌بنیان، اولین راهکار، ایجاد یک سامانه جامع و یکپارچه است؛ پلتفرمی که در آن آزمایشگاه‌ها، کارگاه‌ها و فب‌لب‌های سراسر کشور خدمات خود را ثبت کنند و شرکت‌ها بتوانند بر اساس نیاز، موقعیت و هزینه به آن خدمات دسترسی داشته باشند.
دومین نکته تخصصی‌سازی زیرساخت‌هاست. به‌جای توزیع پراکنده تجهیزات، بهتر است هر استان یا پارک به یک حوزه تخصصی متمرکز شود. برای مثال، اصفهان به‌عنوان قطب نانو، فارس برای حوزه بایو، تهران برای صنایع غذایی و ... . این تمرکز می‌تواند کیفیت خدمات را افزایش دهد و از هدررفت منابع جلوگیری کند.
مسئول تأمین مالی و سرمایه گذاری و توسعه اکوسیستم نوآوری پارک علم و فناوری استان گلستان
