جزئیات تصمیمات اتخاذشده برای اجرای طرح گردشگری آشوراده؛ هیچ‌گونه ساخت‌وساز سنگینی انجام نمی‌شود/ موافقت با احداث اقامتگاه‌های بوم‌گردی
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست ضمن تشریح جزئیات تصمیمات اتخاذشده برای اجرای طرح طبیعت‌گردی در جزیره آشوراده، تاکید کرد که در این طرح قرار نیست هیچ‌گونه ساخت‌وساز یا بارگذاری سنگینی در منطقه انجام شود و سازمان محیط‌زیست صرفا با احداث اکولاژ یا همان اقامتگاه‌های بوم‌گردی سازگار با محیط‌زیست در اراضی مربوط به مستثنیات جزیره آشوراده موافقت خواهد کرد، اما ساخت‌وسازهای اصلی مربوط به این طرح در بندر ترکمن انجام خواهد شد.
به گزارش سایت دیده‌بان ایران؛ در شرایطی که در یک دهه گذشته بحث‌ها و جنجال‌های فراوانی درباره ایجاد سایت گردشگری در جزیره آشوراده در شبه جزیره میانکاله وجود داشته است و این طرح در دولت‌های مختلف با مخالفت برخی مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست مواجه شده و براساس آخرین حکم قانونی صادرشده درباره این طرح، از تیرماه 99 اقدامات صورت‌گرفته برای ایجاد سایت گردشگری در آشوراده متوقف شده است، اما از اسفند سال 1400 و پس از سفر رئیس‌جمهور به استان گلستان و دستور سید ابراهیم رئیسی برای حل موانع پیش روی اجرای طرح گردشگری آشوراده، برخی مسئولان دولتی به صرافت راه‌اندازی مجدد این طرح افتادند و اخیرا برخی مدیران استان گلستان موافقت ضمنی مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست برای ایجاد سایت گردشگری در جزیره آشوراده را کسب کرده‌اند.
در همین راستا نیز حدود دو هفته قبل، جلسه بررسی وضعیت، مشکلات و نحوه اجرای طرح طبیعت‌گردی جزیره آشوراده در پناهگاه حیات وحش میانکاله با حضور رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، برخی معاونان این سازمان، استانداران استان‌های گلستان و مازندران، مدیران کل حفاظت محیط‌زیست این دو استان و بعضی نمایندگان مجلس استان‌های گلستان و مازندران برگزار شد و علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در این جلسه ضمن تاکید بر لزوم رفع سریع موانع، تکمیل مجوز و تعیین تکلیف مجری ذی‌صلاح طرح طبیعت‌گردی گسترده در جزیره آشوراده، این‌طور گفت که موضوع مدیریت یکپارچه جزیره آشوراده و تالاب میانکاله باید در قالب طرح جامع مورد توجه قرار گیرد و مدیران کل محیط‌زیست استان‌های گلستان و مازندران باید در این خصوص براساس دستورالعمل‌های سازمان و با رعایت شاخص‌های زیست‌محیطی عمل کنند.
این صحبت سلاجقه در واقع مهر تاییدی است بر موافقت سازمان حفاظت محیط‌زیست دولت سیزدهم با اجرای طرح گردشگری در جزیره آشوراده، آن هم در منطقه‌ای که بخش مهمی از پناهگاه حیات وحش و شبه جزیره میانکاله محسوب می‌شود که در فهرست جهانی یونسکو تحت عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره به ثبت رسیده و تالاب مربوط به آن یعنی تالاب میانکاله نیز در فهرست تالاب‌های بین‌المللی کنوانسیون رامسر ثبت شده است. این مساله نشان می‌دهد که اجرای هرگونه طرح طبیعت‌گردی در منطقه میانکاله اگر با رعایت دقیق ضوابط زیست‌محیطی و تلاش برای حفظ پایداری اکوسیستم همراه نباشد، می‌تواند یکی از مهمترین مناطق تحت حفاظت سازمان محیط‌زیست را که از نظر جغرافیایی به صورت مشترک در دو استان گلستان و مازندران قرار گرفته است، با آسیب‌های بسیاری مواجه کند.
