مصرف خودسرانه داروها، سلامت جامعه را به خطر می‌اندازد
استاد گروه داروسازی بالینی دانشکده داروسازی مشهد ضمن هشدار در مورد ناکافی بودن قوانین موجود برای کنترل فروش داروهای بدون نسخه گفت: مصرف خودسرانه داروها، سلامت جامعه را به خطر می‌اندازد.
به گزارش سایت دیده‌بان ایران؛سپیده الیاسی با اشاره به اینکه مصرف خودسرانه دارو پیامدهای متعددی برای سلامت عمومی جامعه دارد، اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین پیامدها تأخیر در تشخیص و درمان بیماری‌های جدی است.
وی همچنین مصرف ناصحیح و یا مقدار بیش‌ازحد یا کمتر از دز مورد نیاز داروها، ایجاد تداخلات دارویی با داروهایی که ممکن است خود فرد مصرف می‌کند به‌ویژه آنتی‌بیوتیک‌ها، بروز مقاومت دارویی، ایجاد عوارض جانبی ناخواسته، وابستگی به داروها مثل وابستگی به داروهای خواب‌آور و تحمیل هزینه‌های اضافی بر سیستم سلامت را از دیگر پیامدهای مصرف خودسرانه دارو ذکر کرد.
الیاسی در خصوص بیشترین داروهایی که مردم بدون نسخه مصرف می‌کنند، افزود: داروهای مسکن و ضد درد مثل استامینوفن، آسپرین، ایبوپروفن و داروهایی ازاین‌دست، داروهای دسته سرماخوردگی، داروهای ضد حساسیت مثل لوراتادین و فکسوفنادین، آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای درمان اسهال و یا ملین‌ها، بیشترین داروهایی هستند که مردم بدون نسخه مصرف می‌کنند.
مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها، مهم‌ترین علت بروز مقاومت دارویی
استاد گروه داروسازی بالینی دانشکده داروسازی مشهد بابیان اینکه مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها باعث مقاومت دارویی شده است، اظهار کرد: متأسفانه یکی از مهم‌ترین علل مقاومت دارویی، مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها است که سلامت جامعه را به خطر می‌اندازد، درحالی‌که در اغلب مواقع، بیمار نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها ندارد و در مواقع ضروری هم با دز و طول دوره نامناسب مصرف می‌شود که همه این موارد باعث شده در جامعه و در بیمارستان‌ها با مقاومت‌های میکروبی مواجه باشیم.
وی با اشاره به راهکارهایی برای کاهش مصرف خودسرانه دارو توصیه کرد: با افزایش آگاهی عمومی و آموزش مردم از سوی کادر درمان و سیستم سلامت از پزشک و داروساز گرفته تا رسانه‌های عمومی و ... باید در راستای افزایش آگاهی مردم تلاش کرده و خطرات خوددرمانی به مردم گوشزد شود.
استاد گروه داروسازی بالینی دانشکده داروسازی مشهد تاکید کرد: اصلاح قوانین و مقررات فروش داروها نیز ضروری است و باید کنترل و نظارت دقیق‌تری بر داروخانه‌ها در خصوص فروش داروهای بدون نسخه صورت گیرد و بیماران باید برای مراجعه به پزشک تشویق شوند به‌ویژه در مواردی که درمان آنها نیاز به داروهایی دارد که نمی‌توان بدون نسخه مصرف کرد؛ این موارد در درازمدت می‌تواند به اصلاح نگرش‌های دارویی و کاهش مصرف خودسرانه دارو کمک کند.
الیاسی با تأکید بر نقش مؤثر آموزش عمومی در کاهش مصرف خودسرانه دارو یادآور شد: باید در این زمینه آموزش‌های هدفمند ارائه شود تا با تغییر باورهای غلط، نگرش مردم اصلاح شود و دانش دارویی جامعه ارتقا یابد. درواقع رسانه‌های اجتماعی، کادر درمان، پزشکان و داروسازان می‌توانند در این زمینه اثرگذار باشند.
ضرورت اصلاح قوانین و نظارت بر داروخانه‌ها
وی قوانین موجود برای کنترل فروش دارو بدون نسخه را ناکافی دانست و گفت: برخی قوانین در این حوزه نیاز به اصلاح دارند به طوری‌که برخی داروها مثل آنتی‌بیوتیک‌ها نباید به این سهولت در دسترس مردم قرار گیرند؛ همچنین باید نظارت بر داروخانه‌ها بیشتر باشد و فقط داروهایی که در منابع به‌عنوان داروهای OTC (فروش بدون نسخه )هستند، بدون نسخه فروخته شود نه مثل وضعیتی که الآن هست و هر دارویی که فرد اراده کند اعم از آنتی‌بیوتیک و ... می‌توان در داروخانه‌ها به آنها دسترسی یافت. البته برخی قوانین وجود دارد اما نیاز به نظارت بیشتر برای اجراست و برخی از قوانین هم باید اصلاح شوند.
