بررسی تاثیرات مشکلات صنایع غذایی کشور بر رواج تغذیه ناسالم در ایران

دیده‌بان ایران؛ اکرم قدرت: یکی از چالش‌ها و بحران‌های شرایط بد و اسفبار اقتصادی می‌تواند به تغذیه نامناسب مردم و در نهایت مبتلا شدن به انواع بیماری‌ها و سرطان‌ها منجر شود. در شرایط تحریم و ورشکستی اقتصادی برخی از تولیدکنندگان و کارخانه‌داران برای جلوگیری از تعطیلی و یا ورشکستی از مواد اولیه بی‌کیفیت و ناسالم در بسیاری از موارد استفاده می‌کنند این مشکل باعدم نظارت درست و قوی متخصصان، بسیار گسترده و همه‌گیر شده که متاسفانه پیامد این کم‌کاری و بی‌مسوولیتی، کودکان و فرزندان جامعه را به شدت آسیب‌پذیر و زمینه بروز انواع و اقسام بیماری‌های جسمی و روانی آن‌ها را فراهم کرده است. 

در بعد راهبردی وضعیت تغذیه، به نظر می‌رسد مبحث ذائقه‌سازی صحیح از جمله موضوعاتی است که باید به صورت جدی‌تر توسط نهادهای مرتبط با سلامت، صنعت غذا و همچنین رسانه‌ها مورد توجه قرار گیرد. 

با توجه به آمارهای ارائه شده از سوی وزارت بهداشت مشخص می‌شود براساس آخرین پیمایش کشوری عوامل خطر بیماریهای غیرواگیر که در سال ۹۰ و در تمام استان‌ها انجام شد، تغذیه ناسالم، پس از مصرف دخانیات به عنوان مهم‌ترین عامل مرگ‌های زودرس بین ۳۰ تا ۷۰ سال معرفی شده که مهم‌ترین علت آن تغذیه ناسالم است. بنابراین تجدیدنظر در میزان مصرف قند، نمک، اسانس‌ها، روغن‌های مضر در رژیم غذایی مردم ضروری به نظر می‌رسد در صورتی که ذائقه نسل‌های آینده به محصولات کم چرب، کم شکر و کم نمک تمایل پیدا کند می‌توان به بهبود شاخص‌های تغذیه‌ای در آینده امیدوار بود نکته مهم در این حوزه، برنامه‌ریزی‌های دراز مدت و جدی است. 

مساله مهم دیگر موضوع برچسب‌گذاری ادعاهای تغذیه‌ی است که برخی تولیدکنندگان بر روی محصولات خود درج می‌کنند. تولیدکنندگان در حوزه تولید محصولات غذایی فراسودمند، باید با راستی‌آزمایی ادعاهای نوشته شده بر روی برچسب محصولات تولیدی خود را بدون اغماض و رانت ثابت کنند. 

سازمان‌های مختلفی از جمله سازمان غذا و دارو و موسسه استاندارد بر روی محصولات تولیدی کارخانه‌های صنایع غذایی نظارت می‌کنند البته کارشناسان صنایع غذایی و پژوهشگران با انجام آزمایش‌های اختصاصی در بیشتر مواقع، نظر و مستنداتی مغایر با عملکرد کارشناسان این سازمان دارند به هرحال امکان ردیابی محصولات تولید شده توسط کارخانه‌ها، به مراتب بیشتر از اصناف است اما چنین نظارتی در مورد اصناف به هیچ وجه وجود ندارد. به عنوان مثال روغن مصرفی در بیشترقنادی‌ها، روغنی جامد است که دارای خطرات بالایی است و با وجود تلاش‌های صورت گرفته در بحث کاهش مصرف روغن‌های جامد هیچ محدودیت یا آموزشی در استفاده از روغن‌های جامد در این صنف مشاهده نمی‌شود زیرا نهاد نظارت بر اصناف فاقد آزمایشگاه‌های مجهز و افراد متخصص است. 

همچنین به‌دلیل‌عدم پیروی از الگوهای غذایی سالم و تغذیه‌ای، کمبود ریزمغذی‌ها از جمله کمبود ویتامین D، کلسیم و آهن نیز شیوع گسترده‌ای در جامعه داشته و دارد. 

ترویج و توسعه مصرف الگوهای غذایی سالم و تغذیه‌ای مبتنی بر غذاهای سنتی و ارتقاء سواد تغذیه‌ای جامعه برای کاهش مصرف تغذیه نامناسب می‌تواند سبب بهبود وضع موجود غذا و تغذیه جامعه ایرانی شود. بدون شک، اطلاع‌رسانی عمومی به آحاد جامعه امری مهم و ضروری به شمار می‌رود. 

واضح است جهاد کشاورزی در تولید و تامین غذا و وزارت بهداشت در کنترل و نظارت بر سلامت غذا از مزرعه تا سفره، باید به وظایف خود خالصانه به دور از هرگونه تقلب و چشم‌پوشی عمل کنند زیرا که موضوع سلامت جسمی و روانی جامعه با اغماض و نادیده‌گرفتن به بحرانی عمومی تبدیل خواهد شد. 