طرح گردشگری آشوراده؛ از صدور مجوز و بستن قرارداد اولیه تا توقف و بلاتکلیفی
در همین راستا، حسن اکبری، معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره جزئیات تصمیمات اتخاذشده برای اجرای طرح جامع مدیریت یکپارچه جزیره آشوراده و راه‌اندازی طرح طبیعت‌گردی در این منطقه توضیح داد: اساسا در تمام مناطق حفاظت‌شده محیط‌زیست یک برنامه جامع مدیریت تعریف می‌شود که در این برنامه برای هر منطقه نوعی زون‌بندی یا همان ناحیه‌بندی انجام می‌شود. در این فرآیند نیز زون‌های مربوط به حفاظت، طبیعت محدودشده و ... برای هر منطقه تعریف می‌شود و یکی از زون‌های تعریف‌شده برای هر منطقه نیز ناحیه تفرجگاهی است که می‌تواند در دو قالب «تفرج متمرکز» یا «تفرج گسترده» انجام شود. برای منطقه میانکاله نیز مانند سایر مناطق تحت حفاظت سازمان محیط‌زیست، این برنامه جامع تهیه شده و زون‌بندی مربوط به آن نیز انجام شده است.
وی افزود: از جمله نکات مطرح‌شده در زون‌بندی منطقه میانکاله، این است که در زون تفرجگاهی، نوعی طرح طبیعت‌گردی تعریف شود. البته تعریف طرح مشخص طبیعت‌گردی در منطقه میانکاله از اواسط دهه 90 مطرح بوده است و در آن زمان پیگیری‌هایی از سوی مسئولان وقت استان گلستان برای ایجاد سایت گردشگری در این منطقه انجام صورت گرفته بود و حتی طرح ارزیابی زیست‌محیطی نیز برای اجرای طرح گردشگری آشوراده تهیه شده و در نهایت در سال 97 مجوزهای محیط‌زیستی لازم برای اجرای این طرح صادر شده بود؛ این مجوزها نیز شامل مجوز سازمان محیط‌زیست برای اجرای طرح تفرج متمرکز در 22 هکتار از اراضی جزیره آشوراده به علاوه مجوز تفرج گسترده در سایر قسمت‌های زون تفرجگاهی جزیره آشوراده بوده است.
اکبری ادامه داد: همزمان با صدور مجوز طرح طبیعت‌گردی آشوراده توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست، مسئولان وقت اداره‌کل محیط‌زیست استان گلستان قراردادی را با سازمان همیاری شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور برای اجرای این طرح منعقد کردند. در آن زمان، این سازمان توسط استانداری گلستان به عنوان سرمایه‌گذار به اداره‌کل محیط‌زیست استان معرفی شده بود. پس از بستن این قرارداد نیز اقداماتی در راستای ایجاد سایت متمرکز گردشگری در جزیره آشوراده آغاز شد، اما مجموعه اقدامات صورت‌گرفته در این زمینه، دچار برخی اشکالات بوده است که در نهایت به متوقف شدن این طرح منجر شد؛ به نحوی که در آن زمان، هم پیمانکار ایجاد سایت گردشگری در آشوراده قصد داشت که فراتر از آنچه در مجوز طرح ذکر شده بود، نسبت به احداث تاسیسات اقدام کند و هم شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، ایراداتی را نسبت به ایجاد تفرجگاه متمرکز در منطقه آشوراده وارد کرد.
