اسفندیاری، پژوهشگر سیاست‌گذاری آب: ۵۰ درصد جمعیت شهری در سراسر کشور دچار تنش آبی هستند/ احتمال رسیدن به روزی که سدهای تهران خالی شوند، وجود دارد/ ۱۵ تا ۲۰ درصد تلفات فیزیکی در شبکه آبرسانی پایتخت وجود دارد
انوش نوری اسفندیاری، عضو اندیشکده تدبیر آب ایران با بیان این که در حال حاضر حدود ۵۰ درصد جمعیت شهری در سراسر کشور دچار تنش آبی هستند، به دیده‌بان ایران گفت: معمولا تنش آبی در تابستان شدت می‌گیرد و امسال تهران هم به شهرهای دچار تنش آبی اضافه شده است. مهمترین تفاوت تابستان امسال با سال‌های گذشته این است که در سال جاری این نگرانی وجود دارد که ممکن است به روزی برسیم که سدهای تامین‌کننده آب تهران خالی شوند./ آمارها درباره میزان هدررفت آب در شبکه آبرسانی تهران تقریبی است و از مابه‌التفاوت ورودی و خروجی شبکه به دست می‌آید، اما تقریبا می‌توان گفت که حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد تلفات فیزیکی در شبکه آبرسانی پایتخت وجود دارد.
دیده‌بان ایران؛ محمدحسین خودکار: آمارهای کاهش بارندگی از ماه‌ها قبل نشان می‌داد که تابستان امسال با بحران جدی آب مواجه خواهیم بود. بحرانی که حالا خود را به‌وضوح نشان می‌دهد و به گفته عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب کشور، در حال حاضر ۲۴ استان درگیر تنش آبی هستند و «تهران آبی» یعنی استان‌های تهران و البرز در پیشانی این تنش‌ها قرار گرفته‌اند. شرایط به گونه‌ای است که قطعی‌های چندساعته آب نه‌تنها در بسیاری از استان‌های کشور مشاهده می‌شود، بلکه این وضعیت به پایتخت نیز رسیده است و اگرچه مسئولان صنعت آب کشور می‌گویند که آب در تهران جیره‌بندی نشده، اما قطع محدود آب در برخی روزها یا افت فشار و کاهش کیفیت آب شرب در بعضی مناطق پایتخت، چیز دیگری را نشان می‌دهد.
براساس آخرین آمار رسمی شرکت مدیریت منابع آب ایران، در سال آبی جاری یعنی از ابتدای مهر ۱۴۰۳ تا کنون، متوسط بارندگی‌ها در کل کشور ۳۸ درصد کاهش یافته که این رقم برای استان تهران ۴۸ درصد بوده است. اگرچه توجه به این نکته ضروری است که تهران و به طور کل سراسر ایران در پنجمین سال خشک پیاپی به سر می‌برد و به‌نوعی شاهد انباشت خشکی در سطح کشور هستیم، اما بخش مهمی از بحران آب امروز در سوءمدیریت منابع آبی ریشه دارد؛ سوءمدیریتی که صدای اعضای شورای شهر تهران را نیز درآورده و روز سه‌شنبه (۳۱ تیر) مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون محیط‌زیست شورا در صحن علنی پارلمان شهری پایتخت حتی خواستار محاکمه افرادی شد که با سوءمدیریت خود، باعث قطعی آب در مناطق مختلف تهران می‌شوند.
در این میان نباید از توجه به وضعیت بسیار نامناسب کنونی سدهای تهران نیز غفلت کرد. طبق آخرین آمارهای شرکت مدیریت منابع آب ایران، در حال حاضر چهار سد اصلی تامین‌کننده آب پایتخت یعنی لار، لتیان، ماملو و امیرکبیر نسبت به زمان مشابه سال گذشته ۱۷۱ میلیون متر مکعب عقب‌ماندگی دارند؛ به نحوی که ذخیره سد لار، ۲۵ درصد از پارسال کمتر است و میزان کاهش ذخیره سدها نسبت به زمان مشابه سال گذشته درباره سد لتیان ۴۰ درصد، درباره سد ماملو ۵۳ درصد و درباره سد امیرکبیر نیز ۶۰ است. نکته مهم دیگر این که در سامانه‌های شرق تهران، درصد پرشدگی سدهای لار و لتیان به ترتیب تنها ۶ درصد و ۹ درصد است و این نشان می‌دهد وضعیت بحران آب در شرق تهران نسبت به غرب پایتخت وخیم‌تر است.
خشکسالی تجمعی، بحران آب امسال را تشدید کرده است
در همین رابطه از انوش نوری اسفندیاری، عضو اندیشکده تدبیر آب ایران پرسیدیم که بحران آب امسال به‌ویژه در تهران ناشی از خشکسالی است یا سوءمدیریت که او نیز در پاسخ به خبرنگار دیده‌بان ایران توضیح داد: طبیعتا روند کلی مدیریت آب در سراسر کشور امسال نسبت به پارسال تغییری نکرده است و آنچه بحران آب را در سال جاری تشدید کرده، کاهش بارش‌ها آن هم برای پنجمین سال پیاپی است. هر سال براساس آمار بارندگی‌ها، شهرها و استان‌هایی که دچار تنش آبی هستند، مشخص می‌شود و برای آن‌ها برنامه‌ریزی‌های خاصی انجام می‌شود، اما امسال به خاطر شرایط ویژه‌ای که بسیاری از شهرهای بزرگ از جمله تهران دچار آن هستند، تقریبا حدود ۵۰ درصد جمعیت شهری در سراسر کشور دچار تنش آبی هستند.
