جلالی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس: راهی جز باریدن باران برای حل بحران آب نداریم/ برخی مسئولان طوری حرف می‌زند که انگار کشورمان در حال فنا شدن است/ در زمینه بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی، بی‌رحمانه عمل کرده‌ایم
محمد جلالی، عضو کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط‌زیست مجلس با تأکید بر این که دولتمردان نباید دائماً بگویند که آب نداریم و دل مردم را خالی کنند، به دیده‌بان ایران گفت: متأسفانه برخی مسئولان طوری حرف می‌زند که انگار کشورمان به‌خاطر بی‌آبی در حال فنا شدن است، اما در حقیقت این‌طور نیست و اگر شرایط دشوار کنونی مدیریت شود و ان‌شاءالله مردم هم رعایت کنند، از این مرحله عبور می‌کنیم و می‌توانیم در آینده وضعیت بهتری را در حوزه آب تجربه کنیم، به شرط این که همه ما از دولت گرفته تا مجلس و مردم، رعایت کنیم. ما حتماً می‌توانیم با صرفه‌جویی و مصرف بهینه آب، کشور آبادی داشته باشیم./ متأسفانه در سال‌های گذشته در زمینه بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی، بی‌رحمانه عمل کرده‌ایم و همین وضعیت به افزایش نرخ فرونشست زمین در بسیاری از دشت‌های کشور دامن زده و خطر بزرگی را پیش‌ِروی ما قرار داده است.
دیده‌بان ایران؛ محمدحسین خودکار: براساس داده‌های رسمی سازمان هواشناسی، متوسط میزان بارندگی‌ها در سراسر کشور در ۴۶ روز نخست سال آبی جاری یعنی از یکم مهر تا ۱۶ آبان ۱۴۰۴، حدود ۸۳ درصد از شرایط نرمال (میانگین ۵۰ساله) کمتر بوده است. این در حالی است که در سال آبی گذشته (مهر ۱۴۰۳ تا شهریور ۱۴۰۴) نیز میزان بارش‌ها در سطح کشور ۳۹ درصد از متوسط بلندمدت کمتر بوده است. براساس اظهارات مسئولان، استمرار این روند نشان می‌دهد که ایران برای ششمین سال متوالی با پدیده خشکسالی مواجه شده و در بسیاری از استان‌ها از جمله تهران، تداوم خشکسالی‌ها به بحرانی شدن شرایط منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی دامن زده است.
در چنین شرایطی در روزهای اخیر، قطعی مکرر و چندساعته آب در برخی مناطق پایتخت، نگرانی‌ها درباره پایداری شبکه آبرسانی تهران را افزایش داده است. گزارش‌های مردمی حاکی از آن است که کاهش حجم ذخایر سدها و افت سطح منابع زیرزمینی، به افت فشار شبکه دامن زده و این وضعیت موجب اختلال در روند توزیع آب شهری شده و حتی خانوارهای دارای منبع ذخیره را نیز با کمبود مواجه کرده است. شرکت آب و فاضلاب استان تهران ضمن تأیید بروز این اختلال‌ها اعلام کرده که اگرچه هیچ برنامه‌ای برای قطع یا جیره‌بندی آب در دستور کار نیست، اما سیاست مدیریت شبکه با تعدیل فشار در ساعات شب در دست اجرا قرار گرفته است.
دستورالعمل کاهش شبانه فشار آب شبکه‌های آبرسانی شهری نه‌فقط در تهران، بلکه در بسیاری از دیگر شهرهای کشورمان در حال اجراست. آن‌طور که عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو روز شنبه ۱۷ آبان در یک گفت‌وگوی تلویزیونی بیان کرد، در حال حاضر نه‌تنها ایران، بلکه همه کشورهای منطقه تحت تأثیر خشکسالی قرار گرفته‌اند. علی‌آبادی تأکید کرد که «با توجه به شرایط بحرانی فعلی، ممکن است برخی از شب‌ها مجبور شویم که فشار آب را تا حد صفر کاهش دهیم، بنابراین از هموطنان می‌خواهیم برای این که به زحمت نیفتند، از مخازن و ذخیره‌سازهای آب برای مواقع اضطراری استفاده کنند.»