وی در ادامه توضیحات خود گفت: در نهایت ایرادات مطرح‌شده توسط شورای عالی شهرسازی و معماری و شکایتی که جمعی از فعالان محیط‌زیست منطقه میانکاله نسبت به اجرای طرح گردشگری آشوراده در دستگاه قضایی مطرح کرده بوند، باعث شد که اجرای این طرح در اواخر دهه 90 متوقف شود و تا همین چند وقت پیش این مساله کاملا بلاتکلیف مانده بود. این در حالی است که هنوز هم قرارداد بسته‌شده با سازمان همیاری شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور موجود است و مجوز اولیه صادرشده برای این طرح نیز از نظر قانونی معتبر است.
پیگیری راه‌اندازی مجدد طرح گردشگری آشوراده پس از سفر رئیس‌جمهور به استان گلستان
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست به سفر رئیس‌جمهور به استان گلستان در اسفند 1400 اشاره کرد و گفت: زمانی که رئیس‌جمهور محترم به استان گلستان سفر کرد، جمعی از مسئولان و البته بخشی از شهروندان این استان به شدت موضوع اجرای طرح طبیعت‌گردی در جزیره آشوراده را مطالبه کردند و تاکید داشتند که اجرای این طرح می‌تواند به رونق اقتصادی استان گلستان کمک کند و ایجاد یک جاذبه گردشگری تکمیلی را در این استان به همراه داشته باشد. در آن زمان نیز سازمان حفاظت محیط‌زیست تاکید کرد با وجود این که از قبل مجوز محیط‌زیستی طرح گردشگری آشوراده صادر شده است، اما با توجه به این که هم شورای عالی شهرسازی و معماری ایراداتی را به این طرح وارد کرده و هم پیمانکار طرح به برخی ضوابط زیست‌محیطی تعیین‌شده پایبند نبوده است، بنابراین باید اصلاحاتی در طرح طبیعت‌گردی آشوراده انجام شود.
اکبری ادامه داد: در سال‌های اخیر علاوه بر دستگاه‌های دولتی، نهادهای نظارتی مختلفی نظیر سازمان بازرسی کل کشور و کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی به همراه تعدادی از سمن‌ها و فعالان محیط‌زیست منطقه میانکاله ایراداتی را درباره طرح گردشگری آشوراده مطرح کرده و اقداماتی را برای جلوگیری از اجرای این طرح انجام داده‌اند که غالبا به نتیجه مشخصی نرسیده است. البته در گزارشات سازمان بازرسی کل کشور، برخی پیشنهادات اصلاحی برای اجرای طرح طبیعت‌گردی در جزیره آشوراده ارائه شده است.
این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط‌زیست اظهار داشت: از سال 1400 که رئیس‌جمهور محترم به صورت ویژه برای رفع موانع اجرای طرح طبیعت‌گردی آشوراده دستور داد، استانداری گلستان و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط این استان، پیگیری‌های جدی خود را برای راه‌اندازی مجدد این طرح در دستور کار قرار دادند و جلسات مشترکی نیز در این زمینه بین مدیران سازمان حفاظت محیط‌زیست با مسئولان استان‌های گلستان و مازندران برگزار شد و شورای راهبری میانکاله که نمایندگانی از سازمان حفاظت محیط‌زیست و استانداری‌های گلستان و مازندران در آن حضور دارند، در سال گذشته چند مرتبه تشکیل جلسه داد.
وی در ادامه توضیح داد: در این جلسات مقرر شد که براساس مصوبه شورای راهبری میانکاله در سال 1401، از نظرات کارشناسان و افراد صاحب‌نظر در این زمینه استفاده شود تا بتوانیم به صورت مشترک موضوع طبیعت‌گردی در آشوراده را مورد بازنگری قرار دهیم. پس از تشکیل جلسات کارشناسی نیز در نهایت نظر جمعی صاحب‌نظران و متخصصان این حوزه به اتخاذ تصمیماتی منجر شد که قرار است در قالب طرح جامع مدیریت یکپارچه جزیره آشوراده و تالاب میانکاله اجرایی شود.
