اشرفی‌پور، معاون سازمان منابع طبیعی: آتش‌سوزی جنگل‌های الیت احتمالاً بر اثر بی‌مبالاتی شکارچیان شروع شده/ وقوع آتش‌سوزی در ۱۷ لکه در جنگل‌های چالوس/ کمک ۲ هواپیمای ایلوشن سپاه و ۲ هواپیمای آب‌پاش ترکیه به مهار آتش/ اطفای کامل حریق وابسته به بارش باران است
رسول اشرفی‌پور، معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با بیان این که آتش‌سوزی جنگل‌های الیت شهرستان چالوس، احتمالاً بر اثر بی‌مبالتی یک شکارچی یا گروهی از شکارچیان شروع شده است، به دیده‌بان ایران گفت: براساس مشاهده تصاویر ماهواره‌ای، در جنگل‌های الیت شهرستان چالوس که در حدود ۱۵ روز گذشته دچار آتش‌سوزی شده است، ۱۷ لکه جنگلی دچار حریق شده‌اند که البته آتش‌سوزی در بعضی از این لکه‌ها به‌سرعت مهار شده است، اما در روزهای اخیر شاهد وقوع حریق در لکه‌های جدید بوده‌ایم./ از روز جمعه (۳۰ آبان)، ۲ فروند هواپیمای ایلوشن نیروی هوافضای سپاه به کمک اطفای حریق جنگل‌های الیت آمده‌اند. همچنین با رایزنی‌های سازمان محیط‌زیست و وزارت خارجه با کشور ترکیه، از امروز (شنبه یکم آذر)، ۲ فروند هواپیمای ایلوشن به عملیات مهار آتش در این عرصه اضافه شده‌اند./ امیدواریم با مهار آتش توسط نیروهای امدادی، قبل از این که کار به بارندگی بکشد، حریق تا حد زیادی اطفا شود، اما با توجه به رخداد گرما در برخی نقاط رویشگاه جنگلی الیت، احتمال دارد که عملیات کنترل آتش تا زمان بارش باران ادامه پیدا کند، یعنی آتش‌سوزی زمانی به‌طور کامل اطفا خواهد شد که بارندگی در عرصه رخ دهد. البته با توجه به پیش‌بینی‌های هواشناسی، متأسفانه حدود ۷ تا ۸ روز دیگر در منطقه شاهد بارش باران نخواهیم بود و این در حالی است که خاموش شدن کامل آتش منوط به بارش باران است.
دیده‌بان ایران؛ محمدحسین خودکار: حدود دو هفته است که آتش‌سوزی در جنگل‌های الیت واقع در منطقه مرزن‌آباد شهرستان چالوس آغاز شده و همچنان ادامه دارد. وزش باد گرم، خشکی پوشش گیاهی و سوختن لایه‌های لاش‌برگ و تکه‌های شکسته، افتاده و ریشه‌کن‌شده درختان به گسترش سریع آتش دامن زده است. همچنین صعب‌العبور بودن منطقه به‌دلیل شیب تند و صخره‌ای، دشوار شدن اطفای حریق برای نیروهای امدادی را به همراه داشته است. با این حال، تیم‌های زمینی شامل نیروهای منابع طبیعی، محیط‌زیست، هلال احمر، بسیج و مردم محلی در دو هفته اخیر مشغول مهار آتش بوده‌اند. ضمن این که ۸ فروند بالگرد توسط وزارت دفاع، سپاه، ارتش و هلال احمر به انتقال نیروها و تجهیزات به عرصه دچار حریق کمک می‌کنند. طی این مدت، چندین بار عملیات اطفای حریق انجام شده، اما به دلیل وجود لاش‌برگ‌ها و انباشت مواد سوختنی در سطح جنگل، آتش در جنگل‌های الیت که بخشی از رویشگاه ارزشمند هیرکانی محسوب می‌شود، همچنان شعله‌ور مانده است.