این اظهارات وزیر نیرو را یک روز بعد، سخنگوی صنعت آب نیز تکرار کرد. عیسی بزرگ‌زاده روز یکشنبه ۱۸ آبان در یک نشست خبری گفت: «همان‌گونه که پیش‌بینی می‌شد، شاهد پاییز کم‌بارشی در کل کشور و بی‌بارشی در تهران هستیم و رسماً وارد ششمین سال پیاپی خشکسالی شده‌ایم. متأسفانه حجم آبی که در بسیاری از سدها مخصوصاً سدهای تهران وجود دارد، بسیار ناچیز است و برای عبور پایدار از ماه‌های پیشِ‌رو با وضعیت شکننده‌ای مواجه هستیم؛ به همین دلیل، مجبوریم به سراغ روش‌های مختلفی برای مدیریت مصرف برویم. در همین راستا از حدود ۱۲ شب تا نزدیک صبح که مردم در ساعات آسایش و خواب هستند، فشار آب را کم می‌کنیم تا بتوانیم هم نشت شهری را کمتر کنیم و هم فرصتی برای آبگیری مخازن شهری ایجاد کنیم.»
بزرگ‌زاده در آن نشست خبری با تأکید بر این که وضعیت بحرانی تأمین آب در برخی نقاط کشور به‌ویژه در تهران و البرز از شرایط بدتری برخوردار است، خاطرنشان کرد که «حجم فعلی ذخایر سدهای تهران به‌هیچ‌وجه کفایت لازم برای عبور ایمن و مطمئن از ماه‌های آینده را نمی‌کند؛ بنابراین تدوین و اجرای اقدامات ویژه در این خصوص ضروری است.» سخنگوی صنعت آب همچنین با اشاره به سناریوی بدبینانه وزارت نیرو برای عبور از شرایط کم‌آبی در ماه‌های آتی یادآور شد که «براساس این سناریو، ناچار هستیم ۱۰ درصد بیش از گذشته مدیریت مصرف اعمال کنیم تا رفاه آبی شهروندان تهرانی با مشکل مواجه نشود و تأمین آب پایدار برای استان‌های تهران و البرز دچار اختلال نگردد.»
در روزهای اخیر علاوه بر مسئولان وزارت نیرو، مقامات سازمان هواشناسی نیز به‌طور جدی نسبت به خشکسالی شدید در ایران و تهران در سال آبی جاری هشدار داده‌اند. در همین راستا، احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی، روز یکشنبه ۱۸ آبان در یک مصاحبه، شرایط حال حاضر کشور را با عبارت‌هایی نظیر «خشکسالی شدید»، «تنش آبی» و «بحران تأمین منابع آب» توصیف کرد و گفت که «بحران موجود، کلانشهرهایی نظیر تهران، تبریز، مشهد، اراک و کرج را بیش از سایر نقاط تحت فشار قرار داده است. البته باید توجه داشت که بیش از یک‌چهارم جمعیت کشور در تهران، کرج و شهرهای اطراف آن‌ها سکونت دارند.»
وظیفه همچنین در آن مصاحبه تأکید کرد که «خشکسالی فعلی یکی از شدیدترین دوره‌های خشک ثبت‌شده در تاریخ هواشناسی ایران است؛ به نحوی که داده‌های هواشناسی از فروردین ۱۴۰۴ تا آبان‌ماه جاری نشان می‌دهد که ایران اکنون خشک‌ترین دوره ۵۰ سال اخیر خود را سپری می‌کند.» رئیس مرکز ملی اقلیم سازمان هواشناسی درباره وضعیت خشکسالی تهران و مقایسه آن با سال‌های گذشته نیز اظهار داشت که «با توجه به سابقه آماری بلندمدت، می‌توان خشکسالی فعلی پایتخت را در بازه ۶۰ سال گذشته بررسی کرد. بر این اساس، سال جاری خشک‌ترین سال تهران طی شش دهه اخیر بوده است.»
