برگزاری جشن یک‌سالگی ثبت‌جهانی مهرگان در آرامگاه بوعلی‌سینا
جشن یک‌سالگی ثبت‌جهانی آیین مهرگان و پاسداشت دومین نوروز ایرانیان با حضور پرشور مردم، گردشگران، هنرمندان و مسئولان استانی چهارشنبه ۱۶ مهر در محوطه آرامگاه بوعلی‌سینا برگزار شد.
به گزارش سایت دیده‌بان ایران، این آیین که با شعرخوانی، اجرای موسیقی سنتی، نقالی و سخنرانی همراه بود، حال و هوایی از مهر، شکرگزاری و پیوند با آیین‌های کهن ایرانی را در فضای فرهنگی شهر همدان زنده کرد.
جشن مهرگان میراث جهانی مردمی است
محسن معصوم‌علیزاده، مدیرکل میراث‌فرهنگی استان همدان در این برنامه، مهرگان را نمادی از شکرگزاری، همدلی و تداوم زندگی در فرهنگ ایرانی دانست و گفت: ایرانیان از دیرباز در آغاز نیمه دوم سال با شکرگزاری از خداوند به خاطر برداشت محصولات خود و برای تجدید پیوندهای اجتماعی گرد هم می‌آمدند.
وی بیان کرد: جشن مهرگان فرصتی است برای قدردانی از نعمت‌های الهی، برای در کنار هم بودن و کمک به یکدیگر در ادامه مسیر زندگی، امروز نیز ما در کنار هم، در نخستین جشن پاسداشت مهرگان پس از ثبت جهانی این آیین کهن را گرامی می‌داریم.
معصوم‌علیزاده افزود: این آیین، جلوه‌ای از شور و نشاط اجتماعی است که امیدواریم نه‌تنها در شهر و استان ما بلکه در سراسر کشور گسترش یابد تا همه مردم ایران در کنار هم با عشق به میهن و فرهنگ خود، آن را جشن بگیرند.
وی با اشاره به نقش وحدت و همدلی در تاریخ ایران، خاطرنشان کرد: ایران در طول تاریخ حوادث گوناگونی را پشت سر گذاشته اما آنچه همواره ایرانیان را در کنار هم نگاه داشته، عشق به ایران بوده است.
مدیرکل میراث‌فرهنگی استان همدان تصریح کرد: در هر برهه از تاریخ، مردم این سرزمین در کنار هم ایستاده‌اند و از میهن خود پاسداری کرده‌اند، امروز نیز پاسداشت میراث‌فرهنگی، آیین‌های کهن و شور زندگی، تداوم همان روح همبستگی ایرانی است.
معصوم‌علیزاده تأکید کرد: پاسداشت داشته‌های فرهنگی و ارزش‌های نیاکان، وظیفه همه ماست، باید این آداب و رسوم کهن و ارزشمند ایرانی و اسلامی را به نسل‌های آینده منتقل کنیم تا فرزندان ما بدانند که چه مردمانی با چه هنر و خلاقیتی در این سرزمین زیسته‌اند و چه آثاری در معماری، هنر و صنایع‌دستی پدید آورده‌اند.
وی اضافه کرد: مردمان ایران از سنگ و آهن و شیشه و خاک، هنر آفریده‌اند و این همان روح ایرانی است که از دل طبیعت، زیبایی و معنا می‌آفریند.
معصوم‌علیزاده خاطرنشان کرد: جشن مهرگان که به آن نوروز پاییزی نیز گفته می‌شود، در حقیقت دومین نوروز ایرانیان پس از عید نوروز به شمار می‌رود.
وی با تأکید بر مردمی بودن این آیین، اظهار کرد: هدف ما این بود که جشن مهرگان به‌صورت مردمی برگزار شود تا مردم بتوانند از نزدیک با فرهنگ‌ها و آیین‌های کهن خود آشنا شوند.
مدیرکل میراث‌فرهنگی استان همدان خاطرنشان کرد: باید در حفظ آیین‌هایی همچون نوروز، مهرگان و یلدا که در فهرست میراث ناملموس جهانی به ثبت رسیده‌اند، بکوشیم.
وی با اشاره به پیشینه تاریخی این آیین، گفت: جشن مهرگان در ایران باستان، جشن شکرگزاری برداشت محصول بوده است که معمولاً در آغاز فصل پاییز برگزار می‌شده و قدمتی چندین‌هزارساله دارد.
معصوم‌علیزاده ادامه داد: بر اساس منابع تاریخی، این جشن دست‌کم از دوران هخامنشیان برگزار می‌شده و همواره بخشی از فرهنگ ایرانیان بوده است.