جایگزین شدن شیوه «تفرج گسترده» به جای «تفرج متمرکز» در طرح طبیعت‌گردی آشوراده
اکبری درباره مهمترین تصمیمات اخذشده در بازنگری طرح طبیعت‌گردی در جزیره آشوراده توضیح داد: در حال حاضر مقرر شده است که موضوع ایجاد سایت گردشگری در 22 هکتار از اراضی این جزیره برای تفرج متمرکز که در مجوز قبلی مطرح شده بود، به طور کامل از برنامه مدیریت یکپارچه آشوراده حذف شود تا شاهد هیچ‌گونه ساخت‌وساز سنگینی در اراضی ملی این منطقه نباشیم. بر این اساس، قرار شده است که به جای شیوه تفرج متمرکز، به طور کامل موضوع تفرج گسترده در منطقه آشوراده مورد توجه قرار گیرد و افراد بتوانند صرفا کاربری‌های سبکی که با محیط‌زیست سازگار است و هیچ‌گونه ادعای مالکیتی را برای آنها به همراه نمی‌آورد، از جمله ایجاد بستر انجام ورزش‌های ساحلی و حداکثر نصب آلاچیق را در جزیره آشوراده انجام دهند.
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: باید توجه داشت که در منطقه آشوراده، هم برخی روستاییان منطقه و هم نهادهایی مثل آموزش و پرورش و سازمان شیلات مستثنیاتی دارند که از نظر قانونی مالک آنها محسوب می‌شود و اراضی مربوطه در اختیار این اشخاص حقیقی و حقوقی قرار دارد. بر این اساس، رایزنی‌هایی را با استانداری گلستان انجام داده‌ایم و مسئولان محترم استان نیز پذیرفته‌اند برای این که ضوابط زیست‌محیطی رعایت شود و ایراداتی که پیش از این نسبت به طرح طبیعت‌گردی آشوراده وارد شده بود، از بین برود، حتما زون تفرج متمرکز از این طرح حذف شود و هیچ‌گونه بارگذاری سنگینی در این منطقه انجام نشود و سازه‌های سنگین در خارج از جزیره آشوراده یعنی در بندر ترکمن مستقر شوند و صرفا کاربری‌های سبک متناسب با تفرج گسترده در خود آشوراده ایجاد شود.
وی در ادامه تاکید کرد: با توجه به وجود مستثنیات مورد اشاره، قرار شد که اگر اهالی منطقه درخواستی را برای ایجاد اکولاژ مطرح کنند، صرفا در اراضی مربوط به این مستثنیات، سازمان محیط‌زیست مساعدت لازم را برای احداث سازه‌های اکولاژ یا همان اقامتگاه‌های بوم‌گردی با اولویت جوامع محلی منطقه انجام دهد. البته تاکید شده است که این اکولاژها باید دارای ساختار کاملا نزدیک به طبیعت و متناسب با اکوسیستم منطقه باشند و مجوز احداث این سازه‌ها صرفا در اراضی مربوط به مستثنیات منطقه صادر خواهد شد.
پیشنهاد جایگزینی صندوق ملی محیط‌زیست با سازمان شهرداری‌ها به عنوان سرمایه‌گذار طرح
اکبری همچنین با اشاره به پیشنهادات مطرح‌شده برای تغییر سرمایه‌گذار طرح طبیعت‌گردی آشوراده گفت: نظر برخی مسئولان حاضر در جلسه بررسی جزئیات اجرای طرح طبیعت‌گردی جزیره آشوراده این بود که به جای سازمان همیاری شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، صندوق ملی محیط‌زیست به عنوان سرمایه‌گذار در این طرح ورود پیدا کند. البته با توجه به این که از گذشته قراردادی برای اجرای این طرح با سازمان همیاری شهرداری‌ها منعقد شده است، مدیران این سازمان و مسئولان استانداری گلستان باید پیشنهاد کنار رفتن سازمان همیاری شهرداری‌ها از این طرح را بپذیرند تا صندوق ملی محیط‌زیست بتواند با رعایت ضوابط قانونی و با اخذ مجوزهای لازم، به عنوان سرمایه‌گذار به طرح طبیعت‌گردی آشوراده ورود پیدا کند.
