صابری، کارشناس صنعت طیور: نگاه امروز دولت به تولید گوشت مرغ و تخم‌مرغ امنیتی است/ بازار مرغ حساسیت بالایی نسبت به نوسانات نرخ ارز دارد/ سیاست‌های دستوری دولت و وابستگی به واردات نهاده‌ها؛ مشکلات اصلی بازار مرغ
علی صابری، دبیر سابق انجمن ملی تولیدکنندگان زنجیره‌ای گوشت مرغ با تأکید بر این که مشکل اصلی بازار گوشت مرغ، سیاست‌های دستوری ناکارآمد دولت و وابستگی شدید به واردات نهاده‌ها است، به دیده‌بان ایران گفت: دخالت دستوری در قیمت‌گذاری و تمرکز صرف بر بازرسی و عرضه مقطعی، هزینه‌های زیادی برای دولت داشته، اما نتیجه پایداری به همراه نداشته است. طبیعت بازار سینوسی بودن قیمت‌ها است. با سیاست‌های موجود، برای مدتی گوشت مرغ با قیمت دستوری در برخی میادین عرضه می‌شود و بعد دوباره قیمت‌ها صعود می‌کنند. مسئولان دولتی باید اذعان کنند که سیاست‌ها ناکارآمد است و وقت آن است که راهبردها اصلاح شوند. همچنین به دلیل وابستگی کشور به واردات نهاده‌ها، بازار مرغ حساسیت بالایی نسبت به نوسانات نرخ ارز دارد.
دیده‌بان ایران؛ اکرم قدرت: در ماه‌های اخیر، نوسانات قیمت گوشت مرغ به یکی از چالش‌های اصلی بازار مواد غذایی کشور تبدل شده است. این وضعیت نه‌تنها فشار قابل توجهی بر سبد مصرفی خانوارها وارد کرده، بلکه سردرگمی تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و مصرف‌کنندگان را نیز به همراه داشته است. عوامل متعددی از جمله افزایش هزینه‌های تولید، کمبود نهاده‌های دامی، ناهماهنگی در سیاست‌های تنظیم بازار و ضعف نظارت بر زنجیره توزیع، از جمله دلایل اصلی این بحران عنوان می‌شوند.
دیده‌بان ایران در این زمینه گفت‌وگویی با علی صابری، مدیرعامل شرکت تعاونی پیشگامان صنعت طیور پارسیان، دبیر سابق انجمن ملی تولیدکنندگان زنجیره‌ای گوشت مرغ و کارشناس باسابقه صنعت طیور درباره علل نوسانات قیمت گوشت مرغ، نقش سیاست‌های دولت در این نوسانات، وابستگی به واردات نهاده‌ها و راه‌های برون‌رفت از وضعیت کنونی انجام داده است. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
بیش از ۹۰ درصد نهاده‌های دامی مورد نیاز صنعت طیور وارداتی است
علی صابری، کارشناس صنعت طیور در ابتدای اظهارات خود درباره ارزیابی کلی‌اش از وضعیت کنونی بازار گوشت مرغ به خبرنگار دیده‌بان ایران توضیح داد: بازار در شرایطی قرار دارد که اقدامات مقطعی و دستوری دولت نتوانسته است مشکل را حل کند. ما شاهدیم که علی‌رغم تلاش‌های متعدد مانند بازرسی‌ها، ایجاد سامانه‌ها، تعیین دستوری قیمت و عرضه مقطعی گوشت مرغ به بازار توسط دولت، همچنان نوسانات قیمت ادامه دارد و تولیدکنندگان تحت فشار شدید قرار گرفته‌اند. به‌عبارت دیگر، دولت برای رفع مشکل به راه‌حل‌های کوتاه‌مدت متوسل شده است که اثربخشی پایدار ندارند.
دبیر سابق انجمن ملی تولیدکنندگان زنجیره‌ای گوشت مرغ با تأکید بر این که ریشه‌های ساختاری بحران موجود چندان پیچیده نیست، اظهار داشت: بیش از ۹۰ درصد نهاده‌های دامی مورد نیاز صنعت طیور وارداتی است؛ به طوری که سالانه بین ۱۴ تا ۱۵ میلیون تن نهاده وارد کشور می‌شود، یعنی تولید ما متکی به بازار جهانی و تخصیص ارز است. هرگاه تخصیص ارز با تأخیر مواجه یا واردات دچار اختلال شود، تمام زنجیره تولید تحت تأثیر قرار می‌گیرد، قیمت‌ها بالا می‌رود و تولیدکننده در وضعیت زیان یا نابسامانی قرار می‌گیرد.
