مخالفت سازمان انتقال خون با پلاسمافروشی

به گزارش سایت دیده‌بان ایران ؛  مصطفی جمالی در نشست خبری «روز جهانی اهدای خون» که امروز برگزار شد، اظهار کرد:  ۱۴ ژوئن (۲۴ خرداد) به عنوان روز جهانی اهدای خون نامگذاری شده است. سازمان انتقال خون به عنوان کشوری مرجع در منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت به حساب می‌آید. با توجه به مرجع بودن سازمان انتقال خون در منطقه مدیترانه شرقی، سازمان انتقال خون گزارش‌های خود درباره چگونگی برگزاری برنامه‌های تکریم اهداکنندگان را ارائه می دهد.

وی درباره اهدای خون در ۲ ماه نخست سال گفت: ۴۵۶هزار و ۹۲۰ واحد خون در ۲ ماه نخست سال اهدا شده که در مقایسه با مدت مشابه در سال گذشته ۵.۰۴ درصد رشد اهدا داشته‌ایم. همچنین میزان اهدای زنان ۵.۶۴ درصد است که نسبت به سال گذشته ۱.۲۷ درصد رشد کرده است. به طور کلی، فقط ۲ درصد از مردم کشور نسبت به اهدای خون اقدام می‌کنند و این میزان تقریبا در تمام دنیا یکسان است. اهداکنندگان خون، انسان‌های نوع‌دوستی هستند. همچنین میزان اهدای خون زنان طی ۲ ماه نخست سال برای اولین بار به. بیش از ۵ درصد رسید.

مدیرعامل سازمان انتقال خون درباره حادثه بندرعباس توضیح داد: تجربه ثابت کرد که مردم ایران همواره پای کار حضور دارند. من بر این باور هستم که حادثه بندرعباس سبب افزایش میزان مراجعه برای اهدای خون طی دو ماه نخست سال شد. اگرچه جوانان و نسل Z برای اهدای خون طی دو ماه نخست سال مراجعه کردند اما باید گفت افراد ۳۰ تا ۴۵ ساله، بیشترین اهداکنندگان خون هستند.

مدیرعامل سازمان انتقال خون با اشاره به حادثه انفجار در بندر شهید رجایی بندرعباس ادامه داد: در این حادثه، بیشتر اهداکنندگان نسل Z بودند و آمار اهدای خون در بندرعباس که به‌طور معمول بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ واحد در روز است، به ۹۰۰ واحد در روز رسید.

وی درباره بازگشت پالایشگاه از بخش خصوصی به دولت گفت: تنها پالایشگاه کشور به بخش خصوصی طی سال ۱۳۹۲ واگذار شد. پس از گذشت چند سال از زمان واگذاری، این پالایشگاه به دولت بازگشته و انتظار داریم تولید این پالایشگاه تا پایان سال جاری آغاز شود. در حال حاضر، دو پالایشگاه دیگر در کشور فعالیت می‌کند و داروهای IVIG و آلبومین را تولید می‌کنند. این در حالی است که کشور به داروی فاکتور ۸ و فاکتور ۹ نیاز دارد. کشور در زمینه داروی فاکتور ۹ با مشکلاتی مواجه است.

جمالی با بیان اینکه عمده پلاسمای کشور به خارج از ایران ارسال می‌شود، تصریح کرد: پلاسما که به خارج از کشور ارسال می‌شود در آنجا تبدیل به دارو شده و سپس به کشور باز می‌گردد. فقط دو دارو در کشور تولید می‌شود و این در حالیست که باید بتوانیم داروهای جدید در داخل کشور تولید کنیم.

وی درباره سابقه جمع‌آوری پلاسما در کشور گفت: شورای سازمان انتقال خون، مجوز جمع‌آوری پلاسما در بخش خصوصی به شرط ساخت پالایشگاه را در سال ۱۳۸۵ صادر کرد اما این مصوبه در سال ۱۳۹۷ لغو شد. متاسفانه، نظارت چندانی بر فعالیت بخش خصوصی طی سال‌های اخیر اعمال نشده و منجر به بروز مشکلاتی شده است. پلاسما یک موضوع تخصصی و برای سازمان انتقال خون است همچنین این سازمان معتقد است که اهدای خون و پلاسما به منظور پیشگیری از مشکلات می‌بایست به صورت رایگان و داوطلبانه باشد.

جمالی با بیان اینکه افراد می‌توانند ۲۶ مرتبه در سال پلاسما اهدا کنند، خاطرنشان کرد: پلاسما فروشی، کاری بسیار خطرناک است چرا که افرادی در کشور حضور دارند که صرفاً به خاطر پول نسبت به اهدای پلاسما اقدام می‌کنند. پلاسما فروشی می‌تواند کاری بسیار خطرناک باشد و با کاهش کیفیت پلاسما و احتمال انتقال ویروس به بیماران شود. بررسی‌ها بیانگر این است که به یک و نیم میلیون لیتر پلاسما نیاز داریم  این نیاز را می‌توانیم با ۲۰۰ هزار اهدا کننده برطرف کنیم.