در همین حال، آمارهای منتشرشده از سوی شرکت آب و فاضلاب استان تهران نشان می‌دهد که میزان پرشدگی سدهای پنج‌گانه پایتخت به حدود ۱۱ درصد رسیده و حجم ذخایر آن‌ها از ۴۲۰ میلیون مترمکعب در سال گذشته به ۲۵۲ میلیون مترمکعب در سال جاری کاهش یافته است. در چنین شرایطی روز پنجشنبه ۱۵ آبان، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور در اظهاراتی هشدارآمیز اعلام کرد که در صورت تداوم خشکسالی و نبود بارندگی تا پایان پاییز، احتمال جیره‌بندی آب در پایتخت و حتی تخلیه تهران وجود دارد. او با تأکید بر ضرورت مدیریت منابع آب گفت که «اگر باران نبارد، از آذرماه باید در تهران آب را جیره‌بندی کنیم؛ اگر بازهم باران نبارد، دیگر آبی نخواهیم داشت و باید تهران را تخلیه کنیم.»
اگرچه این صحبت‌های رئیس‌جمهور معطوف به بحران آب تهران است، اما این شرایط بحرانی در دیگر نقاط کشور نیز احساس می‌شود. شرایط وخیم آبی ایران به مرحله‌ای رسیده است که از مجموع سدهای بزرگ و مهم کشور، ۲۸ سد زیر ۳۰ میلیون مترمکعب آب دارند. کاهش شدید بارش‌ها موجب شده که جریان روان‌آب‌ها با اختلال همراه شود و همین امر، منابع آب‌های سطحی را که با مشکل جدی مواجه ساخته است. اگرچه بسیاری از کارشناسان، سخنان پزشکیان درباره تخلیه پایتخت را قابل اجرا نمی‌دانند، اما وقتی هشدارها درباره وضعیت کم‌آبی با چنین جملاتی توسط ارشدترین مقام اجرایی کشور بیان می‌شود، می‌توان گفت که اکنون، ایران و تهران در یکی از بحرانی‌ترین دوره‌های آبی نیم‌قرن اخیر قرار دارند.
دیده‌بان ایران در همین راستا درباره علل بروز بحران آب در مناطق مختلف کشور، راهکارهای مدیریت این بحران در ماه‌های آینده، نقش صرفه‌جویی در کاهش پیامدهای بحران آب، احتمال قطع یا جیره‌بندی آب در تهران و سخنان رئیس‌جمهور درباره احتمال تخلیه پایتخت در صورت تداوم نباریدن باران، با محمد جلالی، عضو کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط‌زیست و نماینده دلیجان و محلات در مجلس شورای اسلامی گفت‌وگو کرده است.
مشروح گفت‌وگوی محمد جلالی، نماینده مجلس دوازدهم را با دیده بان ایران در ادامه می‌خوانید.
دولتمردان نباید دائماً بگویند که آب نداریم و دل مردم را خالی کنند
محمد جلالی، عضو کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط‌زیست مجلس در ابتدای اظهارات خود به خبرنگار دیده‌بان ایران توضیح داد: ایران در منطقه خشک و فراخشک جهان قرار گرفته است و هم‌زمان با این مسأله، در سال‌های اخیر پدیده تغییر اقلیم تمام جهان را درگیر خود کرده و این در حالی است که آسیب‌پذیری مناطق خشک جهان از تبعات این پدیده، از سایر مناطق دنیا بیشتر است. در چنین شرایطی، مسئولان نباید دائماً بگویند که آب نداریم و مردم را از وضعیت موجود بترسانند، درست است که آب کم است و ایران در منطقه خشک جهان قرار گرفته و چند سال پیاپی است که با خشکسالی مواجه هستیم، ولی دولتمردان نباید دل مردم را خالی کنند و تنش ایجاد کنند. البته بعضی افرادی که از کم‌آبی صحبت می‌کنند، حرف‌های پوپولیستی می‌زنند و به‌دنبال آن هستند که برای مناطق خودشان، اعتبارات بیشتری بگیرند.
