کشف جانوری ۵۰۰ میلیون‌ساله/ هیولای دریایی سه‌چشم با بدن خاردار

در پژوهشی تازه، دیرینه‌شناسان موزه مانیتوبا و موزه سلطنتی انتاریو (ROM) از کشف گونه‌ای نو از گروه رادیودنت‌ها خبر داده‌اند؛ شکارچیان اسرارآمیزی که در دوره‌ی کامبرین، یعنی بیش از ۵۰۰ میلیون سال پیش، بر اقیانوس‌های زمین حکمرانی می‌کرده‌اند.

شکارچی کوچک اما نیرومند از اعماق تاریخ زمین

این گونه‌ی تازه، Mosura fentoni نام دارد؛ جانوری دریایی که به‌سبب شکل بدنش با لقب «شب‌پره‌ی دریایی» (Sea Moth) شناخته می‌شود. پژوهشگران ۶۱ نمونه از فسیل این موجود را از معدن فسیل Raymond در پارک ملی یوهو واقع در کوه‌های راکی کانادا بین سال‌های ۱۹۷۵ تا ۲۰۲۲ جمع‌آوری کرده‌اند. به گفته‌ی دانشمندان، Mosura یکی از ابتدایی‌ترین شاخه‌های تکاملی بندپایان بوده و اجدادی دور برای جانورانی چون پروانه‌ها، عنکبوت‌ها، خرچنگ‌ها و هزارپایان به‌حساب می‌آید.

ژان-برنار کارون، از موزه سلطنتی انتاریو و یکی از نویسندگان پژوهش، در بیانیه‌ای گفت:«این گونه‌ی جدید نشان می‌دهد که بندپایان اولیه بسیار متنوع‌تر از آن چیزی بودند که پیش‌تر تصور می‌شد و فرآیندهای تطبیق آن‌ها به طرز چشم‌گیری مشابه بستگان امروزی‌شان بوده است.»

ویژگی‌های منحصربه‌فرد Mosura

مانند دیگر اعضای خانواده‌ی رادیودنت‌ها، Mosura نیز دارای سه چشم، بدنی مفصلی و خاردار، دهانی دایره‌ای با دندان‌های داخلی و ردیفی از باله‌های کناری برای شنا بوده است. اما چیزی که این جانور را از دیگران متمایز می‌کند، بخش عقبی بدن آن است که از ۱۶ بخش به‌هم‌فشرده تشکیل شده و دارای ساختارهایی شبیه به آبشش بوده است.

جو مویسوک، مدیر اصلی این تحقیق از موزه مانیتوبا و پژوهشگر وابسته به ROM، گفت:«چنین بدنی با آبششی در انتهای آن، نمونه‌ای زیبا از همگرایی تکاملی با گروه‌های مدرن مانند خرچنگ نعل‌اسبی، چوب‌کَک‌ها و حشرات است؛ جانورانی که در بخش انتهایی بدن خود اندام‌های تنفسی دارند.»

محققان گمان می‌کنند این ویژگی شاید پاسخی تکاملی به نیازهای تنفسی خاص در زیستگاه این جانور بوده است، هرچند علت دقیق آن هنوز نامشخص است.

نگاهی به درون؛ حفظ آناتومی داخلی

آنچه کشف Mosura را به‌ویژه ارزشمند کرده، حفظ بی‌نظیر ساختارهای داخلی بدن در فسیل‌های آن است. منطقه‌ی برجس شیل در بریتیش کلمبیا، محل یافت این فسیل‌ها، به‌دلیل شرایط خاص خود توانسته بافت‌هایی چون دستگاه عصبی، گردش خون و گوارشی این جانوران را حفظ کند. بخش‌های عصبی متصل به چشم‌ها نیز در فسیل‌ها عملکردی مشابه چشم‌ها در بندپایان زنده داشتند و این جانور توانایی پردازش تصویر داشته است.

برخلاف سیستم‌های بسته‌ی گردش خون در مهره‌داران، Mosura دارای سیستم گردش خون باز بوده که در آن، قلب خون را به حفره‌های داخلی بزرگ موسوم به لاکونا پمپاژ می‌کرده است. این حفره‌ها در فسیل‌ها به‌شکل لکه‌های براق نمایان‌اند که در سراسر بدن و باله‌ها گسترش یافته‌اند. مویسوک توضیح داد:«لاکوناهای به‌خوبی حفظ‌شده در Mosura کمک می‌کنند تا ویژگی‌های مشابه در فسیل‌های دیگر را نیز بهتر شناسایی کنیم؛ ساختارهایی که تاکنون مناقشه‌برانگیز بودند. حالا می‌دانیم که این نوع سیستم گردش خون ریشه‌ای کهن دارد.»

دریچه‌ای تازه به تکامل بندپایان

کشف Mosura نه‌تنها گنجینه‌ای از اطلاعات درباره‌ی ساختار بدن نخستین شکارچیان دریایی فراهم کرده، بلکه یکی از گمشده‌های زنجیره‌ی تکامل بندپایان را نیز روشن کرده است. این جانور، با ترکیبی از ویژگی‌های باستانی و نو، چشم‌اندازی نوین برای فهم چگونگی شکل‌گیری تنوع خارق‌العاده‌ی بندپایان امروزی گشوده است.

پژوهشگران امیدوارند با مطالعه‌ی بیشتر روی فسیل‌های Mosura و خویشاوندانش، بتوانند به درک عمیق‌تری از مراحل آغازین تکامل در دنیای جانوران برسند؛ دنیایی که حتی پس از نیم میلیارد سال، هنوز رازهای ناگشوده‌ای در دل خود دارد.