وقتی هوش مصنوعی فوتبال را هم تسخیر می‌کند/ هوش مصنوعی؛ هم کمک‌داور حرفه‌ای و هم کمک‌مربی پیشرفته/ هوش مصنوعی چگونه تماشای مسابقات را برای فوتبالی‌ها جذاب‌تر می‌کند؟

دیده‌بان ایران: جام جهانی ۲۰۲۶ از ۲۱ خرداد تا ۲۸ تیر ۱۴۰۵ در سه کشور آمریکا، کانادا و مکزیک برگزار می‌شود. فیفا در مسیر برگزاری این مسابقات که ۴۸ تیم در آن حضور خواهند داشت، هوش مصنوعی را از یک ابزار جانبی به یک زیرساخت اصلی تبدیل کرده است. از تحلیل داده‌های میلیاردی گرفته تا تصمیم‌گیری‌های آنی در جریان بازی‌ها، هوش مصنوعی در این رقابت‌ها دیگر صرفاً یک فناوری نوظهور نیست، بلکه بخشی از DNA آن است. 

یکی از مهمترین عرصه‌های حضور هوش مصنوعی در جام جهانی ۲۰۲۶، داوری و کمک‌داوری است. نسخه پیشرفته‌تر VAR با اتکا به الگوریتم‌های یادگیری ماشین، تصمیم‌گیری درباره آفسایدهای میلی‌متری، خطاهای پنهان و برخوردهای مشکوک را با سرعت و دقتی بی‌سابقه انجام می‌دهد و نقش خطای انسانی را در قضاوت دیدارهای جام جهانی به حداقل می‌رساند.

فناوری «آفساید نیمه‌خودکار» که در جام جهانی ۲۰۲۲ قطر معرفی شد، در رقابت‌های ۲۰۲۶ به مرحله‌ای کامل‌تر می‌رسد. ترکیب دوربین‌های فوق پیشرفته، حسگرهای توپ و پردازش سریع داده‌ها توسط هوش مصنوعی، باعث می‌شود تصمیمات در کسری از ثانیه به داور منتقل شود.

از آنالیز بازی‌ها تا تحلیل خستگی بازیکنان 

در جام جهانی ۲۰۲۶، هوش مصنوعی تنها به داوری محدود نمی‌ماند و نقش تعیین‌کننده‌ای در آماده‌سازی تیم‌ها و آنالیز بازی‌ها ایفا می‌کند. کادرهای فنی می‌توانند با استفاده از سیستم‌های تحلیلی مبتنی بر هوش مصنوعی، الگوهای بازی حریفان، نقاط قوت و ضعف خود، مسیرهای ترجیحی پاس و حتی افت بدنی بازیکنان خود را پیش‌بینی کنند.

در جام جهانی پیشِ‌رو، داده‌های زیستی بازیکنان به‌شکل گسترده‌تری تحلیل می‌شود. هوش مصنوعی با بررسی ضربان قلب، میزان دویدن، فشار عضلانی و الگوی خستگی، به مربیان هشدار می‌دهد که کدام بازیکن نیاز به تعویض دارد یا در آستانه مصدومیت قرار گرفته است.

مدیریت مصدومیت و ریکاوری نیز در این رقابت‌ها وارد مرحله تازه‌ای می‌شود. الگوریتم‌های پیش‌بینی‌گر، احتمال آسیب‌دیدگی را قبل از وقوع تشخیص می‌دهند و برنامه تمرینی یا استراحت بازیکن را به‌صورت شخصی‌سازی‌شده تنظیم می‌کنند؛ موضوعی که نه‌تنها در جام جهانی به‌کار می‌آید، بلکه می‌تواند عمر حرفه‌ای بازیکنان را نیز فزایش دهد.

همچنین در حوزه تاکتیک، هوش مصنوعی در جام جهانی ۲۰۲۶ به نوعی به «دستیار نامرئی مربیان» تبدیل خواهد شد. شبیه‌سازی سناریوهای مختلف مسابقه، پیش‌بینی واکنش حریف به تغییر سیستم و حتی پیشنهاد تعویض‌های احتمالی، بخشی از خدماتی است که هوش مصنوعی در اختیار نیمکت‌ها می‌گذارد.

افزایش کیفیت پوشش رسانه‌ای و بهبود تجربه بهتر تماشاگران 

در جام جهانی پیشِ‌رو نقش هوش مصنوعی فقط در زمین مسابقه و برای کمک به داوران یا کادر فنی تیم‌ها خلاصه نمی‌شود، بلکه تجربه هواداران نیز دستخوش تحول خواهد شد. اپلیکیشن‌های رسمی جام جهانی می‌توانند با کمک هوش مصنوعی، محتوای شخصی‌سازی‌شده، آمار زنده، تحلیل‌های آنی و حتی خلاصه مسابقات متناسب با سلیقه هر کاربر ارائه دهند.

پوشش رسانه‌ای جام جهانی ۲۰۲۶ نیز به‌شدت متأثر از هوش مصنوعی است. تولید خودکار گزارش‌های آماری، تحلیل بازی‌ها، زیرنویس‌های هوشمند چندزبانه و حتی انتخاب بهترین زوایای تصویری، سرعت و دقت رسانه‌ها در پوشش و تحلیل مسابقات را چند برابر خواهد کرد.