وی یادآور شد: امیدواریم با همکاری وزارت میراث‌فرهنگی و اداره‌کل استان، بتوانیم این جشن را هر سال با شکوه برای مردم برگزار کنیم تا نسل جدید به‌ویژه کودکان و نوجوانان، بیش از پیش با این آیین‌های کهن و میراث فرهنگی و تمدنی خود آشنا شوند و به هویت ایرانی و ریشه‌های فرهنگی‌شان پی ببرند.
مردمی بودن، راز ماندگاری جشن مهرگان در فرهنگ ایران است
در ادامه حسین زندی، فعال فرهنگی استان همدان با اشاره به پیشینه تاریخی جشن مهرگان، به ایسنا گفت: ایرانیان در میان ملت‌های جهان بیشترین جشن‌ها را داشته‌اند و ایران از روزگار امپراتوری‌های کهن، سرزمین شادی و آیین‌های گوناگون بوده است به‌گونه‌ای که برای هر مناسبتی جشنی برپا می‌شده است.
وی افزود: جشن مهرگان از جمله کهن‌ترین آیین‌های ایرانی است که در گاه‌شماری‌های بسیار قدیمی‌تر از گاه‌شماری جلالی و حتی پیش از دوره هخامنشی وجود داشته است.
زندی اضافه کرد: دکتر مهرداد بهار نیز اشاره می‌کند که مهرگان از جشن‌هایی است که ریشه در میان‌رودان و ایران بزرگ دارد و زمانی برگزار می‌شده که تقویم ایرانی تنها دو فصل داشت و سال ۳۶۵ روزه به دو بخش تقسیم می‌شد.
به گفته زندی، در آن دوران دو نوروز وجود داشته است یکی در آغاز مهر و دیگری در ابتدای فروردین، این جشن از همان روزگار تا امروز استمرار یافته است.
این فعال فرهنگی با اشاره به دیدگاه‌های مختلف درباره خاستگاه جشن مهرگان، اظهار کرد: برخی این آیین را جشنی دهقانی می‌دانند، زیرا در پایان فصل برداشت محصولات کشاورزی و پس از شش ماه کار و تلاش، کشاورزان جشنی برپا می‌کردند که بعدها به نام مهرگان شناخته شد.
وی تصریح کرد: همچنین روایتی دیگر، مهرگان را سالروز تولد مشی و مشیانه، یا به بیانی دیگر حضرت آدم و حوا، می‌داند که در بزرگداشت آن جشن گرفته می‌شده است.
زندی با اشاره به اینکه مهرگان سال گذشته به ثبت جهانی رسیده است، افزود: مهرگان تا امروز پابرجا مانده و ماندگاری آن به‌سبب مردمی بودن این آیین است چرا که جشن‌های مذهبی، در صورت کمرنگ شدن باورهای دینی، گاه به فراموشی سپرده می‌شوند.
وی ادامه داد: جشن‌های حکومتی نیز با تغییر حکومت‌ها از میان می‌روند مانند جشن‌های تاج‌گذاری یا مراسم اختصاصی دربار ناصرالدین‌شاه، اما جشن‌هایی چون نوروز، یلدا، تیرگان و مهرگان به دلیل پیوند عمیق با زندگی مردم و فرهنگ عامه، ماندگار شده‌اند و همچنان برگزار می‌شوند.
این فعال فرهنگی اضافه کرد: شناخته نشدن گسترده این جشن در برخی مناطق، ناشی از تغییر نام و شکل آن در گذر زمان است. برای نمونه در مشهد اردهال کاشان جشنی به نام قالی‌شویان برگزار می‌شود که از نظر زمان و ویژگی‌ها بسیار شبیه به مهرگان است و می‌توان آن را شکل تحول‌یافته همان جشن دانست.
زندی تصریح کرد: همچنین در همدان و روستاهای اطراف، پس از فصل برداشت گندم و جو، کشاورزان در آغاز مهر به امامزاده‌های محلی می‌رفتند، گوسفند قربانی می‌کردند و نان گردی می‌پختند که گردی آن نماد مهر، میترا و خورشید است. این آیین‌ها پیش از ماشینی شدن جامعه رواج فراوانی داشت اما در دوران جدید تا حدی کمرنگ شده‌اند.
وی با اشاره به ضرورت پاسداشت این آیین کهن، گفت: علت ثبت جهانی جشن مهرگان، در معرض خطر بودن آن بود، یونسکو میراث ملموس و ناملموسی را که در خطر فراموشی‌اند ثبت می‌کند.
زندی در پایان یادآور شد: امسال وزارت میراث‌فرهنگی تکلیف کرده است که ادارات‌کل استانی این جشن را برگزار کنند. افزون بر آن، نهادهای مدنی، تشکل‌های مردمی و دستگاه‌های دولتی سال‌هاست برای احیای این آیین تلاش می‌کنند و خوشبختانه پس از ثبت جهانی، توجه و رواج آن بیش از پیش افزایش یافته است.