آن‌طور که رضا افلاطونی، رئیس سازمان منابع طبیعی گفته است، از روز جمعه (۳۰ آبان)، ۲ فروند هواپیمای ایلوشن (آب‌پاش) نیروی هوافضای سپاه نیز به عملیات اطفای حریق اضافه شده‌اند که هرکدام توان حمل حدود ۴۰ هزار لیتر آب را در هر پرواز دارند. همچنین به گفته این مقام مسئول، ترکیه نیز ۲ فروند هواپیمای ایلوشن را به منطقه اعزام کرده است. رئیس سازمان منابع طبیعی با تأکید بر دشوار بودن عملیات اطفای حریق در جنگل‌های الیت تأکید کرده است که «منطقه الیت دارای پوشش انبوه، شیب تند و درختان شکسته فراوان است که حرکت نیروها و ایجاد خطوط آتش‌بُر را دشوار می‌کند. همین موضوع زمان مهار آتش را غیرقابل پیش‌بینی کرده است.» او همچنین با تأکید بر نقش عامل انسانی در شروع آتش‌سوزی در جنگل‌های الیت، خاطرنشان کرده است که «گروه‌های کارشناسی در محل حضور دارند و منشأ دقیق حادثه را بررسی می‌کنند، اما شواهد اولیه احتمال دخالت عامل انسانی را تقویت کرده است.»
شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز حضور هواپیماهای ایلوشن ترکیه را تأیید کرده و ضمن تشکر از وزارت امور خارجه برای رایزنی به‌منظور اعزام این هواپیماهای آب‌پاش، گفته است که «مطابق هماهنگی‌های انجام‌شده، ۲ فروند هواپیما و یک بالگرد به همراه ۸ نیرو به محل آتش‌سوزی اعزام شده‌اند.» آخرین خبرها از این حکایت دارد که ساعاتی پیش، این ۲ فروند هواپیما که هرکدام ۴۰ تن ظرفیت حمل آب دارند، ضمن ورود به ایران، از فرودگاه مهرآباد تهران به سمت جنگل‌های الیت رفته‌اند و امروز ۴ نوبت آب‌ریزی گسترده برای مهار آتش‌سوزی انجام خواهند داد. مسئولان استان مازندران ابراز امیدواری کرده‌اند که حضور این هواپیماها در کنار بالگردهای فعال در منطقه، توان نیروهای امدادی را در مهار آتش‌سوزی‌ها به شکل چشمگیری افزایش دهد. این اقدام، امیدها برای کنترل سریع‌تر آتش و حفاظت از جنگل‌های ارزشمند هیرکانی را بیشتر کرده است.
دیده‌بان ایران در همین راستا درباره علت وقوع آتش‌سوزی در جنگل‌های الیت شهرستان چالوس، دلیل تداوم و گسترش آتش‌سوزی‌ها در عرصه‌های جنگلی مرزن‌آباد، نحوه انجام عملیات اطفای حریق به‌صورت زمینی و هوایی، آخرین برآوردها از مساحت وقوع حریق و آخرین پیش‌بینی‌ها از زمان پایان آتش‌سوزی، با رسول اشرفی‌پور، معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفت‌وگو کرده است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
نقش پدیده هواشناسی «فون» در وقوع آتش‌سوزی در جنگل‌های هیرکانی در نیمه دوم سال
رسول اشرفی‌پور، معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در ابتدای اظهارات خود در گفت‌وگو با خبرنگار دیده‌بان ایران درباره نحوه شروع آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌های الیت شهرستان چالوس، توضیح داد: آتش‌سوزی پدیده‌ای طبیعی برای جنگل‌ها محسوب می‌شود و امکان وقوع آن در هر عرصه جنگلی وجود دارد، ولی ماهیت آتش‌سوزی با توجه به شرایط هر جنگل، متفاوت است؛ به نحوی که وقوع حریق در جنگل‌های هیرکانی متفاوت از آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس است. در جنگل‌های زاگرس معمولاً آنچه که باعث وقوع حریق می‌شود، آتش گرفتن مراتع خشک در فصول گرم سال است و به همین خاطر، سطح آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس معمولاً قابل ملاحظه است. همچنین با توجه به تُنُک بودن جنگل‌های زاگرس، بعضاً مشاهده می‌کنیم پایه‌های بلوط که چندان بلند هم نیستند، دچار آتش‌سوزی تنه‌ای و تاجی می‌شوند.