مدیرعامل سازمان انتقال خون با بیان اینکه پلاسما در اختیار حاکمیت است، تصریح کرد: بر اساس آخرین مصوبات، پلاسما در اختیار حاکمیت است و اگر بخش خصوصی در این زمینه فعالیت کند دست به تخلف زده است.

وی با بیان اینکه استان‌های خوزستان و سیستان و بلوچستان بیشترین خون‌های نادر در کشور را دارند، تصریح کرد: در حال حاضر، میزان ذخایر خون‌های نادر ۳۷۴ واحد است. هنگامی که افراد برای اهدای خون مراجعه می‌کنند، گروه‌های خونی آنها شناسایی می‌شود. اگر افراد دارای خون‌های نادر باشند، بستگان درجه یک آنها نیز مورد آزمایش قرار می‌گیرند و چنین شرایطی سبب می‌شود که میزان ذخایر خون‌های نادر افزایش یابد.

جمالی درباره برنامه سازمان انتقال خون برای شناسایی گروه‌های خونی نادر و منفی گفت: برنامه مدون برای بررسی گروه‌های خونی افراد ۱۸ تا ۲۲ سال در نظر گرفته‌ایم و اگر این برنامه با حمایت وزارت بهداشت اجرا شود، می‌توانیم گروه‌های خونی نادر و منفی بیشتری شناسایی کنیم. اگر بتوانیم گروه‌های خونی نادر و افراد با گروه خونی منفی شناسایی کنیم، میزان ذخایر خونی کشور در این حوزه افزایش می‌یابد.

مدیرعامل سازمان انتقال خون درباره میزان اهدای خون در سال گذشته اظهار کرد: بررسی‌ها بیانگر این است که دو میلیون و ۸۳۰ هزار نفر برای اهدای خون به پایگاه‌های اهدای خون مراجعه کردند که از این تعداد ۲ میلیون و ۲۳۰هزار نفر توانسته‌اند خون اهدا کنند. میزان فرآورده‌های خونی توزیع شده طی سال گذشته حدود ۴ میلیون واحد است که یک عدد بزرگ قلمداد می‌شود و همچنین واحدهای تکثیر خون که به پلاسما یا گلبول‌های قرمز فشرده معروف هستند حدود ۸۳۰ مراجعه‌کننده داشته‌اند.

وی با بیان اینکه سازمان انتقال خون از روش‌های نوین برای افزایش ضریب ایمنی خون‌ها استفاده می‌کند، توضیح داد: هنگامی که افراد برای اهدای خون مراجعه می‌کنند، پزشک مستقر در پایگاه از آنها سوالاتی می‌پرسد. فرض بر صداقت در مصاحبه پزشکی مد نظر است. آزمایش غربالگری مولکولی (نت)، طی دو سال گذشته در سازمان انتقال خون انجام می‌شود می‌تواند ویروس‌هایی مانند HIV حتی در فاصله کمتر از ۱۰ روز پس از ورود به بدن شناسایی کند. بیش از ۲ میلیون اهدا کننده طی سال گذشته با آزمایش نت مورد ارزیابی قرار گرفتند و انجام این آزمایش منجر به شناسایی ۵ مورد HIV و بیش از ۲۵۰ مورد ابتلا به هپاتیت شد.

وی با بیان اینکه امنیت پلاسما از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، توضیح داد: آزمایش نت سبب تضمین امنیت پلاسما نیز می‌شود. پلاسما به دلیل اینکه تبدیل به دارو می‌شود، می‌تواند چندین دارو را آلوده کند. با توجه به این شرایط، سلامت پلاسما برای سازمان انتقال خون از اهمیت فراوانی برخوردار است.

مدیرعامل سازمان انتقال خون درباره استفاده از گروه‌های خونی منفی در آمبولانس‌ها گفت: مذاکراتی با سازمان اورژانس کشور در این زمینه انجام داده‌ایم و برای انجام این پروژه آماده هستیم اما در انتظار دریافت مجوز سازمان غذا و دارو برای استفاده از دستگاه‌های تشخیص قند خون در این پروژه است. اگرچه سازمان اورژانس می‌بایست دستگاه‌های نگهداری از گروه‌های خونی منفی در آمبولانس‌ها را از شرکت‌های دانش‌بنیان انجام دهد اما سازمان انتقال خون برای خرید این دستگاه‌ها آمادگی دارد. تعداد معدودی از کشورهای پیشرفته از زیر ساخت نگهداری خون در آمبولانس برخوردار هستند اما ایران با توجه به توان علمی توانسته است به این تکنولوژی دست یابد.

جمالی با بیان اینکه پزشکان سازمان انتقال خون نقش اساسی در تامین خون سالم دارند، گفت: باز هم تاکید می‌کنم که حدود ۲ میلیون و ۸۳۰ هزار نفر برای اهدای خون طی سال گذشته به پایگاه‌های انتقال خون مراجعه کردند اما از این تعداد حدود ۳۶۰ هزار نفر به دلیل مسائل پزشکی واجد شرایط تشخیص نبودند و از خون دادن معاف شدند.