همچنین یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که در دوران رکود پررنگ‌تر شده و تاثیر به‌سزایی بر روی عملکرد بنگاه‌های تولیدی داشته، مشکلات تامین مالی و نقدینگی این بنگاه‌هاست. از سوی دیگر، کمبود منابع مالی صنایع غذایی وعدم کارایی بازار سرمایه، موجب بالا رفتن هزینه‌های تامین مالی در تولید صنایع غذایی و از همه مهمتر کاهش کیفیت محصولات در ایران شده، به‌طوری که در مقایسه با رقبای خارجی، رقابت‌پذیری صنعت غذا را به شدت کاهش داده است. 

شایان ذکر است دو مقوله کمیت و کیفیت مواد غذایی در جهان از اهمیت بسیار بالا و غیرقابل انکاری برخوردار هستند. تجارب جهانی نشان می‌دهد در کشورهایی که امنیت غذایی به خوبی تامین شده تمایل مردم به سمت غذای سالم نیز بیشتر است این در حالی است که در ایران پژوهش‌های علمی بسیار انجام و مقالات معتبری منتشر شده که نشان می‌دهد حدود ۵۵ درصد و یا بیشتر از بیماری‌های غیرواگیر، عامل تغذیه‌ای دارند. 

بررسی فرهنگ غذا در میان ایرانی‌ها نشان می‌دهد که عادات بد غذایی آن‌ها را بیمارتر کرده و نظام سلامت هم با آمار نگران‌کننده‌ای از اضافه‌وزن، چاقی، دیابت، فشار خون، بیماری‌های قلبی، عروقی و آلزایمر مواجه است. 

صحیح است یکی از تاثیرات منفی تحریم‌ها بر صنایع غذایی ایران، کاهش امکان دسترسی به تکنولوژی‌های جدید و نوآوری‌ها در این حوزه است و تحریم‌ها باعث شده تا دسترسی‌ها محدود شود و فرآیندهای تولید در سطح سنتی باقی بمانند اما به هر دلیلی استفاده از اسانس‌ها و افزودنی‌های مضرر و خطرناک به ویژه برای کودکان پذیرفتنی و قابل قبول نیست و نباید در این مورد عادی‌انگاری و بی‌اهمیتی صورت پذیرد. 

علاوه براین، کاهش بودجه و منابع مالی به‌دلیل تحریم‌ها، باعث کاهش نظارت‌ها و کنترل‌های بهداشتی بر فرآیندهای تولید مواد غذایی شده، این موضوع نیز منجر به افزایش خطرات بهداشتی و کاهش ایمنی غذایی شده که در نهایت به سلامت مصرف‌کنندگان آسیب می‌زند. 

فعالان صنعت غذا، تامین مواد اولیه را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های حوزه تولید معرفی می‌کنند و معتقدند مواد اولیه با معضلات زیادی روبه‌رو بوده که بخشی از آن‌ها در نتیجه سال‌ها بی‌برنامگی و تصمیم‌گیری‌های آنی و بدون کارشناسی ایجاد شده، بدون شک تبعات این تصمیم‌گیری‌ها در حوزه سلامت غیرقابل جبران و خطرناک خواهد بود تا جایی که تاحدود زیادی شاهد آن بوده و خواهیم‌بود. 

نباید فراموش کنیم صدور مجوزها، مشکلات تعارض منافع در بین سازمان‌های دولتی و… مشکلات زیادی ایجاد کرده به طوری‌که دقت لازم در سازمان‌ها و دستگاه‌های مربوطه وجود ندارد همچنین از آنجایی که دستگاه‌های دولتی آمار و اطلاعات دقیقی در اختیار ندارند مجوزهای بی‌حساب و کتابی را صادر می‌کنند و در نهایت شاهد شرایطی نامناسب و ناسالم در حوزه غذا هستیم. 

در پایان باید گفت کاملا درست است که شرکت‌های موادغذایی کشور در شرایط فعلی به ویژه با نوسانات و کمبود برق، نداشتن سرمایه در گردش، وجود ماشین آلات فرسوده به دلیل تحریم‌ها، مافیای واردات موادغذایی و هزاران مشکل دیگر مواجه هستند ولی هیچ‌کدام از دلایل موجه آن‌ها نمی‌تواند استفاده از مواداولیه ناسالم و مضرر در موادغذایی را توجیه کند زیرا که به خطرانداختن سلامتی افراد جامعه با هر منطق و دلیلی قابل جبران نیست همان‌گونه که شاهد هستیم بیماریهای گوارشی عامه مردم روز به روز در حال گسترش است این روند نگران‌کننده باید توسط کارشناسان و رسانه‌های جمعی بدون وقفه و مداوم اطلاع‌رسانی شود تا با بالابردن سواد همگانی در خصوص مصرف مواد غذایی سالم، بیماریهای مربوطه تا حدودی کنترل شود بدون شک در این رابطه نقش بازرسان متخصص و کارشناسان اخلاق مدار و متعهد بسیار ضروری و غیرقابل اجتناب است.

منبع: دیده‌بان ایران