این مقام مسئول در سازمان منابع طبیعی ادامه داد: آتش‌سوزی در جنگل‌های هیرکانی معمولاً در شش‌ماهه دوم سال یعنی از اواخر مهرماه تا اواخر فرودین‌ماه سال بعد رخ می‌دهد. این آتش‌سوزی‌ها عمدتاً زمانی اتفاق می‌افتد که شاهد دوره‌های کوتاه‌مدت گرما در شمال کشور هستیم. در شمال ایران به‌صورت طبیعی هرچه از سمت جلگه به طرف ارتفاعات می‌رویم، هوا خنک‌تر می‌شود، یعنی درجه حرارت کاهش می‌یابد، ولی در روزهایی که سکون هوا اتفاق می‌افتد و گرما در منطقه باقی می‌ماند، این رخداد سبب بروز پدیده هواشناسی «فون» روی یال‌ها و قله‌های ارتفاعات شمال کشور می‌شود که در اصطلاح محلی به «باد گرمش» معروف است. در این پدیده، یک توده پرفشار هوای گرم روی یال‌ها شکل می‌گیرد که وزش باد گرم از یال‌ها به سمت دره‌ها را به همراه دارد.
وی در ادامه توضیحات خود گفت: اصولاً پدیده «فون» گاهی اوقات در فاصله زمانی اواخر مهرماه تا اواخر فروردین‌ماه در شمال کشور روی می‌دهد که علت اصلی آن نیز شرایط فیزیوگرافی دیواره شمالی رشته‌کوه البرز است. وقتی این پدیده رخ می‌دهد، در مناطقی که «باد گرمش» وجود دارد، جنگل‌ها مستعد وقوع حریق می‌شوند و بر اثر بی‌مبالاتی دامداران، شکارچیان یا حتی گردشگران و رهگذران، آتش‌سوزی‌هایی به‌صورت لکه‌ای در عرصه‌های جنگلی رخ می‌دهد. این حریق‌ها معمولاً سطحی هستند و مساحت هرکدام از لکه‌های دچار حریق نیز عمدتاً کمتر از ۸ هکتار است. این‌آتش‌سوزی‌ها به‌ندرت به تنه و تاج درختان سرایت می‌کنند و معمولاً سطح زمین را درگیر می‌کنند.
نباریدن باران و وزش باد گرم باعث تداوم آتش‌سوزی در جنگل‌های الیت شده است
اشرفی‌پور با بیان این که وقوع چنین آتش‌سوزی‌هایی در نیمه دوم سال در شمال کشور دور از انتظار نیست، اظهار داشت: معمولاً نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی می‌توانند این‌گونه آتش‌سوزی‌ها را با همان امکانات اولیه در اختیارشان یعنی بیل، شن‌کش، آب‌پاش دستی و دمنده مهار کنند. در واقع، نیروهای اطفای حریق عمدتاً خیلی زود می‌توانند خط آتش را در این‌گونه حریق‌ها خاموش کنند، اما بعضاً شرایطی پیش می‌آید که باد گرمی که از قله‌ها و یال‌ها به سمت دره‌ها می‌وزد، با توجه به شرایط فیزیوگرافی کوه‌های البرز شمالی، در دالان‌هایی قرار می‌گیرد و باد گرم در این دالان‌ها چرخش پیدا می‌کند و هرچقدر این چرخش بیشتر رخ دهد، درجه حرارت باد بیشتر می‌شود. در این میان، اگر یک بی‌مبالاتی انسانی هم اتفاق بیفتد، آتش‌سوزی با سطح قابل ملاحظه‌ای در عرصه‌های جنگلی رخ خواهد داد.
معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی ادامه داد: دالان‌هایی که این‌گونه آتش‌سوزی‌ها در آن‌ها رخ می‌دهد، بعضاً در مناطق صعب‌العبوری قرار گرفته‌اند که اطفای حریق در آن‌ها برای نیروهای انسانی دشوار است؛ مثل همین آتش‌سوزی در جنگل‌های الیت شهرستان چالوس که در حدود ۱۵ روز گذشته شاهد آن بوده‌ایم. البته وقوع حریق در مناطق صعب‌العبور به‌دلیل وقوع پدیده «فون» یا همان وزش «باد گرمش» را در سال‌های گذشته نیز در مناطق مختلف شمال کشور تجربه کرده‌ایم که از جمله آن‌ها می‌توان به آتش‌سوزی در جنگل‌های ماسال – شاندرمن در استان گیلان، وقوع حریق در اطراف قله دُرفک در استان گیلان، آتش‌سوزی در ارتفاعات سرداب‌رود کلاردشت در استان مازندران، وقوع حریق در ارتفاعات هفت‌خال کیاسر شهرستان ساری و وقوع حریق در ارتفاعات جعفرآباد شهرستان علی‌آباد کتول اشاره کرد.
وی در ادامه تأکید کرد: آتش‌سوزی‌هایی از این دست که در مناطق صعب‌العبور رخ می‌دهد، معمولاً توسط عوامل اجرایی قابل کنترل هستند، ولی به‌طور کامل خاموش نمی‌شوند و اطفای کامل این حریق‌ها عمدتاً وابسته به بارش باران است. در آتش‌سوزی‌هایی که در مناطق صعب‌العبور به‌وقوع می‌پیوندد، معمولاً حداکثر تا یک هفته بارندگی رخ می‌دهد، ولی امسال شرایط خاصی در منطقه الیت پیش آمده و کم‌بارشی‌هایی که سراسر کشور رخ داده است، دامن شمال کشور را نیز گرفته و وضعیت سکون و گرمایش هوا در این منطقه طی هفته‌های گذشته تداوم داشته است و این اتفاق منجر به ادامه یافتن آتش‌سوزی در جنگل‌های الیت شهرستان چالوس شده است.
وجود حجم بالای لاش‌برگ‌ها و مواد سوختنی در سطح جنگل‌های مناطق صعب‌العبور
اشرفی‌پور با اشاره به حجم بالای مواد سوختنی در نیمه دوم سال در جنگل‌های کوهستانی شمال ایران، گفت: در مناطق صعب‌العبور رویشگاه‌های هیرکانی، معمولاً حجم لاش‌برگ‌ها قابل ملاحظه است و لاش‌برگ‌ها در فصل پاییز عموماً خشک هستند. همچنین در این مناطق، تعداد کنده‌ها و پایه‌های شکسته، افتاده و ریشه‌کن‌شده درختان که عموماً هم خشک هستند، در مناطق صعب‌العبور قابل توجه است؛ بنابراین کافی است که یک بی‌مبالاتی صورت بگیرد تا شاهد وقوع حریق‌های گسترده در چنین عرصه‌هایی باشیم. همچنین در این فصل، حضور شکارچیان در سطح جنگل‌های شمال کشور از هر فصل دیگری بیشتر می‌شود و این در حالی است که رویشگاه جنگلی الیت، یک زیستگاه حیات وحش است که از جمله مناطق تحت حفاظت سازمان محیط‌زیست محسوب می‌شود. به همین دلیل، به نظر می‌رسد که آتش‌سوزی جنگل‌های الیت نیز بر اثر بی‌مبالتی یک شکارچی یا گروهی از شکارچیان شروع شده است.
معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی ادامه داد: شروع آتش‌سوزی جنگل‌های الیت قطعاً عامل انسانی داشته و احتمالاً بی‌مبالاتی یک فرد یا یک گروه از شکارچیان، منجر به وقوع حریق شده است، اما پدیده هواشناسی «فون» یا همان بادهای گرمش به گسترش حریق دامن زده و با توجه به این که در مناطق صعب‌العبور، حجم لاش‌برگ‌ها و تعداد پایه‌های شکسته، افتاده و ریشه‌کن‌شده تقریباً خشک بالا است، در شرایطی که باد گرم می‌وزد، آتش‌سوزی‌هایی که در این مناطق بر اثر بی‌مبالاتی انسان‌ها شروع می‌شود، به‌سرعت گسترش می‌یابد. این‌گونه آتش‌سوزی‌ها معمولاً به‌صورت لکه‌ای ظاهر می‌شوند، یعنی در ابتدا یک لکه آتش در یک نقطه ایجاد می‌شود، اما در ادامه بر اثر وزش باد گرم، لکه‌های دیگری در نقطه‌های دیگر دچار حریق می‌شوند. معمولاً مساحت هر لکه آتش نیز کمتر از ۸ هکتار است.
وی همچنین خاطرنشان کرد: براساس مشاهده تصاویر ماهواره‌ای، در جنگل‌های الیت شهرستان چالوس که در حدود ۱۵ روز گذشته دچار آتش‌سوزی شده است، ۱۷ لکه جنگلی دچار حریق شده‌اند که البته آتش‌سوزی در بعضی از این لکه‌ها به‌سرعت مهار شده است، اما در روزهای اخیر شاهد وقوع حریق در لکه‌های جدید بوده‌ایم. مجموع مساحت عرصه‌هایی که دچار حریق شده‌اند، هنوز برآورد نشده و عموماً برآورد مساحت عرصه‌ای که دچار خسارت شده است، بعد از اطفای کامل حریق انجام می‌شود.
نقش مهم بالگردها و هواپیماهای ایلوشن در کمک به اطفای حریق جنگل‌های الیت
اشرفی‌پور ضمن تقدیر از زحمات تمام نیروها و نهادهایی که در دو هفته گذشته برای اطفای حریق جنگل‌های الیت شهرستان چالوس به کمک آمده‌اند، اظهار داشت: تیم‌های اعزامی از سوی مدیریت بحران استانداری مازندران و فرمانداری چالوس برای مهار آتش‌سوزی جنگل‌های الیت انصافاً خوب عمل کرده‌اند و همه دستگاه‌های ذی‌ربط اعم از منابع طبیعی، محیط‌زیست، هلال احمر، بسیج، دهیاری‌ها و نیروهای مردمی، به اطفای حریق در منطقه کمک کرده‌اند. در این میان، یگان حفاظت منابع طبیعی با توجه به تجربه‌ای که در اطفای حریق جنگل‌ها دارد، به‌خوبی پای کار آمده است و تا امروز حدود ۳۵۰ نفر از نیروهای منابع طبیعی از اداره‌کل منابع طبیعی مازندران – نوشهر و ادارات کل استان‌های هم‌جوار و غیرهم‌جوار به منطقه آمده‌اند و در قالب تیم‌های مختلف سازماندهی شده‌اند.
معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی ادامه داد: با توجه به این که شرایط سکون هوا در عرصه ادامه دارد، نمی‌توانیم منتظر بارش باران باشیم و ناچاریم که نیروها را ساماندهی کنیم و با کمک امکانات موجود که می‌تواند در اطفای حریق به ما کمک کند، آتش را مهار کنیم. البته در روزهای گذشته علاوه بر امکانات زمینی، بالگردهای سپاه، ارتش و هلال احمر نیز در انتقال نیروها و تجهیزات به عرصه‌های دچار حریق نقش زیادی ایفا کرده‌اند، بخصوص که با توجه به صعب‌العبور بودن منطقه، انتقال نیروها و تجهیزات به‌صورت زمینی به منطقه کار بسیار دشواری است.
