زمینِ بیدار، کودکانِ هشیار

به گزارش سایت دیده‌بان ایران؛ اصولاً اگر زمین نلرزد، سیاره‌ای مرده است. تکان‌ها و فعل‌و‌انفعالات زمین باعث ایجاد دگرگونی‌های عظیمی می‌شود که حاصل آن پدیده‌های شگفت جغرافیایی هستند. پس نمی‌توان از زمین انتظار داشت که تکان نخورد. اما می‌توان به فکر پیشگیری افتاد. به‌ باور نگارنده بزرگ‌ترین اقدام بر دوش معماران و شهرسازان است که امیدواریم به این موضوع توجه داشته باشند. اما بخش دیگر ماجرا آموزش و آگاهی بخشی است.

کتاب از بهترین ابزارها برای آموزش به کودکان است. پس به کمک موتور‌های جست‌و‌جو دنبال کتاب‌های کودک با موضوع زلزله گشتم. در نهایت یکی دو عنوان کتاب پیدا کردم که امکان خرید هم نداشتند. زبان جست‌وجو را به انگلیسی تغییر دادم؛ صد ها عنوان درباره‌ی زلزله بود. نه‌فقط زلزله بلکه درباره‌ی تورنادو، سیل، طوفان، سونامی، آتش‌فشان نیز کتابِ کودک به زبان های غیر فارسی وجود داشت. نتیجه‌ی جست‌و‌جو محدود به کتاب هم نبود. مدل رنگ‌آمیزی، کاردستی، انیمیشن و... نیز به چشم می‌خورد. البته کتاب‌های فارسی برای سنین بالاتر به تعداد محدود وجود داشت که با زبان علمی، مطالبی درباره‌ی چیستی زلزله ارائه می‌کردند. اما کتابی که تصاویر و متن ساده‌ای داشته باشد و در عین حال آموزشی باشد نیافتم.

این موضوع به‌شدت ذهن مرا درگیر کرد و با کمک دوستان دنبال کتابی مناسب برای کودکان گشتیم. عناوین بسیاری از کتاب‌های خارجی یافتیم که بعد از مطالعه و بررسیِ آن‌ها، یکی را انتخاب کردیم. کتاب برای ترجمه و برگردان فارسی به‌دست خانم پوپک جوان سپرده شد. ایشان که پیش از این هم چندین عنوان کتاب کودک ترجمه کرده‌اند و نویسنده‌ی داستان‌های کودکان هستند، با دقت و درایت فراوان کتاب را ترجمه کردند. اما پس از اتمام کار مشخص شد که ترجمه کافی نیست وکتاب باید بومی‌سازی شود.

برای بومی سازی ابتدا به مراکز آموزشی و پژوهشیِ زلزله مراجعه شد. جلساتی با دکتر بهزاد پورمحمد از اساتید زلزله شناسی مرکز ژئوفیزیک دانشگاه تهران و مولف کتاب های تخصصی بحران، برگزار شد. تجارب ایشان در بهبود متن کتاب و معرفی مراکز مهم زلزله شناسی و امداد زلزله در کشور، کمک های شایانی نمود.

همچنین برای بومی سازی و آگاهی از نگاه انسان گرایانه به موضوع، به سراغ دکتر مینو سلیمی، مردم شناس پژوهشگاه میراث فرهنگی و مطالعه گر بحران مناطق زلزله زده ایران رفتیم تا با فضای خانواده ها و کودکان ایرانی بیشتر آشنا شویم. لازم و ضروری بود که برای تالیف این کتاب، به مسائلی همچون فرهنگ ایرانی، نهاد خانواده، جنسیت، زندگی در مناطق روستایی و خرده فرهنگ ها بیشتر توجه شود.

تصویر گری کتاب از دیگر تغیرات عمده این اثر بود که توسط نرگس تمیز گران انجام شد. فرهنگ زندگی، نوع پوشش، روابط خانوادگی ، معماری ایرانی و حتی تصویر کارشناسان مراکز زلزله شناسی در مرکز ژئوفیزیک دانشگاه تهران از عمده نکاتی بود که در تصویر گری مجدد این اثر مورد توجه قرار گرفت و از نو خلق شد.

پس از ماه ها تحقیق و پژوهش و دقت نظر کارشناسان نشرکیوی، کتاب از حالت ترجمه به شکل ترجمه/تالیف درآمد. اثری که سعی شده است تمام کودکان اعم از جامعه شهری و روستایی را در بر بگیرد و پیش از وقوع زلزله به آنها کمک کند تا بهترین عکس العمل را در هنگام بحران، بروز دهند. 

خواندن گروهی این کتاب در مدارس و به هنگام مانور های زلزله می تواند تاثیر مثبت و ماندگاری در ذهن کودکان داشته باشد. همچنین خواندن کتاب به صورت خانوادگی و در گیر کردن تمام اعضای خانواده به ویژه سالمندان و کودکان که آسیب پذیرترند، به ایجاد حس امنیت و درک بهتر مسئله کمک شایانی خواهد نمود.

انسان با یاری جستن از خرد خویش به بسیاری از مسائل دشوار زندگی در کره زمین فایق آمده است. قطعا زلزله و بحران های طبیعی از این دست نیز با خرد‌ ورزی و نگرش درست به مسائل، قابل کنترل خواهد بود. کافیست منتظر نمانیم و قبل از وقوع حادثه خود را آماده سازیم. 

امیدوارم این کتاب در سراسر ایران به‌دست همه‌ی کودکان سرزمینمان برسد و با خواندن آن به زبان های مادری و دیدن تصاویرکتاب و آشنایی با نشانی مراکز امداد رسانی، بیاموزند که چگونه با زلزله روبه‌رو شوند و آسیب کم‌تری ببینند.

با آرزوی این‌که هیچ کودکی در هیچ کجای دنیا بی‌خانمان نشود.

لیلا کفاش‌زاده/ تیرماه ۱۴۰۲