مدیرعامل سازمان انتقال خون درباره برخی تنش‌ها در ارتباط با اهدای پلاسما گفت: چالش‌ها و تنش‌ها در حوزه اهدای پلاسما به ویژه در شهر رشت سبب توقف فعالیت یکی از مراکز شد. تصور می‌کنم که این موضوع در مسائل تبلیغاتی و رقابت مالی میان مراکز خصوصی ریشه دارد. مراکز خصوصی با وعده پرداخت مبالغ دو برابر میزان مصوب نسبت به جذب اهدا کننده اقدام می‌کنند که این موضوع سبب گله و نارضایتی سازمان انتقال خون و انجمن‌های مردم نهاد فعال در حوزه اهدای داوطلبانه شده است. شورای تامین استان گیلان نسبت به توقف فعالیت آن مرکز تصمیم گرفته است.

او درباره اجرای پروژه‌های مشابه در شهر تهران توضیح داد: پروژه مشابه رشت از طریق مناقصه در شهر تهران انجام شد اما با مخالفت یک نهاد نظارتی مواجه شد. این در حالی است که به گفته مسئولان پس از رفع ابهام همان نهاد نظارتی مجوز اجرای پروژه را صادر کرده است همچنین افزایش نرخ ارز و نبود تأمین مالی کافی باعث شد ادامه پروژه با چالش جدی مواجه شود. برآوردها نشان می‌دهد ادامه طرح نیازمند بیش از ۴۰۰ میلیارد تومان اعتبار است. با وجود مشکلات مالی، این طرح‌ها مزایای قابل توجهی دارند. به طور مثال، افزایش حدود ۲۰ درصدی استحصال پلاسما، افزایش عمر پلاکت تا ۷ روز، انجام کشت پلاکت برای تشخیص سریع آلودگی‌های باکتریایی و ارتقاء ایمنی فرآورده‌های خون از مزایای آن است.

جمالی درباره وظایف سازمان انتقال خون در برنامه هفتم توسعه گفت: حمایت از آزمایش‌های مولکولی، غربالگری آنتی بادی و تقویت بانک اطلاعاتی HLA در برنامه هفتم توسعه آمده است اما بودجه مستقل برای این مسائل در نظر گرفته نشده است.اگرچه سازمان انتقال خون رایزنی‌های گسترده‌ای برای این مسائل انجام داده اما با کمبود منابع ریالی مواجه است و افزایش نرخ ارز هزینه‌های اجرای این پروژه‌ها را به شدت افزایش می‌دهد.

وی درباره میزان مراجعه برای اهدای خون در فصول سال گفت: طی دو ماه نخست بهار، مراجعه برای اهدای خون بسیار بالا است و گاه از ظرفیت مراکز فراتر می‌رود. این در حالی است که در ماه رمضان، به‌ویژه اگر با فصل زمستان مقارن شود، تخت‌های بسیاری خالی می‌ماند.

جمالی گفت: تجربه حضور میدانی در محلات نشان داده است که نزدیک بودن مراکز انتقال خون به محل زندگی افراد، به‌ویژه بانوان، نقش مؤثری در افزایش مشارکت آنها دارد. نیاز به افزایش نیروی انسانی، تخت‌ها و تجهیزات در بازه‌های پرمراجعه به‌شدت احساس می‌شود. امسال سازمان برنامه قول داده است مجوز استخدام حداقل هزار نفر نیروی جدید را صادر کند که می‌تواند بخشی از این کمبود را جبران کند.

جمالی با بیان اینکه تأمین خون برای جراحی‌های غیرضروری وظیفه ذاتی سازمان نیست، اظهار کرد: ضرورت دارد معاونت درمان وزارت بهداشت سیاست مشخصی درباره اولویت‌بندی این درخواست‌ها تدوین کند. ما در حال حاضر موظف به پاسخ‌گویی به نیازهای بیمارستان‌ها هستیم، اما نبود راهبرد مشخص می‌تواند ذخایر حیاتی را در مواقع اضطراری با خطر مواجه کند. بر اساس اساس‌نامه سازمان، دریافت هزینه از بیماران برای خون کامل مجاز نیست. آزمایش‌هایی که بر روی گلبول قرمز انجام می‌شود، تعرفه مشخصی دارد که از سوی بیمه‌ها پرداخت می‌شود.

وی افزود: قیمت هر واحد گلبول قرمز  در آمریکا حدود ۲۰۰ دلار است که این عدد در کشور طی سال گذشته حدود ۴۴۰ هزار تومان بود. با توجه به هزینه‌های واقعی تولید، به نظر می‌رسد نظام قیمت‌گذاری باید بازنگری شود تا سازمان بتواند با بازگشت واقعی منابع، خدمات خود را ارتقا دهد.ورود گردشگران درمانی به ایران و انجام عمل‌های جراحی در مراکز خصوصی نیز نیازمند نظارت دقیق‌تر است، چرا که مصرف فرآورده‌های خونی در این گروه نیز قابل‌توجه است.