وی افزود: ما معتقدیم کنار رفتن سازمان همیاری شهرداری‌ها و جایگزین شدن صندوق ملی محیط‌زیست در سرمایه‌گذاری این طرح از چند جنبه مفید خواهد بود؛ اولا که این صندوق ارتباط مستقیمی با سازمان حفاظت محیط‌زیست دارد و با توجه به حساس بودن موضوعات محیط‌زیستی در شبه جزیره میانکاله و منطقه آشوراده، ورود این صندوق به طرح می‌تواند طرح طبیعت‌گردی آشوراده را بیشتر تحت کنترل سازمان قرار دهد. ثانیا اجرای این طرح به سرمایه‌گذاری خاصی نیاز دارد و با توجه به این که منطقه آشوراده، بخشی از پناهگاه حیات وحش میانکاله محسوب می‌شود، سرمایه‌گذاری در این منطقه با اساسنامه صندوق ملی محیط‌زیست همخوانی دارد و این صندوق به لحاظ قانونی مانعی برای ورود به این موضوع ندارد.
ترجیح ما دخیل شدن بخش خصوصی در برنامه‌های جامع حفاظتی است، نه صرفا گردشگری
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست در بخش دیگری از صحبت‌های خود تاکید کرد: اساسا ترجیح ما این است که در مناطق تحت حفاظت سازمان، به جای این که صرفا موضوع طبیعت‌گردی به بخش خصوصی واگذار شود، اجرای برنامه جامع مدیریت هر منطقه به صورت پکیج و با رعایت الزامات قانونی و ضوابط زیست‌محیطی در اختیار بخش خصوصی قرار گیرد؛ چراکه سازمان حفاظت محیط‌زیست متولی رونق گردشگری در کشور نیست، بلکه وظیفه ما این است که برای مناطق تحت حفاظت، برنامه‌های جامع شامل ساخت و تجهیز پاسگاه محیط‌بانی، احیا و بازسازی، حفاظت از تنوع زیستی و موارد دیگر را تعریف کنیم و موضوع طبیعت‌گردی صرفا یکی از مواردی است که می‌تواند در مناطق تحت مدیریت سازمان انجام شود.
اکبری ادامه داد: نظر کلی سازمان حفاظت محیط‌زیست این است که بهتر است ما برنامه‌های جامع مدیریت مناطق تحت حفاظت را که تدوین و اجرای آن از نظر قانونی وظیفه سازمان محیط‌زیست تلقی می‌شود، با بخش خصوصی به اشتراک بگذاریم تا ورود بخش خصوصی به مناطق تحت مدیریت سازمان، عملا به بهبود وضعیت حفاظتی مناطق چهارگانه کمک کند، نه این که صرفا بخش خصوصی در مناطق تحت مدیریت سازمان محیط‌زیست طرح‌های طبیعت‌گردی اجرا کند و کمک مهمی به بهبود وضعیت حفاظتی مناطق نداشته باشد.
وی در پایان تصریح کرد: درباره طرح طبیعت‌گردی آشوراده نیز ما همین نیت را داریم، اما با توجه به سوابق این موضوع و مجوزی که قبلا در این خصوص صادر شده است و قراردادی که از گذشته منعقد شده و مطالبه‌ای که برای اجرای این طرح در بین بخشی از مردم ایجاد شده است، توافق ما با استانداری گلستان و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط در اجرای طرح جامع مدیریت یکپارچه جزیره آشوراده، تعریف طرح طبیعت‌گردی به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های طرح جامع است و امیدواریم هدف اصلی ما یعنی دخیل کردن بخش خصوصی در بهبود وضعیت حفاظتی مناطق تحت مدیریت سازمان محیط‌زیست در قالب این طرح جامع در جزیره آشوراده و منطقه میانکاله محقق شود.
منبع: ایلنا