فیفا همچنین اعلام کرده است که در جام جهانی آینده از هوش مصنوعی برای مدیریت امنیت و جمعیت استفاده خواهد کرد. تحلیل رفتار تماشاگران، پیش‌بینی ازدحام جمعیت، کنترل ورود و خروج ورزشگاه‌ها و شناسایی تهدیدهای احتمالی، بخشی از کاربردهای هوش مصنوعی در مدیریت این رویداد عظیم است.

تجلیل رئیس فیفا از گستردش نقش هوش مصنوعی در جام جهانی

جیانی اینفانتینو، رئیس فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا) نیز بارها از نقش هوش مصنوعی در جام جهانی ۲۰۲۶ سخن به میان آورده و تأکید کرده است که AI یکی از ارکان اصلی تحول فوتبال در این مسابقات خواهد بود. او در اظهارات رسمی خود، استفاده از هوش مصنوعی را گامی در جهت «عادلانه‌تر شدن فوتبال» دانسته و اعلام کرده است که فیفا تلاش دارد با کمک فناوری‌های نوین، خطای انسانی را در داوری‌ها و تصمیم‌گیری‌های کلیدی رقابت‌ها به حداقل برساند. 

اینفانتینو همچنین جام جهانی ۲۰۲۶ را نخستین جام جهانی «داده‌محور» توصیف کرده است؛ تورنمنتی که در آن، تحلیل میلیون‌ها داده مربوط به بازی، بازیکنان و جریان مسابقه، به بهبود کیفیت فنی فوتبال کمک می‌کند. به گفته رئیس فیفا، هوش مصنوعی نه برای جایگزینی انسان، بلکه برای کمک به داوران، مربیان و برگزارکنندگان طراحی شده است تا تصمیمات دقیق‌تر و سریع‌تری اتخاذ شود. 

دیگر مقامات فیفا و مسئولان بخش فناوری این نهاد نیز بر این نکته تأکید کرده‌اند که تجربه موفق استفاده از فناوری‌های هوشمند در جام جهانی ۲۰۲۲ قطر، زمینه را برای گسترش نقش هوش مصنوعی در رقابت‌های ۲۰۲۶ فراهم کرده است. آن‌ها معتقدند سیستم‌های مبتنی بر AI، به‌ویژه در حوزه VAR، آفساید نیمه‌خودکار و تحلیل مسابقات، اکنون به بلوغی رسیده‌اند که می‌توان به آن‌ها در بزرگ‌ترین رویداد فوتبالی جهان اعتماد کرد.

در سطحی فراتر از فیفا، برخی رؤسای کنفدراسیون‌های قاره‌ای، داوران بین‌المللی و مدیران لیگ‌های بزرگ اروپا نیز از رویکرد جدید فیفا در زمینه گسترش نقش AI در مسابقات فوتبال حمایت کرده‌اند. آن‌ها هوش مصنوعی را ابزاری اجتناب‌ناپذیر در فوتبال مدرن می‌دانند، اما هم‌زمان بر لزوم نظارت انسانی، شفافیت الگوریتم‌ها و حفظ ماهیت انسانی فوتبال تأکید دارند؛ رویکردی که قرار است در جام جهانی ۲۰۲۶ به‌عنوان یک الگوی جهانی مورد آزمایش قرار گیرد.

ابهام مربیان و کارشناسان فوتبال درباره شفافیت الگوریتم‌ها و نحوه تصمیم‌گیری هوش مصنوعی 

ناگفته نماند که گسترش نقش هوش مصنوعی بدون حاشیه نیست. منتقدان معتقدند اتکای بیش از حد به الگوریتم‌ها ممکن است روح انسانی فوتبال را کمرنگ کند و تصمیمات ماشینی، جای قضاوت‌های انسانی و احساسی را بگیرد.

مسأله شفافیت الگوریتم‌ها نیز یکی دیگر از چالش‌هاست. بسیاری از مربیان و کارشناسان فوتبال دچار این ابهام هستند که تصمیمات هوش مصنوعی بر چه مبنایی گرفته می‌شود و چه نهادی مسئول خطاهای احتمالی این سیستم‌هاست.

با وجود این انتقادات، واقعیت این است که نقش هوش مصنوعی در جام جهانی ۲۰۲۶ نقطه بازگشتی ندارد. فوتبال وارد عصری شده است که داده، الگوریتم و تحلیل‌های هوشمند، بخشی جدایی‌ناپذیر از رقابت‌ها هستند و تیم‌هایی موفق‌تر خواهند بود که بهتر با این تحول کنار بیایند.

جام جهانی ۲۰۲۶ را می‌توان اولین جام جهانی «هوشمند» تاریخ دانست؛ رقابت‌هایی که در آن هوش مصنوعی نه‌تنها به تصمیمات کمک می‌کند، بلکه به‌تدریج در حال بازتعریف مفاهیمی چون عدالت، تاکتیک و تجربه تماشای فوتبال است.

در نهایت، جام جهانی ۲۰۲۶ همان‌طور که میدان رقابت تیم‌ها است، صحنه هم‌زیستی انسان و ماشین هم خواهد بود؛ جایی که استعداد، احساس و خلاقیت انسانی در کنار محاسبه، پیش‌بینی و دقت هوش مصنوعی قرار می‌گیرد و آینده فوتبال جهان را شکل می‌دهد.

منبع: دیده‌بان ایران