سوخت با گوگرد بالا در نیروگاه‌های استان تهران استفاده می‌شود/ گازوئیل جایگاه‌های سوخت مجاور پایتخت به‌شدت غیراستاندارد است

به گزارش سایت دیده‌بان ایران، گزارش اخیر سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره کیفیت هوای تهران نشان می‌دهد که آلودگی هوای پایتخت در روزهای ابتدایی آذر ۱۴۰۴، یکی از بحرانی‌ترین رویدادهای (اپیزود) آلودگی هوا در سال‌های اخیر بوده است. 

سازمان محیط‌زیست در گزارش آذرماه ۱۴۰۴ به بررسی آلودگی هوای تهران در روزهای ابتدایی آذر ۱۴۰۴ پرداخته است و از یکم تا ششم آذرماه امسال را به‌عنوان یکی از بحرانی‌ترین رویدادهای (اپیزود) آلودگی هوا در سال‌های اخیر شناخته است. میانگین غلظت ۲۴ساعته ذرات معلق PM2.5 در سوم آذر به رقم نگران‌کننده ۱۰۷ میکروگرم بر مترمکعب رسید که حدود ده برابر رهنمود سازمان بهداشت جهانی (۱۰ µg/m³) است. همچنین میانگین غلظت PM2.5 از ابتدای سال ۱۴۰۴ نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود ۱۳٪ افزایش یافته است.

تحلیل‌های مکانی حاکی از آن است که بیشترین تمرکز آلودگی با غلظت‌های بالا در مناطق غرب، جنوب و جنوب غرب تهران (مانند مناطق ۱۸، ۱۹، ۲۱، ۲۲، باقرشهر و آزادگان) بوده است. این الگو تحت تأثیر بادهای غالب، آلودگی را به سمت مرکز و جنوب شهر گسترش داده است. داده‌های ماهواره‌ای وجود «نقاط داغ» پایدار آلایندگی در خارج از محدوده شهر، به‌ویژه در جنوب غرب را تأیید می‌کنند. این کانون‌ها عمدتاً شامل فعالیت‌هایی مانند صنایع کوچک، واحدهای بازیافت، سوزاندن ضایعات و لاستیک‌سوزی هستند که با توجه به جهت باد، آلودگی ناشی از آن‌ها وارد تهران شده و نقش مؤثری در این رخداد داشته‌اند. 

نتایج تجزیه شیمیایی ذرات معلق (PM2.5) سهم قابل توجه کربن سیاه (BC) و کربن آلی (OC) را نشان می‌دهد که نقش مستقیم منابع احتراقی به‌ویژه ناوگان دیزلی فرسوده (کامیون‌ها و مینی‌بوس‌ها) و سوزاندن پسماند را برجسته می‌سازد. 

همچنین، سهم نیترات در برخی مناطق به بیش از ۲۵ درصد رسیده است که نشان از انتشار بالای اکسیدهای نیتروژن و تشکیل ذرات ثانویه دارد. داده‌های دی‌اکسید گوگرد (SO2) نیز حاکی از استفاده از سوخت با محتوای گوگرد بالا در برخی نیروگاه‌های پیرامونی شهر تهران (مانند ری، دماوند و پرند) و واحدهای ثابت است. مدل‌سازی پس‌رونده یا رو به عقب (Backward Trajectory) تأیید می‌کند که جریان هوای ورودی از نواحی آلوده غرب و جنوب غرب تهران، سهم به‌سزایی در افزایش غلظت آلاینده در داخل شهر داشته است. پایش سوخت نیز نشان می‌دهد اگرچه بنزین توزیعی در تهران از نظر سولفور نسبتاً استاندارد است، اما سوخت نفت گاز (گازوئیل) در برخی جایگاه‌ها و به ویژه در نیروگاه‌های مجاور شهر تهران (با مقادیر گوگرد تا ۱۰۰ برابر حد استاندارد) به‌شدت غیراستاندارد است. 

عوامل تشدیدکننده اصلی این رخداد عبارتند از: 

۱) پایداری جوی، وارونگی دما و فقدان بارش، 

۲) انتشار گسترده از ناوگان دیزلی فرسوده، 

۳) وجود کانون‌های داغ آلایندگی در غرب و جنوب غرب تهران، 

۴) مصرف سوخت با گوگرد بالا در نیروگاه ها،

۵) ترافیک سنگین در ورودی‌های غربی و جنوب غربی، 

۶) تشکیل ذرات ثانویه نیترات. 

راهکارهای پیشنهادی در سه بازه زمانی ارائه شده است: 

الف) کوتاه‌مدت: برخورد با پسماندسوزی، محدودیت جدی تردد ناوگان دیزلی در بزرگراه‌های اصلی مانند آزادگان، پایش مستمر صنایع و نیروگاه ها، اعمال محدودیت واقعی بر خودروهای شخصی و رایگان‌سازی حمل ونقل عمومی در شرایط اضطرار، و پیش بینی و اعلام به موقع شرایط. 

ب) میان‌مدت: نوسازی ناوگان حمل‌ونقل (به‌ویژه دیزلی)، استانداردسازی واحدهای کوچک صنعتی حاشیه شهر، اصلاح کیفیت سوخت نفت گاز مصرفی در نیروگاه‌ها و جایگاه‌های سوخت و ایجاد پایگاه‌های پایش ثابت در کانون‌های آلایندگی خارج از شهر. 

ج) بلندمدت: توسعه حمل‌ونقل عمومی پاک (برقی و مترو)، ایجاد نظام مدیریت متمرکز برای صنایع کوچک پیرامون تهران، اصلاح ساختار تولید و توزیع سوخت کشور، و توسعه سامانه پیش‌بینی قابل اعتماد آلودگی هوا در سطح ملی.

این گزارش تأکید می‌کند که مدیریت مؤثر آلودگی هوا نیازمند عزمی ملی و اقداماتی فراتر از ضوابط موقت است و اجرای هماهنگ راهکارهای مبتنی بر شواهد علمی فراگیر را ضروری می‌داند. 

ضمن تقدیر و تشکر از کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست که به این موضوع مهم پرداختند، انتظار می‌رود دولت و مجلس محترم با تعیین کارگروهی به بررسی دقیق‌تر گزارش و امکانپذیری اجرای کامل یا بخشی از توصیه‌های سازمان بپردازند و با تعیین سهم عوامل مختلف با روش فایده هزینه، مسیرهای بهینه و منطقی برای کاهش این بحران را مشخص و به هیئت دولت اعلام نمایند. متاسفانه در این گزارش هم به راهکار موفق جهانی برای استفاده بیشتر از وسایل نقلیه عمومی (سیاست خودروی ارزان و سوخت گران) اشاره نشده است.