مکانیسم ماشه چیست و چگونه فعال می شود؟

به گزارش سایت دیده بان ایران؛ فعال‌سازی مکانیسم ماشه نه تنها یک چالش حقوقی و دیپلماتیک برای ایران و جامعه بین‌المللی محسوب می‌شود، بلکه فرصتی برای بازتعریف راهبردهای امنیتی، اقتصادی و دیپلماتیک کشور است.  

فعال‌سازی مکانیسم ماشه یکی از مهم‌ترین ابزارهای حقوقی و سیاسی در چارچوب برجام و نظام بین‌الملل معاصر محسوب می‌شود

این مکانیسم به کشورهای عضو اجازه می‌دهد در صورت نقض تعهدات هسته‌ای ایران، فرآیند بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی لغو شده توسط شورای امنیت را آغاز کنند. اهمیت این مکانیسم نه تنها به دلیل اثر مستقیم آن بر سیاست‌های هسته‌ای و امنیتی ایران، بلکه به دلیل پیامدهای گسترده اقتصادی و دیپلماتیک آن در منطقه و جهان است.  

فعال‌سازی مکانیسم ماشه از یک‌سو نشان‌دهنده اهمیت تعهدات قانونی در معاهدات بین‌المللی است و از سوی دیگر موجب تشدید تنش‌ها میان طرف‌های ذی‌نفع و تغییر موازنه سیاسی در عرصه جهانی می‌شود.

   در عین حال، این مکانیسم به عنوان یک ابزار بازدارنده عمل می‌کند و کشورهای عضو را ملزم می‌سازد تا از نقض تعهدات خود اجتناب کنند، اما ماهیت حقوقی و عملی آن، به‌ ویژه در شرایط پیچیده سیاسی و اختلافات منطقه‌ای، محل بحث و تفسیرهای مختلف است.    

از این رو در این کوتاه نوشتار برآن شدم تا، تحلیلی جامع از مکانیسم ماشه و سناریوهای احتمالی فعال‌سازی آن برای ایران ارایه دهم.

این تحلیل شامل بررسی چارچوب حقوقی، پیامدهای اقتصادی و سیاسی و سناریوهای محتمل می‌شود تا تصویر روشن و علمی از چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی ایران در مواجهه با این مکانیسم ارایه گردد.   مکانیسم ماشه ابزاری حقوقی در چارچوب توافق هسته‌ای ایران (برجام) است که به کشورهای عضو این توافق اجازه می‌دهد در صورت نقض تعهدات هسته‌ای توسط ایران، فرآیند بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی لغو شده توسط شورای امنیت سازمان ملل را آغاز کنند.  

این مکانیسم به‌گونه‌ای طراحی شده است که تضمین‌کننده اجرای دقیق مفاد توافق باشد و طرف‌های ذی‌نفع را قادر سازد تا از هرگونه تخطی جلوگیری کنند، بدون اینکه نیاز به تصویب مجدد تحریم‌ها توسط شورا باشد. ماهیت مکانیسم ماشه ترکیبی از جنبه‌های حقوقی و سیاسی است.  

از نظر حقوقی، فعال‌سازی آن براساس سازوکار مشخص در متن برجام و قطعنامه‌های مرتبط شورای امنیت صورت می‌گیرد و به ‌طور خودکار تحریم‌ها را بازمی‌گرداند.

  توضیحی ساده درباره تحریم خا

۱. اعلام عدم پایبندی: هر یک از دولت‌های عضو توافق هسته‌ای (برجام) می‌تواند به شورای امنیت سازمان ملل اطلاع دهد که ایران مرتکب «عدم پایبندی اساسی» شده است.

۲. دوره ۳۰ روزه بررسی در شورا: شورای امنیت ۳۰ روز فرصت دارد موضوع را بررسی کند و در صورت تمایل، قطعنامه‌ای برای ادامه تعلیق تحریم‌ها به تصویب برساند.

۳. بازگشت خودکار تحریم‌ها: اگر ظرف این ۳۰ روز قطعنامه‌ای تصویب نشود، تمامی تحریم‌های لغو شده به‌طور خودکار دوباره برقرار می‌شوند.

این مکانیزم در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، که برجام را تأیید کرد، گنجانده شده است. با بازگشت تحریم‌ها، تمامی کشورهای عضو سازمان ملل طبق منشور سازمان ملل ملزم به اجرای آن خواهند بود.

بازگشت تحریم‌ها می‌تواند شامل مسدودسازی دارایی‌ها، ممنوعیت سفر، تحریم تسلیحاتی و محدودیت بر فناوری هسته‌ای باشد. باید توجه داشت که انعطاف جدی در نوع روند طراحی تحریم وجود خواهد داشت که لزما خبری خوب برای ایران نیست. برخی از تحریم‌ها می‌توانند فراتر از بحث هسته‌ای؛ اهداف دیگر را نیز برای "تنبیه"، دنبال کنند.

عدم عطف به‌ماسبق در توافقات پیشینی: تحریم‌ها پس از اعمال در "روند تازه" به قراردادها و تعاملاتی که پیش از دور تازه تحریم‌ها شکل گرفته و در آن زمان قانونی بوده‌اند، سرایت نمی‌کند.