گوشت تنظیم بازاری هم مشتری ندارد

به گزارش سایت دیده‌بان ایران؛ واردات گوشت قرمز در ایران سابقه‌ای چنددهه‌ای دارد، اما «واردات به‌مثابه ابزار تنظیم بازار» از اواخر دهه ۹۰ به شکل محسوس‌تر وارد صفحه اول اقتصاد شد و در سال ۱۴۰۳ با ثبت ۲۲۹ هزار تن به رکورد تاریخی رسید. یک‌سال بعد، جدل میان «باقی‌ماندن ارز ترجیحی» و «اتصال قیمت وارداتی به نرخ مرکز مبادله» به نقطه جوش رسید؛ جدلی که مستقیماً روی برچسب‌های قیمت در فروشگاه‌های زنجیره‌ای و میادین اثر گذاشت. هم‌زمان، ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی از «جمع‌آوری گوشت وارداتی از قفسه‌ها» دست‌به‌دست شد، اما گزارش میدانی ایسنا از استمرار (ولو محدود) عرضه خبر داد.

*

«شروع» از کِی بود و چرا به اوج رسید؟

به‌استناد داده‌های تاریخی گمرک که از سال ۱۳۷۱ آرشیو شده، واردات گوشت قرمز همواره بخشی از تراز تأمین بوده است؛ با این تفاوت که در بعضی سال‌ها (متناسب با نوسان تولید داخل و قیمت) شدت می‌گیرد. موج پررنگ نخست، حوالی ۱۳۹۷–۱۳۹۸ دیده شد و در روایت آمار، ۱۳۹۸ یکی از قله‌ها بود. موج دوم، ۱۴۰۳ را به‌عنوان سال رکوردشکن ثبت کرد: ۲۲۹ هزار تُن، یعنی رشد ۷۷.5 درصدی نسبت به ۱۴۰۲ و  اهمیت این جهش آن‌جاست که حتی نسبت به دوره‌های اوج قبلی هم  کمی متمایز است و با هدف «تنظیم بازار و مهار قیمت مصرف‌کننده» توجیه می‌شد. 

چرخش ارزی: از «ترجیحی» تا «مرکز مبادله»؛ سیاست‌های متناقض، پیام واحد برای قیمت

در تابستان و پاییز ۱۴۰۴، نزاع سیاستی بر سر «بقای ارز ترجیحی برای واردات گوشت» بالا گرفت. از یک‌سو، سازمان برنامه و بودجه حذف ارز ترجیحی را اعلام کرد و وزارت جهاد کشاورزی نسبت به تبعات قیمتی هشدار داد؛ از سوی دیگر، مقامات همان وزارتخانه چند روز بعد تأکید کردند که «حذف ارز ترجیحی منتفی است» و گوشت در فهرست کالاهای اساسی باقی می‌ماند. تناقض روایی سیاست البته یک پیام عملی واحد برای بازار داشت و آن قیمت‌گذاری وارداتی بر مبنای نرخ مرکز مبادله بود. انجمن واردکنندگان فرآورده‌های خام دامی با نامه‌ای رسمی، سقف قیمت فروش گوشت منجمد وارداتی را بر اساس نرخ ارز مرکز مبادله ابلاغ کرد و دامنه قیمت خرده‌فروشی برای هر کیلو را حدوداً ۳۱۰ تا ۶۱۰ هزار تومان اعلام کرد. معنای اقتصادی این چرخش ساده است: با کناررفتن موثر «پایه ترجیحی»، کف قیمتی واردات به نرخ‌های تجاری-مبادله‌ای قفل می‌شود و شوک کاهنده‌ ناشی از تخصیص ارزان‌ارز، عملاً از معادله حذف می‌شود. 

حاشیه مهم اما مؤثر این است که خود نرخ‌های مرکز مبادله در هفته‌های اخیر نوسان داشته و رسانه‌ها از قرار گرفتن حواله‌ها در کانال‌های ۷۰ هزار تومان (برای دلار حواله) خبر داده‌اند؛ این نوسان به‌صورت «اثر مکانیکی نرخ ارز» به قیمت نهایی وارداتی ترجمه می‌شود. 

آیا واردات رکورد قیمت را شکست؟

هدف سیاست‌گذار از جهش واردات در ۱۴۰۳، «شکستن کف قیمت در مصرف» بود؛ اما داده‌های همان دوره نشان می‌دهد که رکوردشکنی کمی الزاماً به افت پایدار قیمت منجر نشد و دلایل این ماجرا هزینه ارزی بالا و تبدیل آن به ریال با نرخ‌های تجاری، حاشیه‌های توزیع و سود بازرگانی و جانشینی محدود بین گوشت منجمد وارداتی و سبد مصرفی بخشی از خانوارها (ترجیح گوشت گرم/داخلی در برخی اقشار) بود یعنی به‌بیان ساده‌تر، وقتی پایه ارزی به مرکز مبادله گره بخورد و هزینه‌های زنجیره نیز سنگین بماند، قدرت ارزان‌سازی واردات محدود می‌شود اگر حجم بالا باشد. 

*

روزهایی که قیمت‌ها دوباره خبرساز شد، ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که مدعی شده بودند فروشگاه‌ها گوشت‌های وارداتی را از قفسه‌ها جمع می‌کنند. ایسنا ۱۰ آبان ۱۴۰۴ برای راستی‌آزمایی به چند فروشگاه سر زد که در فروشگاه‌ها همچنان این کالا عرضه می‌شود و توزیع آن متوقف نشده است و تنها تفاوت آن با شرایط گذشته این است که توزیع این کالا به دلیل افزایش قیمت و نداشتن بازار مناسب شاید بتوان گفت هدفمندتر شده و فروشگاه‌ها دیگر کمتر سفارش می‌دهند تا محصولات کهنه و بدون مشتری در یخچال‌ها باقی نماند. اما به گفته فروشندگان و مسئولان فروشگاه‌های زنجیره‌ای میزان خرید مردم کاهش یافته است.

حذف گوشت از سفره مردم به‌دلیل کاهش قدرت خرید

مسعود رسولی - دبیر انجمن تولید و بسته‌بندی گوشت ایران - ، درباره کلیپ منتشر شده مبنی بر جمع‌آوری گوشت‌های وارداتی از یخچال‌های فروشگاه‌ها اظهار کرد: متأسفانه گوشت از سفره بسیاری از مردم حذف شده و میزان خرید به‌شدت کاهش یافته است و هرچند فیلمی که اخیراً از جمع‌آوری گوشت در یکی از فروشگاه‌ها منتشر شده بازتاب زیادی داشت، اما به نظر می‌رسد علت آن مسئله‌ای غیر از گرانی بوده است. گوشت مانند طلا یا دلار نیست که یکباره گران شود تا نیاز به جمع‌آوری داشته باشد، بلکه این فیلم با برداشت شخصی منتشر شده است.

رسولی در ادامه افزود: در حال حاضر مشکلی در واردات و توزیع گوشت وجود ندارد و تقریباً همه امور در این بخش به‌صورت طبیعی انجام می‌شود. مشکل اصلی، ضعف قدرت خرید مردم است. واقعاً مردم توان خرید ندارند.

وی در پایان با اشاره به عرضه گوشت تنظیم بازاری گفت: حتی گوشت تنظیم بازار که قیمت آن پایین‌تر از عرف بازار تعیین شده نیز با استقبال چندانی مواجه نیست، چراکه متأسفانه توان خرید مردم بسیار کاهش یافته و لازم است برای این وضعیت چاره‌ای اندیشیده شود.

منبع: ایسنا