اهمیت سیستم تهویه مترو در مواقع اضطراری-پدافندی

به گزارش سایت دیده‌بان ایران؛ سروش آغدیر، کارشناس ارشد ایمنی در یادداشتی نوشت:

با آغاز تجاوز شوم رژیم اسراییل به کشورمان و اصابت مناطق مختلف تهران توسط موشک‌های اسراییلی مهندس چمران رئیس شورای شهر از استفاده تونل‌های مترو به عنوان پناهگاه خبر داد.

در مواقع بحران (مانند حملات موشکی، شیمیایی، یا جنگ شهری)، ایستگاه‌های مترو از سوی ستاد پدافند غیرعامل به‌عنوان پناهگاه‌های موقت برای جمعیت شهری تعریف شده‌اند. در این شرایط، سیستم تهویه از یک سیستم رفاهی، به یک سامانه حیاتی برای حفظ بقاء انسان تبدیل می‌شود. 

لازم است پیش از تبدیل شدن تونل‌های مترو، به نکات ایمنی خاصی توجه کرد که به صورت خلاصه چنین است:

ایزولاسیون و فیلتراسیون هوای ورودی

جلوگیری از ورود هوای آلوده به مواد شیمیایی، بیولوژیکی یا رادیواکتیو (CBRN) با استفاده از فیلترهای تخصصی مانند HEPA، کربن فعال، و فیلترهای CBRN از اهمیت بالایی برخوردار است.

ایجاد فشار مثبت در فضای پناهگاه

سیستم تهویه باید بتواند فشار هوای داخل پناهگاه را کمی بالاتر از فشار محیط بیرون نگه دارد (Positive Pressure). این موضوع باعث می‌شود درزها و منافذ طبیعی به جای ورود هوا، از داخل به بیرون هوا نشت کنند و از نفوذ عوامل خطرناک جلوگیری شود.

تخلیه دود در صورت انفجار یا آتش‌سوزی

انفجارهای سطحی یا داخلی، یا حملات موشکی می‌تواند منجر به آتش‌سوزی یا انتشار دود شود. سیستم تهویه باید قادر باشد مسیر تخلیه دود را فعال کرده و فضاهای فرار را ایمن نگه دارد. بدون این قابلیت، مسیرهای فرار برای مردم به شدت خطرناک می‌شوند.

کنترل سطح گازهای زیستی و مصرف اکسیژن:

در صورت حضور چند صد یا چند هزار نفر در یک فضای بسته برای چند ساعت یا چند روز، افزایش CO₂ و کاهش اکسیژن می‌تواند کشنده باشد. تهویه اضطراری باید با حسگرهای کنترل گاز، جریان هوا را مدیریت و اکسیژن‌رسانی مداوم را تأمین کند. 

منبع تغذیه مستقل و قابلیت عملکرد در قطعی برق:

در زمان جنگ یا حمله، امکان قطع برق سراسری وجود دارد. سیستم تهویه اضطراری باید به مولد برق مستقل (ژنراتور یا UPSهای صنعتی) متصل باشد و حداقل برای ۴۸ تا ۷۲ ساعت بتواند بدون اتصال به شبکه، تهویه را حفظ کند.

 تأکید بر لزوم طراحی و اجرای درست در فاز اضطراری:

بسیاری از پروژه‌های مترو فقط به تهویه عادی توجه دارند و بخش پدافندی یا اصلاً طراحی نشده یا صرفاً در اسناد باقی مانده است. در حالی‌که تهویه پناهگاهی به تجهیزات خاص، مسیرهای ایزوله، فیلترهای تخصصی، سنسورهای دقیق و برق پشتیبان نیاز دارد که باید از ابتدا لحاظ شود.

اگر این اجزا پیش‌بینی نشده باشد، ایستگاه مترو در شرایط بحرانی نمی‌تواند نقش پناهگاه ایمن را ایفا کند و جان هزاران نفر در معرض خطر خواهد بود.

سیستم تهویه در مترو تنها یک سامانه تهویه مطبوع نیست؛ بلکه در شرایط اضطراری، خط اول دفاعی برای حفاظت از جان شهروندان در برابر تهدیدهای شیمیایی، آتش‌سوزی، و کمبود اکسیژن محسوب می‌شود. بی‌توجهی به طراحی، نگهداری و تست منظم این سیستم، به‌ویژه بخش اضطراری آن، تهدیدی جدی برای امنیت ملی و شهری است.