آیت الله سبحانی: جاهلیت بر غرب حاکم است. کشورها از یکدیگر می‌ترسند و مسلح می‌شوند. این مسابقه تسلیحاتی، انسانیت نیست
آیت الله سبحانی: اکنون جاهلیت بر غرب حاکم است. کشورها از یکدیگر می‌ترسند و مسلح می‌شوند. این مسابقه تسلیحاتی، انسانیت نیست. این علم نیست. علمی باید باشد که بشر را جان بدهد، کمک کند و زندگی‌ها را آسان سازد، نه علمی که منجر به تسلیحات هسته‌ای و کشتار جمعی شود.
آیت‌الله سبحانی با اشاره به تعالیم ائمه اطهار (ع)، طلاب جوان را به درک عمق مسئولیت آینده‌شان فراخواندند و بر این نکته تأکید کردند که علمی باید باشد و ارزش دارد که بشر را جان بدهد، کمک کند و زندگی‌ها را آسان سازد، نه علمی که منجر به تسلیحات هسته‌ای و کشتار جمعی شود.
اعطای شخصیت به فرزندان
معظم له با اشاره به سیره تربیتی اهل بیت(ع) و ماجرای جمع شدن همه فرزندان امام حسن مجتبی(ع) و همچنین فرزندان برادرشان حضرت حسین بن علی (ع)، توسط امام حسن مجتبی (ع) اشاره کرد و فرمایش ماندگار حضرت را قرائت کردند:
إنّکُم صِغارُ قَومٍ و یُوشِکُ أن تَکونوا کِبارَ قَومٍ آخَرینَ، فَتَعَلَّمُوا العِلمَ، فَمَن لم یَستَطِعْ مِنکُم أن یَحفَظَهُ فَلْیَکتُبْهُ و لیَضَعْهُ فی بَیتِهِ / فرمود : شما خردسالانِ قومی (نسلی) هستید که به زودی بزرگان قوم (نسلی) دیگر می شوید. پس دانش بیاموزید و هر یک از شما که نمی تواند علم را در حافظه اش نگه دارد، آن را بنویسد و در خانه اش نگهداری کند.
ایشان خطاب به طلاب اظهار کردند: برای هدایت یک جمع یا فرد، باید ابتدا به او عظمت داد و شخصیتش را در نظر خودش بزرگ نمود. « مرجع تقلید آینده، استاد دانشگاه آینده و ... شما هستید. بنابراین برخلاف آن پدری که نصیحت می‌کند و شخصیت فرزند را می‌شکند، باید اول او را بزرگ کنید تا در نظر خودش یک فرد آینده و کامل باشد سپس نصیحت شنوی خواهد کرد.»
لزوم سرمایه‌گذاری علمی برای آینده
پس از تأکید بر شخصیت، استدلال دوم امام حسن (ع) بر علم‌آموزی بنا شد: «…فَتَعَلَّمُوا الْعِلْمَ وَ حَفِّظُوهُ، وَ إِنْ لَمْ تَسْتَطِیعُوا أَنْ تَحْفَظُوهُ فَاکْتُبُوهُ».
این مرجع تقلید ادامه دادند: فرزندان و نسل جوان زمام مملکت را به دست خواهند گرفت. آدم بی‌سواد و جاهل نمی‌تواند کشور را اداره کند. پس سرمایه شما درس خواندن است؛ فقط علم دین سرمایه نیست .چه فقه باشد، چه فلسفه یا ریاضیات. این سرمایه را باید از دوران کودکی و جوانی فراهم کرد. اگر کسی حافظه اش ضعیف است همواره یادداشت برداری کند و به یادداشت های خود مراجعه کند.
آیت الله سبحانی در ادامه، بر اهمیت مداومت در تحصیل و پرهیز از سستی تأکید کردند و با قرائت شعر «الطغرائی» حبُّ السلامةِ یُثْنی همَّ صاحِبه عن المعالی ویُغرِی المرءَ بالکَسلِ، درباره کسانی که (علاقه‌مندی به آسایش و نبردن رنج) دارند، این افراد را فاقد اراده معرفی کردند: کسانی که رنج را بر خود تحمیل نمی‌کنند، همیشه کسل هستند و اهل کار نیستند. آقایانی که اهل علمید، باید مداوم کار کنید. حتی در تعطیلات رسمی حوزه باید کارهای علمی انجام شود. حتی اگر مثلاً برای شهادت حضرت زهرا سلام الله دروس تعطیل است نباید مطالعات و کارهای علمی خود را تعطیل کنید.
برتری عالِم و رسالت نجات‌بخشی در مقابل عابد
این مرجع تقلید در ادامه با ذکر حدیث شریف «فَضلُ العالِمِ عَلَی العابِدِ کفَضلِ القَمَرِ عَلی سائرِ النُّجومِ لَیلَةَ البَدرِ»، به تبیین فضیلت عالِم پرداختند و با اشاره به داستان عابدی که خانقاه را ترک کرد و به مدرسه آمد، تصریح کردند که عالِم به دنبال نجات دیگری است، در حالی که عابد تنها در صدد نجات خود است. عابد می‌خواهد گلیم خود را از امواج نجات دهد، اما عالِم سعی می‌کند جهانی را نجات دهد. انبیاء به همین دلیل مقامات عالی دارند که خود را فدای جامعه کردند.
