نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی: با اجرایی شدن مکانیسم ماشه روسیه و چین هم نمی توانند آن را وتو کنند/ آنها که می گفتند »مکانیسم ماشه» نقطه قوت است امروز می گویند حطرناک است
نبویان، نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی: آلمان، فرانسه و انگلیس، چون میگویند ایران به تعهداتش عمل نکرده، دارند زمینه شکایت به شورای امنیت را فراهم میکنند. معنای این روند، فعال شدن «مکانیزم ماشه» است؛ یعنی بازگشت تمام قطعنامههای تحریمی قبلی.

به گزارش سایت دیدهبان ایران، حجتالاسلام سیدمحمود نبویان نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس و نماینده مردم تهران در مجلس درباره برقراری دوباره مکانیسم ماشه گفت: در هر توافق بینالمللی، معمولاً بندی را میگذارند که اگر یکی از طرفین تعهداتش را انجام نداد، طرف مقابل بتواند تحریمها را بازگرداند. در برجام، این مکانیسم را طراحی کردند تا تحریمها به صورت اتوماتیک بازگردد؛ به همین دلیل به آن «ماشه» یا «اسنپبک» میگویند.اکنون اروپاییها به بهانههای واهی گفتهاند که میخواهند این مکانیسم را فعال کنند. در حالی که جمهوری اسلامی بارها اعلام کرده هر اقدام غیرقانونی در این مسیر، پاسخ متقابل و قاطع خواهد داشت.ما این موضوع را با دقت رصد میکنیم و انشاءالله ملت بزرگ ایران در این مسیر هم پیروز خواهد بود.با این حال برای فهم سازوکار حل اختلاف در برجام، باید به ساختار خود برجام توجه کرد. برجام شامل یک مقدمه، یک متن اصلی با حدود ۳۷ بند و پنج ضمیمه است. در این میان، بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام مستقیماً به سازوکار حلوفصل اختلافات میپردازند که به آن «مکانیزم ماشه» نیز گفته میشود.
فرض کنید ایران یا هر کشور دیگری معتقد باشد طرف مقابل به تعهدات خود عمل نکرده است. در این شرایط، آن کشور میتواند به کمیسیون مشترک برجام شکایت کند. این کمیسیون ۸ عضو دارد؛ شش کشور عضو ۱+۵، اتحادیه اروپا بهعنوان هماهنگکننده و جمهوری اسلامی ایران.
نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس یادآور شد: کمیسیون مشترک ۱۵ روز فرصت دارد به این شکایت رسیدگی کند. اگر کشور شاکی قانع نشود، میتواند موضوع را به سطح وزرای خارجه این کشورها ببرد. در آنجا هم ۱۵ روز فرصت بررسی وجود دارد. در مجموع، در این مرحله ۳۰ روز زمان برای بررسی اولیه اختلاف در نظر گرفته شده است.
اگر باز هم اختلاف حل نشود، کشور شاکی میتواند درخواست تشکیل یک هیئت مشورتی بدهد. این هیئت سه عضو دارد؛ یک نماینده از طرف شاکی (مثلاً ایران)؛ یک نماینده از طرف متشاکی (مثلاً اتحادیه اروپا)؛ یک عضو مستقل. این هیئت هم ظرف ۱۵ روز نظر غیرالزامآور خود را اعلام میکند.
در صورتی که اختلاف همچنان باقی بماند، دو راه پیش روی کشور شاکی قرار دارد؛ یکی کاهش یا توقف تعهدات خود در برجام، بر اساس بند ۳۶، اگر کشوری به این جمعبندی برسد که طرف مقابل بهطور اساسی تعهدات خود را اجرا نکرده، میتواند بهصورت کلی یا جزئی اجرای تعهدات خود را متوقف کند. ایران هم دقیقاً همین کار را کرد؛ یعنی پس از نقض تعهدات آمریکا و اروپا، بخشی از تعهدات هستهای خود را متوقف کرد. مثلاً سطح غنیسازی را از ۳.۶۷ درصد به ۶۰ درصد افزایش داد و از سانتریفیوژهای پیشرفته استفاده کرد.
دوم هم ارجاع موضوع به شورای امنیت سازمان ملل است.
نبویان خاطرنشان کرد: در گذشته، با اجرای برجام، شش قطعنامه تحریمی شورای امنیت علیه ایران لغو شده بود. حالا اگر شکایت به شورای امنیت برود، طبق بند ۳۷، شورای امنیت باید قطعنامهای صادر کند که موضوعش ادامه لغو تحریمها باشد. اگر این قطعنامه تصویب نشود، بهطور خودکار تمام قطعنامههای قبلی شورای امنیت علیه ایران احیا میشوند.
نبویان یادآور شد: اینجا نکته مهم این است که اگر قرار بود شورای امنیت درباره بازگشت تحریمها رأیگیری کند، روسیه و چین میتوانستند آن را وتو کنند. اما در سازوکار فعلی، موضوع قطعنامه این است که آیا لغو تحریمها ادامه پیدا کند یا نه؛ و آمریکا، فرانسه و انگلیس میتوانند به راحتی ادامه لغو را وتو کنند. در این حالت، تحریمهای قبلی بهطور خودکار بازمیگردند. فرض کنید شما از یک بنگاه خودرو ماشین میخرید. در قرارداد نوشته شده که اگر اختلافی پیش آمد و کار به فسخ رسید، بنگاهدار همیشه حق دارد مالکیت را برگرداند و شما حتی اگر شاکی باشید، در نهایت ماشین را از دست میدهید!