وی در ادامه گفت: از روز جمعه (۳۰ آبان) نیز ۲ فروند هواپیمای ایلوشن نیروی هوافضای سپاه به کمک اطفای حریق جنگل‌های الیت آمده‌اند. همچنین با رایزنی‌های سازمان محیط‌زیست و وزارت خارجه با کشور ترکیه، از امروز (شنبه یکم آذر)، ۲ فروند هواپیمای ایلوشن به همراه یک بالگرد ترکیه‌ای به عملیات مهار آتش در این عرصه اضافه شده‌اند. آب‌پاشی هوایی هم تا حد زیادی به اطفای حریق در عرصه‌های جنگلی کمک می‌کند و هم با توجه به حجم آب بالایی که توسط هواپیماهای ایلوشن از بالا روی عرصه ریخته می‌شود، این عملیات به خنک‌تر شدن عرصه‌های درگیر حریق نیز کمک می‌کند.
تا زمانی که باران نبارد، آتش جنگل‌های الیت به‌طور کامل مهار نمی‌شود
اشرفی‌پور درباره آخرین وضعیت اطفای حریق در جنگل‌های الیت شهرستان چالوس نیز توضیح داد: تا روز چهارشنبه (۲۸ آبان)، بیش از ۸۰ درصد حریق در این عرصه اطفا شده بود، اما متأسفانه در روز پنجشنبه (۲۹ آبان) مجدداً شاهد وزش باد گرم در عرصه بودیم که این اتفاق بر اثر سکون هوا در منطقه، منجر به افزایش دمای هوا شد و دوباره لکه‌های آتش جدیدی در منطقه ایجاد شد که اکنون نیروهای اجرایی مشغول مبارزه با آتش‌سوزی در لکه‌های جدید هستند. در مجموع، با تلاش همکاران منابع طبیعی و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط، بسیاری از لکه‌هایی که در روزهای گذشته ایجاد شده بود، خاموش شده است، اما در عین حال، شاهد بروز آتش در لکه‌های جدید هستیم.
معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی ادامه داد: آتش‌سوزی در عرصه‌های جنگلی الیت باید هرچه زودتر به کنترل درآید و امیدواریم با مهار آتش توسط نیروهای امدادی، قبل از این که کار به بارندگی بکشد، حریق تا حد زیادی اطفا شود، اما با توجه به رخداد گرما در برخی نقاط رویشگاه جنگلی الیت، احتمال دارد که عملیات کنترل آتش تا زمان بارش باران ادامه پیدا کند، یعنی آتش‌سوزی زمانی به‌طور کامل اطفا خواهد شد که بارندگی در عرصه رخ دهد. البته با توجه به پیش‌بینی‌های هواشناسی، متأسفانه حدود ۷ تا ۸ روز دیگر در منطقه شاهد بارش باران نخواهیم بود. بنابراین تلاش‌هایی که در عملیات زمینی و هوایی اطفای حریق انجام می‌شود، در نهایت منجر به اطفای کامل حریق نخواهد شد و خاموش شدن کامل آتش منوط به بارش باران در عرصه است.
وی در پایان تصریح کرد: تا زمانی که باران ببارد، ما باید آتش جنگل‌های الیت را کنترل کنیم که انصافاً مدیریت بحران مازندران با کمک دستگاه‌های اجرایی و با توجه به تجربه خوبی که نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی دارند، تا امروز آتش را به‌خوبی کنترل کرده‌اند و اگر این کنترل‌ها نبود، بی‌تردید تعداد لکه‌های آتش‌سوزی خیلی بیشتر می‌شد.
منبع: دیده‌بان ایران
