هرمزگان، قطب صنعت پتروپالایش کشور

دیده بان ایران: احسان نوری زاده در یادداشتی نوشت؛ ایران با داشتن رتبه دوم در میان کشورهای دارنده ی ذخایر گازی و همچنین چهارمین کشور از نظر ذخایر نفتی اثبات شده در سطح جهان، ازجایگاه ممتازی در حوزه منابع نفت و گاز برخوردار است. 

اما به دلیل تحریم های چندسال اخیر، سوء مدیریت داخلی در انتخاب اولویت های مهم در صنعت نفت و گاز، تنگنای سرمایه گذاری و عدم اطمینان به توانمندی های داخلی و بومی؛ این صنعت در کشور دچار عقب ماندگی های جدی نسبت به سایر رقبای منطقه ای و بین المللی شده است. 

از سوی دیگر علیرغم تاکیدات اسناد بالادستی مبنی بر عدم خام فروشی، در عمل مدیران وقت در حوزه ی نفت و گاز با برگزیدن راحت ترین گزینه ی ممکن یعنی خام فروشی، این دارایی بین نسلی را به پایین ترین قیمت ممکن به فروش میرساندند. در صورتی که این امکان وجود داشت تا با سرمایه گذاری و توجه به صنعت پالایشگاهی و پتروشیمی و ایجاد ارزش افزوده، شاهد بالاترین بهره برداری از ذخایر نفت و گاز در ایران باشیم و با تکمیل زنجیره های ارزش در این حوزه میزان درآمد های ترکیبی در کشور را به شدت بهبود بخشیم. 

 با روی کار آمدن دولت جدید یک تغییر ریل  در شیوه مدیریت اجرایی پروژه های نفتی شکل گرفت و توجه ویژه ای به ظرفیت های داخلی کشور صورت پذیرفت که یکی از این ظرفیت های بینظیر صنعت پالایشگاهی و پتروشیمی است.

 در اسناد بالادستی وزارت نفت، هرمزگان باتوجه به موقعیت جغرافیایی و امکانات زیرساختی به عنوان قطب پالایشی کشور مشخص شده،  پس از انتخاب « مهدی دوستی» به عنوان استاندار هرمزگان، طرح ایجاد و توسعه صنعت پالایشگاهی با ارائه ایده شهر پالایشگاهی در اولویت طرح های پیشنهادی مجموعه دولت قرار گرفت. 

 به دلیل سابقه چندین ساله حضور دوستی در صنعت پتروپالایش کشور و آشنایی کامل از تمامی فرصت ها و چالش های پیش روی این صنعت استراتژیک به عنوان یکی از حامیان اصلی افزایش ظرفیت پالایشی کشور، دوستی توانسته است یک هماهنگی و ارتباط مطلوب میان سرمایه گذاران دولتی و خصوصی و مدیران صنعت پتروپالایشی کشور ایجاد نماید که ماحصل این تلاش ها پروژه های عظیم و راهبردی است که در وهله نخست به طور قطع باعث رشد اقتصادی و صنعتی کشور ، جلوگیری از خام فروشی، تقویت زنجیره پتروپالایشی  و حمایت از صنایع پایین دست می شود و در وهله دوم  باعث رشد و توسعه فزاینده ی استان هرمزگان و کاهش نرخ بیکاری در سطح استان می شود.

دوستی عضوی از حلقه ی مدیران و استراتژیست های صنعت نفت است که در ابتدای دهه ٩٠  با تاکید بر گسترش صنعت پالایشگاهی در ایران، آن را بهترین راهکار در خنثی کردن تحریم ها میدانستند، این استراتژی براین اساس طرح ریزی شده است که با آسان بودن ردیابی و تحریم زنجیره فروش نفت خام با پالایش نفت می‌توان علاوه بر حضور موثرتر و عمیق تر در بازار فروش جهانی محصولات پالایشی، ارزش افزوده بیشتری هم نصیب ایران نمود.  

به همین جهت پس از سفر وزیر نفت به استان هرمزگان در دی ماه ۱۴۰۰ همزمان با سفر رئیس جمهور و بازدید از پالایشگاه «پارس ‌بهین پالایش نفت قشم» ، در جمع خبرنگاران گفت: این پالایشگاه به عنوان نخستین پالایشگاه فوق ‌سنگین نفت خام کشور با سرمایه‌گذاری ۲۲۰ میلیون دلاری بخش خصوصی ساخته شده است و خوراک آن از نفت خام سنگین میدان‌ های سروش و نوروز تأمین می‌شود. 

 اوجی با بیان اینکه وزارت نفت ، استان هرمزگان را به‌عنوان قطب پالایش نفت کشور معرفی می‌کند، اضافه کرد: با راه‌اندازی پروژه پارس بهین پالایش نفت قشم ۸۵۰ هزار بشکه ظرفیت پالایشی در استان هرمزگان مهیاست که ۳۷ درصد از کل مجموع ظرفیت پالایشگاهی نفت کشور را شامل می‌شود. 

وزیر نفت تصریح کرد: وزارت نفت از همه سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز به‌ویژه در منطقه جزیره قشم حمایت می‌کند و برای اجرای طرح‌های پالایشی تضمین تأمین خوراک می‌دهد. 

گفتنی است افزایش ظرفیت پالایشی استان هرمزگان با تکمیل چهار طرح پالایشگاهی با پیشرفت صفر تا ۳۵ درصد در دستور کار است که ظرفیت پالایشی فعلی استان را از روزانه ۸۵۰ هزار بشکه نفت به روزانه یک میلیون و ۵۵۰ هزار بشکه خواهد رساند. 