عضو کمیسیون امنیت ملی خاطرنشان کرد: خلاصه بخواهم بگویم این که ایران با وجود اینکه به تمام تعهداتش پایبند بود (گزارشهای ۱۵گانه آژانس در زمان آمانو این را تأیید میکند)، اما آمریکا و اروپا نهتنها به تعهدات خود عمل نکردند، بلکه تعداد تحریمها را از ۶۰۰ مورد به بیش از ۳۰۰۰ مورد افزایش دادند.
نبویان یادآور ش: ایران پس از شکایت به کمیسیون مشترک و طی همه مراحل، نهایتاً تصمیم گرفت بخشی از تعهداتش را متوقف کند و از ظرفیت بند ۳۶ استفاده کرد. اما ورود به مسیر شورای امنیت، عملاً بازگشت تحریمها را قطعی میکند؛ چرا که در این روند، وتوی آمریکا و متحدانش میتواند ادامه لغو تحریمها را متوقف کند و تحریمهای پیشین را بازگرداند.بحث این است که سازوکار موجود در برجام، چه ایران شکایت کند و چه طرفهای مقابل، در هر دو حالت به ضرر ما تمام میشود. یعنی اگر ما بخواهیم بهدلیل بدعهدی اروپاییها شکایت کنیم، یا اگر آنها شکایت کنند که چرا ایران تعهداتش را کاهش داده، در هر دو صورت، بازگشت تحریمها کلید میخورد. این یعنی ما باید یکطرفه تا ابد تعهداتمان را انجام بدهیم؛ چون هر وقت بخواهیم کاهش تعهد بدهیم، آنها شکایت میکنند و تحریمها برمیگردد.الان هم آمریکا از برجام خارج شده و کاری ندارد؛ ولی آلمان، فرانسه و انگلیس، چون میگویند ایران به تعهداتش عمل نکرده، دارند زمینه شکایت به شورای امنیت را فراهم میکنند. معنای این روند، فعال شدن «مکانیزم ماشه» است؛ یعنی بازگشت تمام قطعنامههای تحریمی قبلی.
نبویان یادآور شد: متأسفانه همان زمان هم برخی میگفتند این «نقطه قوت» برجام است! الان همانها که قبلاً میگفتند این سازوکار نقطه قوت است، دارند میگویند خطرناک است و دارند نگران میشوند. چرا نگرانید؟ مگر نگفتید نقطه قوته؟الان مرتب در داخل کشور روی طبل مکانیسم ماشه کوبیده میشود که چه؟ برای اینکه امتیاز بدهند. میخواهند با این فضاسازی داخلی بگویند اگر امتیاز ندهیم، تحریمها برمیگردد. من میگویم حتی اگر قطعنامههای قبلی برگردد، ضربه جبرانناپذیری به جمهوری اسلامی وارد نمیشود. چرا؟چند نکته را عرض میکنم، اول اینکه ما همین الان هم در شرایط جنگ اقتصادی هستیم؛ بدتر از این که نمیشود. مگر وضعیت فعلی با بازگشت آن قطعنامهها خیلی فرق میکند؟ الان هم تحت فشار شدید هستیم، پس چرا میترسید؟دوم اینکه برخی میگویند اگر قطعنامههای شورای امنیت برگردد، تازه آن وقت تحریمها سنگین میشود. خب سؤال من این است که یعنی الان تحریم نیستیم؟ الان راحت نفت میفروشیم؟ پول صادراتمان را در سیستم بانکی به راحتی جابجا میکنیم؟ واقعیت این است که الان هم تحت تحریمیم.
نبویان خاطرنشان کرد: تحریمها علیه جمهوری اسلامی ایران را باید به سه دسته اصلی تقسیم کرد؛ اول تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل، همان قطعنامههایی که برخی میگویند با برجام لغو شده است. دوم تحریمهای یکجانبه اتحادیه اروپا و سوم و مهمتر از همه تحریمهای جانبی یا بهاصطلاح ثانویه آمریکا.
عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس خاطرنشان کرد: تحریمهای شورای امنیت اساساً ارزش اقتصادی تعیینکنندهای نداشتند و ندارند. مهمترین تحریمها، تحریمهای ثانویه آمریکاست که کمر اقتصاد ایران را هدف گرفته است.
نکته دوم اینجاست که آمریکا ما را تحریم کرده، اما سؤال این است؛ چرا آلمان، انگلیس، فرانسه، ژاپن و سایر کشورها با ما ارتباط بانکی ندارند؟ دلیلش همین تحریمهای ثانویه آمریکاست. یعنی آمریکا تهدید میکند که هر بانکی با ایران همکاری کند، خودش را از دسترسی به بازار آمریکا محروم میکند. خب کدام بانک حاضر است این ریسک را بپذیرد؟