نماینده دلیجان و محلات در مجلس شورای اسلامی با تأکید بر این که بخش عمده مصرف آب کشور مربوط به بخش کشاورزی است، عنوان کرد: باید تلاش کنیم که بهره‌وری آب را در بخش کشاورزی افزایش دهیم و کشت متراکم و گلخانه‌ای و آبیاری تحت فشار و سایر فناوری‌های مرتبط با صرفه‌جویی در مصرف آب کشاورزی را توسعه دهیم. همچنین در بخش صنعت نیز باید به‌ویژه برای خنک‌کننده‌ها به سمت گسترش استفاده از آب‌های نامتعارف حرکت کنیم. این موضوع تکلیف برنامه هفتم توسعه است و در قوانین بودجه سالانه نیز همین مسأله تکلیف می‌شود، ولی دولت و دستگاه‌های مسئول کمتر به سمت استفاده از آب‌های نامتعارف حرکت کرده‌اند. مهمترین اصل در گسترش استفاده از آب‌های نامتعارف، بازچرخانی آب و استفاده از پساب تصفیه‌شده است، اما آب‌های شور و آب‌های جوی نیز جزو آب‌های نامتعارف محسوب می‌شوند.
وی با بیان این که مهمترین راهکار برای عبور از شرایط بحرانی کنونی، همکاری مردم در صرفه‌جویی در مصرف آب است، خاطرنشان کرد: باید دائماً از مردم خواهش کنیم و برای کاهش مصرف آب فرهنگ‌سازی انجام دهیم تا بتوانیم از گردنه‌های سخت‌گذر موجود عبور کنیم و به شرایط بهتری در زمینه منابع آبی قابل در دسترس برسیم. متأسفانه برخی مسئولان طوری حرف می‌زند که انگار کشورمان به‌خاطر بی‌آبی در حال فنا شدن است، اما در حقیقت این‌طور نیست و اگر شرایط دشوار کنونی مدیریت شود و ان‌شاءالله مردم هم رعایت کنند، از این مرحله عبور می‌کنیم و می‌توانیم در آینده وضعیت بهتری را در حوزه آب تجربه کنیم، به شرط این که همه ما از دولت گرفته تا مجلس و مردم، رعایت کنیم. ما حتماً می‌توانیم با صرفه‌جویی و مصرف بهینه آب، کشور آبادی داشته باشیم.
مسئولان دولت باید از سال‌های قبل سناریوهای بدبینانه درباره کم‌آبی را پیش‌بینی می‌کردند
جلالی در پاسخ به این پرسش که چرا با توجه به پیش‌بینی‌ها درباره تشدید خشکسالی‌ها و بروز کم‌آبی در کشور از سال‌های گذشته، تدابیر لازم برای بحرانی نشدن شرایط اندیشیده نشد، اظهار داشت: مدیران ارشد اجرایی کشور در دولت‌های مختلف قاعدتاً باید از سال‌های قبل پیش‌بینی می‌کردند که روزگاری دچار خشکسالی‌های پیاپی می‌شویم و باید در برنامه‌های استراتژیک کشور، سناریوهای گوناگون درباره کم‌آبی به‌ویژه سناریوهای بدبینانه پیش‌بینی می‌شد. اکنون اگر به سمت صرفه‌جویی و بهینه مصرف کردن آب حرکت نکنیم، حتی اگر بتوانیم دو برابر مقدار کنونی برای تأمین آب تهران یا شهرهای دیگر تهیه کنیم، بازهم با کمبود مواجه می‌شویم. یعنی اصل اساسی در مدیریت منابع آب، صرفه‌جویی است که به‌ویژه باید در بخش کشاورزی رعایت شود.