دولت همچنان بر قیمت‌گذاری دستوری گوشت مرغ پافشاری می‌کند
صابری درباره نقش تورم و تحریم‌ها در افزایش قیمت گوشت مرغ نیز گفت: تورم و تحریم‌ها قطعا مؤثر هستند، اما تنها عوامل افزایش قیمت گوشت مرغ نیستند. قیمت نهاده‌ها، هزینه‌های انرژی، حمل‌ونقل و سایر هزینه‌های جانبی هم بالا رفته‌اند. حتی اگر دولت، نرخ ارز را تغییر نداده باشد، هزینه‌های عملیاتی بالا رفته و این موارد به قیمت تمام‌شده مرغ اضافه می‌شوند. بنابراین باید بین سهم تورم، تحریم و سیاست‌های نادرست داخلی دولت تفکیک قائل شد؛ اما روی هم رفته نابسامانی شدیدی برای قیمت‌گذاری گوشت مرغ وجود دارد و دولت همچنان بر اشتباه خود یعنی قیمت‌گذاری دستوری پافشاری می‌کند، درصورتی‌که کارشناسان فعال و متخصص براین باورند که پایداری تولید نیاز به حمایت دولت دارد نه دخالت. وقتی مسئولان از تنظیم بازار مرغ عاجز و ناتوانند، به چه دلیل از کارشناسان عملیاتی و حرفه‌ای در این زمینه کمک نمی‌گیرند و گوش شنوایی هم برای درک واقعیت‌ها ندارند؟
وی در ادامه تأکید کرد: یقیناً احتکار و سازوکارهای بازار سیاه هم در افزایش قیمت گوشت مرغ نقش دارد. دولت باید با تأمین ارز به‌موقع و واردات مستمر نهاده‌ها، جلوی سوءاستفاده برخی شرکت‌ها را بگیرد. به تعبیری دیگر باید جیب‌مان را سفت بگیریم و دیگران را دزد نکنیم.
قیمت‌گذاری گوشت مرغ نیازی به تفویض اختیار به استان‌ها ندارد
صابری با بیان این که تولید گوشت مرغ و تخم‌مرغ در کشور کاملاً رقابتی است و اصلاً نیازی به اقداماتی مثل تفویض اختیار به استانداران ندارد، عنوان کرد: اگر قرار باشد استانداران جلوی ورود و خروج محصول به استان خود را بگیرند، در برخی استان‌ها که ظرفیت تولید گوشت مرغ بالاست، قیمت افت می‌کند و تولیدکننده متضرر و در استان‌های کم‌تولید، به‌دلیل عرضه محدود، قیمت‌ها افزایش می‌یابد؛ بنابراین باید از تفویض اختیار به استان‌ها خودداری کنیم و بگذاریم بازار برای تنظیم قیمت‌ها نقش‌آفرینی کند، به شرطی که قیمت مرغ توسط بازار تعیین شود، نه به صورت دستوری توسط دولت.
این کارشناس صنعت طیور با تأکید بر این که در کوتاه‌مدت، امکان خودکفایی ایران در تولید نهاده‌های دامی وجود ندارد، اظهار داشت: خودکفایی نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان، زمان و بسیاری از شرایط و امکانات دیگر مانند آب کافی ضمن توجه به وضعیت بی‌آبی موجود در کشور است. در شرایط فعلی باید واقع‌گرا باشیم و قبول کنیم مقدار قابل‌توجهی نهاده به کشور وارد می‌شود. به عبارتی دیگر، مرغ در ایران مونتاژ می‌شود، اما برنامه‌ریزی بلندمدت باید روی کاهش وابستگی، توسعه تولید داخلی نهاده و سرمایه‌گذاری در مناطق مستعد متمرکز شود.
دخالت دستوری دولت در قیمت‌گذاری مرغ، نتیجه نداشته است
صابری در پاسخ به این پرسش که سیاست‌های دولت در عمل چه پیامدی بر قیمت گوشت مرغ داشته است، گفت: دخالت دستوری در قیمت‌گذاری و تمرکز صرف بر بازرسی و عرضه مقطعی، هزینه‌های زیادی برای دولت داشته، اما نتیجه پایداری به همراه نداشته است. تولیدکنندگان انگیزه خود را از دست داده‌اند و توقع ثابت بودن قیمت محصولات با توجه به شرایط ذکرشده انتظار صحیحی نیست. طبیعت بازار سینوسی بودن قیمت‌ها است. با سیاست‌های موجود، برای مدتی گوشت مرغ با قیمت دستوری در برخی میادین عرضه می‌شود و بعد دوباره قیمت‌ها صعود می‌کنند. مسئولان دولتی باید اذعان کنند که سیاست‌ها ناکارآمد است و وقت آن است که راهبردها اصلاح شوند. همچنین به دلیل وابستگی کشور به واردات نهاده‌ها، بازار مرغ حساسیت بالایی نسبت به نوسانات نرخ ارز دارد. دولت نیز با سیاست‌های دستوری فشار بر تولیدکننده را چندبرابر کرده که این روند هزینه‌بر بودن برای دولت و عدم پایداری در بازار را موجب شده است.