این استاد گروه داروسازی بالینی دانشکده داروسازی مشهد گفت: تفاوتی بین مناطق شهری و روستایی در مصرف خودسرانه دارو وجود دارد زیرا سطح آگاهی و سواد مردم در مصرف خودسرانه دارو مؤثر است و شاهدیم مصرف خودسرانه برخی داروها در مناطق روستایی بیشتر است، حتی برخی از اقلام دارویی سنتی و گیاهی در مناطق روستایی به حدی مصرف می‌شود که گاه تداخلات دارویی را هم پیش می‌آورد که ممکن است مشکل‌ساز باشد، بااین‌وجود گاه شاهدیم دسترسی بیشتر مردم در شهرها به داروها و داروخانه‌ها با داشتن آگاهی بیشتر آنها نسبت به داروها، امکان مصرف خودسرانه را در بین آنان افزایش می‌دهد.
الیاسی با اشاره به اینکه مصرف خودسرانه دارو عوارض جانبی و مشکلات پس از مصرف را به همراه دارد، افزود: گاه وابستگی به داروهای خواب‌آوری که افراد خودسرانه در طولانی‌مدت از داروخانه تهیه‌کرده‌اند، باعث می‌شود برای آنها وابستگی دارویی ایجاد کند و قطع کردن آنها به‌راحتی امکان‌پذیر نیست. یا مصرف برخی داروهای ملین که به‌طور مداوم مصرف می‌شود، قطع کردن آنها راحت نیست.
وی ادامه داد: در رابطه با تداخلات دارویی هم شاهدیم در مواردی افرادی که داروهایی مثل وارفارین را، که جزو داروهای رقیق‌کننده خون است، مصرف می‌کنند باید با حساسیت بیشتری داروهای بدون نسخه را تهیه کنند؛ افرادی که مشکلات کبدی و کلیوی دارند حتی در تهیه مولتی‌ویتامین‌ها؛ که داروهای بدون نسخه هستند، باید موضوع را با داروساز درمیان بگذارند زیرا هر مکملی برای آنها قابل‌مصرف نیست و ممکن است مشکلات و عواقبی برای آنها در پی داشته باشد.
نقش داروخانه‌ها در کنترل مصرف خودسرانه
این استاد گروه داروسازی بالینی دانشکده داروسازی مشهد با بیان اینکه گاه تحمیل برخی هزینه‌های بالا ازجمله پرداخت ویزیت و ... باعث می‌شود افراد ترجیح دهند به‌جای مراجعه به پزشک، دارو را خودسرانه مصرف کنند، گفت: برخی افراد جامعه با توجه به هزینه بالای ویزیت پزشک و ساعات طولانی برای نوبت گرفتن و ...، با تهیه دارو از داروخانه و مصرف خودسرانه آن سعی بر دور زدن این موارد دارند.
الیاسی گفت: البته در حال حاضربا گران شدن برخی از داروها به‌صورت آزاد، از میزان مصرف خودسرانه داروها کم شده اما شاهدیم ترس از تشخیص بیماری، گاه باعث می‌شود افراد با خوددرمانی برای تسکین دردشان اقدام کنند؛ هرچند در شرایط فعلی و با دسترسی همه به فضای مجازی و قرار گرفتن افراد در معرض اطلاعاتی که هوش مصنوعی با یک جستجوی ساده در اختیار قرار می‌دهد، آنها فکر می‌کنند با این روال می‌توانند خودشان کار پزشک را انجام داده و به‌راحتی داروهایی برای خود تجویز کرده و خودسرانه مصرف کنند.
وی نقش داروخانه‌ها را در کنترل مصرف خودسرانه دارو مؤثر دانست و گفت: داروخانه، جایی است که بیماران می‌توانند به دارو دسترسی یابند؛ لذا داروخانه‌ها باید قوانین فروش را رعایت کنند و داروهای مجاز به فروش بدون نسخه را طبق لیست، در اختیار افراد قرار دهند.
استاد گروه داروسازی بالینی دانشکده داروسازی مشهد با بیان اینکه موضوع آموزش، اطلاع‌رسانی و افزایش دانش بیماران نسبت به داروها، با داروسازان است تا بتوانند نگرش جامعه را به این موضوع تغییر دهند یادآور شد: داروسازان موظف‌اند قبل از تحویل دارو از بیمار سؤال کنند که به بیماری زمینه‌ای، بیماری‌های کبدی و کلیوی مبتلا هست یا داروی خاصی مصرف می‌کند؟ درواقع آنان باید توضیحات مربوط به عواقب استفاده از داروها به‌صورت خودسرانه را به بیماران گوشزد کنند و فقط به فکر سود فروش خود نباشند.
منبع:ایسنا