شما در مقامی هستید که خداوند بر شما برتری بخشیده؛ چون تنها خود را نجات نمی‌دهید، بلکه دیگری را نجات می‌دهید. هر کس در شهر و کویی منبر برود و تدریس کند، نه تنها خود، بلکه همه را نجات داده است. این مقام عظیم با سرمایه‌گذاری در دوران جوانی و کسب کمالات علمی به دست می‌آید.
قلم عالِم؛ تربیت کنند شهدا
ایشان در تبیین جایگاه قلم در تداوم جریان هدایت، به حدیث معروف «مِدَادُ الْعُلَمَاءِ أَفْضَلُ مِنْ دِمَاءِ الشُّهَدَاءِ» اشاره کردند و توضیح دادند: در ابتدا این روایت پذیرفتنش دشوار است که قلم عالم بر خون شهید برتری داشته باشد، اما حقیقت این است که آن شهیدی که در راه خدا کشته می‌شود، باید توسط عالِمی تربیت شده باشد. اگر شیخ مفید، شیخ طوسی و علمای بزرگ نبودند که شهید را پرورش دهند، آن شهید به آن مقام نمی‌رسید. بنابراین، مداد العلماء یعنی فداکاری‌های علما که عده‌ای را تربیت می‌کنند، سبب می‌شود که شهید در این جامعه پیدا شود.
خاطره ای از آخرین روزهای حیات آیت الله العظمی بروجردی(ره)
معظم له سپس خاطره‌ای از آخرین روزهای حیات آیت‌الله‌العظمی بروجردی (ره) نقل کردند که ایشان با استناد به همین حدیث، آرامش یافتند.
وقتی حالشان خیلی خوب نبود جمعی از بزرگان از جمله امام خمینی، آیت الله گلپایگانی و آیت الله بهاء الدینی و دیگر بزرگان نزدشان بودند. ایشان فرمودند کاش در موضوع کشف حجاب قیام می کردم و به شهادت میرسیدم. میترسم دستم در آن دنیا خالی باشد. مرحوم آیت الله گلپایگانی فرمودند مداد علما افضل از دماء شهداست. ایشان پاسخ دادند بله روایت صحیح هم هست. آیت الله گلپایگانی فرمودند پس دیگر نگران چه هستید. شما اگر شهید می شدید توفیقات بزرگی که در تالیف و تدریس داشتید را از دست می دادید و اینجا آیت الله العظمی بروجردی اندکی آرامش یافتند. ایشان با نگارش آثار متعدد از جمله «جامع أحادیث الشیعة» (مداد العلماء)، مقامی یافته‌اند که با رفتن و شهید شدن در قضیه کشف حجاب، بدان دست نمی‌یافتند.
علم مخرب، تجلی جاهلیت جدید
حضرت آیت‌الله سبحانی هشداری پیرامون نوع علومی که در جهان رواج دارد، مطرح کردند و گفتند: البته در کنار دفاع از علم، مراقب باشید؛ علمی باید رواج پیدا کند که این جامعه را نجات دهد و به مقام انسانیت برساند. اما علمی که سبب می‌شود بشر، بشر را بکشد، جنگ راه بیندازد و کشتار جمعی کند، این ارزش ندارد.»
ایشان با استناد به کلام امام علی (ع) در نهج‌البلاغه درباره دوران جاهلیت، وضعیت کنونی جهان را تحلیل کردند:
در جاهلیت، زیر پیراهنشان ترس از یکدیگر بود و لباس رویینشان (لباس لؤلؤ) از سیف (شمشیر) مسلّح بود. باطناً می‌ترسیدند و ظاهراً مسلح بودند. این نشانۀ جاهلیت است.
این مرجع تقلید ادامه دادند: اکنون جاهلیت بر غرب حاکم است. کشورها از یکدیگر می‌ترسند و مسلح می‌شوند. این مسابقه تسلیحاتی، انسانیت نیست. این علم نیست. علمی باید باشد که بشر را جان بدهد، کمک کند و زندگی‌ها را آسان سازد، نه علمی که منجر به تسلیحات هسته‌ای و کشتار جمعی شود.
آیت الله سبحانی برای جلوگیری از رکود در مسیر علمی، حدیث «مَنِ استَوی یَوماهُ فهُو مَغبونٌ، و مَن کانَ آخِرُ یَومَیهِ شَرَّهُما فهُو مَلعونٌ ، و مَن لم یَعرِفِ الزِّیادَةَ فی نفسِهِ فهُو فی نُقصانٍ ، و مَن کانَ إلی النُّقصانِ فالمَوتُ خَیرٌ لَهُ مِنَ الحیاةِ» را بیان کردند تا طلاب بدانند هر روزی که با روز قبل تفاوتی نداشته باشد، سرمایه عمرشان تلف شده است. این مساله برای همگان است و هر کسی در هر لباس و جایگاهی است باید تلاش کند هر روزش از روز قبل بهتر باشد.
گفتنی است، درس اخلاق چهارشنبه آینده علیرغم تقارن آن با ایام شهادت حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها برپا خواهد بود.