عضو کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط‌زیست مجلس ادامه داد: متأسفانه در سال‌های گذشته در زمینه بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی، بی‌رحمانه عمل کرده‌ایم و همین وضعیت به افزایش نرخ فرونشست زمین در بسیاری از دشت‌های کشور دامن زده و خطر بزرگی را پیش‌ِروی ما قرار داده است. اگرچه از سال‌های گذشته پیش‌بینی‌های مناسب توسط مسئولان ارشد دستگاه اجرایی درباره بحران آب صورت نگرفت، ولی اوضاع امروز آن‌قدر تاریک نیست که به‌طور کل نسبت به آینده ناامید شویم. با این حال، متأسفانه برخی دولتمردان ما به‌گونه‌ای درباره وضعیت آب کشور حرف می‌زنند که دشمن هم از صحبت‌های آن‌ها سوءاستفاده می‌کند.
اگر به برنامه هفتم توسعه عمل شود، مشکل آب کشور حل می‌شود
جلالی ضمن انتقاد از صحبت‌های رئیس‌جمهور درباره وضعیت آب تهران به دیده بان ایران گفت: آقای رئیس‌جمهور در ابتدای هفته گفت که اگر باران نبارد، شاید مجبور به تخلیه تهران شویم و روز سه‌شنبه هم در صحن مجلس بازهم تکرار کرد که آب نداریم. ما به این صحبت‌های آقای پزشکیان نقد داریم، به‌ویژه آن قسمت که درباره تخلیه تهران صحبت کرد. البته شاید منظور آقای رئیس‌جمهور این نبود که حتماً به‌روزی می‌رسیم که ناچار به تخلیه پایتخت شویم، ولی به هر حال، هشداری را که می‌خواست درباره کم‌آبی مطرح کند، به شکل نامناسبی بیان کرد. این اصلاً درست نیست که رئیس‌جمهور کشور چنین صحبت‌هایی را مطرح کند. آقای پزشکیان همچنین در صحن مجلس گفت که ما به دانشگاه تهران و چند دانشگاه دیگر مأموریت داده‌ایم که مشکل آب مملکت را حل کنند. مگر این‌طور می‌توان مشکل آب را حل کرد؟ برای حل این مسأله حتماً باید وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و سایر دستگاه‌هایی که در این زمینه نقش دارند، پای کار بیایند.
نماینده دلیجان و محلات در مجلس شورای اسلامی تأکید کرد: من نگران آن هستم که نسخه‌های دانشگاه‌ها هم صرفاً تئوری محض باشد. ما نمی‌توانیم منتظر بمانیم که نسخه‌هایی از دانشگاه‌ها بیرون بیاید که شاید بتواند مشکل آب کشور را حل کند و شاید هم نتواند. آن هم در شرایطی که وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط، برنامه لازم را برای مدیریت آب کشور در اختیار داشتند، اما به آن عمل نکردند. ما به برنامه جدیدی برای مدیریت آب کشور نیاز نداریم و باید به همان برنامه‌ریزی‌هایی که از قبل انجام شده است، عمل کنیم. برنامه هفتم توسعه، برنامه مناسبی است، اگرچه در این برنامه در ارتباط با آب، به مقدار زیادی خوشبینانه عمل شده است، اما اگر فرض کنیم که این برنامه صد درصد عملیاتی نیست، ولی بازهم ۷۰ تا ۸۰ درصد آن را می‌توانیم اجرا کنیم. البته متأسفانه در حوزه آب هم مانند دیگر حوزه‌ها در اجرای برنامه هفتم عقب هستیم.
وی در پایان در پاسخ به این سؤال که راهکار فوری برای عبور از بحران آب موجود چیست، توضیح داد: راهی جز باریدن باران برای حل بحران آب نداریم.در حال حاضر تا زمانی که بارندگی‌های مؤثر در کشورمان نبارد، به نظر نمی‌رسد راهکار دیگری جز کاهش مصرف و کاهش فشار آب در ساعاتی از شبانه‌روز داشته باشیم. اگر این کار را نکنیم، ناچاریم فشار خود بر منابع آب زیرزمینی را افزایش دهیم که این کار هم به تشدید فرونشست زمین دامن می‌زند.
منبع: دیده‌بان ایران