دبیر سابق انجمن ملی تولیدکنندگان زنجیره‌ای گوشت مرغ در تبیین پیشنهاد راهبردی و عملیاتی برای کنترل قیمت مرغ، توضیح داد: معتقدم که تعیین و اعلام قیمت گوشت مرغ و تخم‌مرغ کار صحیحی نیست، قیمت را بازار با رعایت تمامی مؤلفه‌هایش تعیین می‌کند، مواقعی که قیمت گوشت مرغ افزایش یافت، دولت می‌تواند با عرضه ذخایر گوشت مرغ در شرکت پشتیبانی امور دام به بازار، نسبت به تعدیل قیمت بازار اقدام کند و دیگر نیازی به این بگیر و ببندها ندارد.
نگاه امروز دولت به تولید گوشت مرغ و تخم‌مرغ امنیتی است
صابری با تأکید بر این که نگاه امروز دولت به تولید گوشت مرغ و تخم‌مرغ امنیتی است، گفت: نتیجه چنین نگاهی، بگیر و ببندهاست. درصورتی‌که اگر قیمت به بازار سپرده شود و دولت دستورالعمل‌های متعدد مربوط به بایدها و نبایدهای تولید را حذف کند، مطمئن باشید که اوضاع بهتر خواهد شد. در جامعه‌ای که وابستگی شدید به واردات نهاده‌های دامی (حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد) وجود دارد، تخصیص ارز در موقع مناسب بسیار ضروری و لازم است؛ در حالی‌که تخصیص ارز برای واردات، دیرهنگام یا ناقص انجام می‌شود که اختلال در چرخه تولید را به همراه دارد.
وی در پاسخ به این پرسش که طی سال جاری، قیمت گوشت مرغ چند درصد افزایش داشته است، عنوان کرد: قیمت گوشت مرغ در بازار به دلایل مختلف به صورت سینوسی و غیرقابل پیش‌بینی است که تنها با تولید بیشتر می‌توان آن را کنترل کرد. امسال افزایش قیمت اعلام‌شده حدود ۱۰ تا ۱۵درصد بوده، در صورتی که قیمت واقعی به علت تورم و نوسانات نهاده‌ها، افزایش قابل توجهی داشته است. از طرف دیگر، اقدامات دستوری، بازرسی‌های مکرر و سامانه‌های متعدد، نه‌تنها هیچ تأثیر واقعی بر کنترل قیمت نداشته‌اند، بلکه هزینه زیادی نیز برای دولت ایجاد کرده‌اند. استانداران و فرمانداران با روش‌های مختلف اقدام به کنترل قیمت و عرضه می‌کنند که این امر باعث اختلاف قیمت بین مناطق مختلف شده و اجرای عملکرد اصلی و واقعی آن‌ها دچار مشکل شده است.
ایجاد بازار شفاف و رقابتی، کلید حل مشکلات تولید و قیمت مرغ است
صابری درباره کیفیت گوشت مرغ موجود در بازار نیز گفت: کیفیت گوشت مرغ تحت تأثیر تورم و کمبود نهاده‌ها به طور مستقیم کاهش محسوسی نداشته است، زیرا تولیدکنندگان با تیم‌های متخصص و روش‌های کنترل، کیفیت حداکثری را حفظ می‌کنند. موضوع اصلی، قیمت تمام‌شده و فشار اقتصادی بر تولیدکننده است، نه کیفیت محصول. افزایش فشار بر تولیدکنندگان و کاهش انگیزه برای تولید، نارضایتی تمام این قشر را به دنبال داشته است، همچنین هزینه‌های اضافی بدون ایجاد ثبات در بازار به مردم تحمیل می‌شود. دولت باید شفافیت و صداقت در اطلاع‌رسانی داشته باشد و ناتوانی خود در تنظیم بازار مرغ و مشکلات موجود را با مردم در میان بگذارد و با رقابتی کردن بازار و عرضه مناسب تعادل را برقرار کند.
وی در پایان تصریح کرد: مشکل اصلی بازار گوشت مرغ، سیاست‌های دستوری ناکارآمد دولت و وابستگی شدید به واردات نهاده‌ها است. اصلاح راهبرد دولت و ایجاد بازار شفاف و رقابتی، کلید حل مشکلات تولید و قیمت گوشت مرغ است و تا زمانی که دولت نخواهد این واقعیت را بپذیرد، مردم همچنان با معضل نوسان قیمت گوشت مرغ علاوه بر مشکلات دیگر دست‌وپنجه نرم خواهند کرد. در حالی که مردم افزایش قیمت‌ها را پذیرفته‌اند و باید اجازه داد قیمت گوشت مرغ توسط بازار رقابتی تعیین و اعلام شود.
منبع: دیده‌بان ایران