این پژوهشگر سیاست‌گذاری آب ادامه داد: معمولا تنش آبی در تابستان شدت می‌گیرد و برنامه ویژه‌ای برای گذراندن این روزها تنظیم می‌شود. امسال هم طبق همین روال سال‌های گذشته، برنامه‌ریزی برای مدیریت تنش آبی در دست انجام است و البته در سال جاری، تهران هم به شهرهای دچار تنش آبی اضافه شده است. مهمترین تفاوت تابستان امسال با سال‌های گذشته این است که در سال جاری این نگرانی وجود دارد که ممکن است به روزی برسیم که سدهای تامین‌کننده آب تهران خالی شوند و قطعا باید قبل از این که به چنین روزی برسیم، باید تلاش‌ها هم از سوی مردم و هم از سوی مسئولان برای مدیریت مصرف آب بیشتر شود.
وی همچنین خاطرنشان کرد: دقیقا مشخص نیست چه زمانی به روزی می‌رسیم که سدهای تهران خالی شوند. این موضوع بستگی زیادی به وضعیت مصرف مردم که تا حدود زیادی بتوانند با دولت تعامل داشته باشند. همچنین شرایط فنی شبکه آبرسانی تهران به گونه‌ای است که باید ۵۰۰ متر اختلاف ارتفاع در آن مدیریت شود و همیشه این مساله با کنترل فشار آب همراه بوده و مدیریت کردن این شبکه کار بسیار دشواری است و حتما نارسایی‌هایی را در فصل گرم امسال در مدیریت آب تهران شاهد خواهیم بود.
نظام مدیریتی، انگیزه‌ای برای کاهش تلفات فیزیکی شبکه آب تهران ندارد
اسفندیاری با تاکید بر این که همواره بخشی از آب شرب واردشده به شبکه آبرسانی تهران هدر می‌رود، به دیده بان ایران گفت: لوله‌هایی در شبکه آبرسانی تهران وجود دارد که بین ۵۰ تا ۷۰ سال سن دارند و از عمر مفید آن‌ها گذشته است و یکی از مشکلات این است که اگر شدت فشار در این لوله‌ها زیاد باشد، تلفات بیشتری در شبکه خواهیم داشت. آمارها درباره میزان هدررفت آب در شبکه آبرسانی تهران تقریبی است و از مابه‌التفاوت ورودی و خروجی شبکه به دست می‌آید، اما تقریبا می‌توان گفت که حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد تلفات فیزیکی در شبکه آبرسانی پایتخت وجود دارد.
عضو اندیشکده تدبیر آب ایران با اشاره به این نکته که نمی‌توان در کوتاه‌مدت جلوی هدررفت آب در شبکه آبرسانی تهران را گرفت، عنوان کرد: نظام مدیریت منابع آب همیشه ترجیح می‌دهد که منابع آبی جدیدتری را به شبکه اضافه کند، به‌جای این که به دنبال کاهش هدررفت فیزیکی آب در شبکه باشد، چون تعویض لوله‌ها و تغییر سیستم‌هایی که منجر به تلفات فیزیکی آب در شبکه می‌شود، کار بسیار دشوار و پرهزینه‌ای است و مدیران آب کشور عمدتا انگیزه و برنامه‌ای برای جلوگیری از تلفات آب در شبکه آبرسانی تهران ندارند.
بعید است که در کوتاه‌مدت، الگوی مصرف مردم تغییر کند
اسفندیاری در پاسخ به این پرسش که در کوتاه‌مدت چگونه می‌توان بحران آب تهران را با هدف جلوگیری از تشدید آن مدیریت کرد، توضیح داد: بعید است که در کوتاه‌مدت حتی در میزان مصرف مردم نیز شاهد تغییر رفتار مردم باشیم و در این زمینه تنها کارهای محدودی را می‌توان انجام داد. در روزهای اخیر توجه به کولرهای آبی جلب شده است که اتفاقا نقش بالایی در مصرف آب دارند و قبلا کمتر به آن‌ها توجه شده بود. بخشی از مصارف خانگی مربوط به کولرهای آبی است که اگر سایبان داشته باشند و درست تنظیم شوند و نشتی نداشته باشند، تاثیر قابل ملاحظه‌ای روی کاهش مصرف آب در بخش خانگی می‌گذارد.
وی در پایان گفت: تغییر رفتار مردم در الگوی مصرف آب نیاز به برنامه ویژه‌ای دارد و البته دولت هم باید در این زمینه کمک کند و لازم است رسانه‌ها هم وارد میدان شوند. شاید در آینده نزدیک بتوان با راه‌اندازی پویش‌هایی به کاهش مصرف آب در پایتخت کمک کرد، اما همان‌طور که اخیرا مسئولان وزارت نیرو گفته‌اند، نباید در این زمینه انتظار زیادی داشت، زیرا در همین تابستان امسال دولت هدف‌گذاری صرفه‌جویی ۲۵ درصدی توسط مردم را انجام داده بود، اما تنها ۲.۵ درصد در مصرف آب شرب صرفه‌جویی شده است که این مساله نمی‌تواند کمک زیادی به رفع بحران آب داشته باشد.
منبع: دیده‌بان ایران