در همین راستا اوجی اعلام کرد ساخت دو پتروپالایشگاه سیصد هزار بشکه ای «شهید سلیمانی» و «جاسک» با مشارکت بانک ها و هلدینگ های اقتصادی در دستور کار است. 

پالایشگاه های عادی، نفت خام را به چهار تا پنج محصول مانند بنزین ، دیزل ، سوخت جت ، نفت کوره و کک تبدیل می‌کنند که به عنوان محصول های کم ارزش تر به فروش می‌رسند اما پتروپالایشگاه ها نفت خام را به محصول های با ارزشی مانند پلی اتیلن ها، پلی‌پروپیلن ها، مونو اتیلن گلیکول، بنزن، تولوئن، متانول، اتیلن، بنزین، دیزل، سوخت جت، کک و غیره تبدیل می‌کنند که بخشی از آن به عنوان خوراک واحدهای پتروشیمی در صنایع پایین دست از جمله واحد الفین، واحدهای آروماتیک، واحدهای پلیمری و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد و بخش دیگر مستقیم روانه بازار می‌شود. 

به همین دلیل در دنیا به سمت ادغام واحدهای پتروشیمی و پالایشگاه رفته‌اند تا بهره‌وری در زنجیره صنعت نفت را به بالاترین سطح ممکن برسانند. 

در کشور ما به تازگی ساخت پتروپالایشگاه ها در دستور کار قرار گرفته است که ارزش افزوده ی بالایی برای کشور ایجاد می کنند. 

در حوزه تحریم ها، با سرمایه گذاری و ساخت  پتروپالایشگاه ها می توان تحریم ها را بی اثر کرد و دیگر نیازی به فروش نفت خام آن هم به سختی و با هزینه ی بالا نخواهد بود و همچنین حمل محموله های تولیدی آن نیازی به نفتکش های عظیم که قابلیت ردیابی را دارند، نداشته و به راحتی محصولات پالایشی و پتروشیمی در بازارهای داخلی و جهانی قابلیت فروش دارد.  

نخستین پتروپالایش کشور به نام پتروپالایشگاه «شهید سلیمانی» با ظرفیت پالایش روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت در زمینی با مساحت حدود ۴۳۸ هکتار در مجاورت پالایشگاه میعانات‌ گازی ستاره خلیج‌فارس در بندرعباس احداث خواهد شد. 

طرح پتروپالایشگاه شهید سلیمانی از جمله اقدامات دولت سیزدهم جهت جلوگیری از واردات بنزین و خام فروشی و همچنین تنوع در سبد تولیدات است که علاوه بر سوخت و انرژی ، محصولات پتروشیمیایی از جمله بنزن ، زایلین ، پروپلین ، بوتان ، پلی‌پروپیلن و... را تولید خواهد کرد. 

در طرح پتروپالایشگاه شهید سلیمانی دیگر شاهد چالش همیشگی تامین خوراک در هر دو بخش پالایشگاهی و پتروشیمی نخواهیم بود زیرا در این طرح تلفیقی به لحاظ تامین خوراک عملا کل زنجیره در یک مجموعه پیشبینی شده است. 

سهامداران این پتروپالایشگاه عبارتند از: شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس، شرکت گروه توسعه انرژی تدبیر، شرکت سرمایه‌گذاری اهداف و صندوق توسعه ملی 

میزان سرمایه‌گذاری لازم برای این پروژه حدود ۵/۹ میلیارد دلار برآورد شده است که از منابع داخلی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و شرکت ملی نفت، مشارکت شرکت‌های پالایش نفت موجود، صندوق توسعه ملی، تسهیلات کنسرسیوم بانکی و فروش اوراق اسلامی تأمین خواهد شد. 

پتروپالایشگاه  شهید سلیمانی در دو فاز پالایشی و پتروشیمی تعریف شده است که بنابر برآوردها مرحله نخست آن در نیمه دوم سال ۱۴۰۵ و فاز دوم آن در نیمه دوم سال ۱۴۰۶ به بهره‌برداری خواهد رسید. البته اطلاعات آورده شده درباره این پروژه مربوط به طرح اولیه است و امکان دارد در مسیر اجرا تغییراتی در هر یک از بخش‌ها رخ بدهد. 

طبق گفته های آقای سالاری ، معاون محترم وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران ،  به زودی کلنگ احداث این پتروپالایشگاه با حضور وزیر محترم نفت زده خواهد شد. 

طرح بعدی پتروپالایشی استان هرمزگان ، «پتروپالایش مکران» در زمینی با مساحت یک هزار هکتاری واقع در شهرک صنعتی جاسک است که از زیر مجموعه های هلدینگ باختر است. میزان سرمایه‌گذاری لازم برای این پروژه در حدود ۵/۶ میلیارد دلار برآورد شده است 

 این مجموعه پتروپالایشی هم پالایشگاه و هم واحدهای پتروشیمی را در درون خود خواهد داشت که پالایشگاه آن ظرفیت پالایش ۳۰۰ هزار بشکه نفت خام سنگین را در روز دارد که به لحاظ مقیاس در حد پالایشگاه ستاره خلیج فارس بوده اما ماهیت آن متفاوت است. 

خوراک پتروپالایش مکران نفت خام سنگین و فوق سنگین ایران است که پالایش آن بسیار پیچیده است که تا به امروز در ایران پالایشگاهی با این مشخصات و ویژگی ها وجود نداشت. به همین دلیل نیاز به مجموعه‌ای با درصد پیچیدگی بالای فنی و مهندسی است که همین باعث می شود احداث این مجموعه بسیار هزینه بر باشد. 

طبق گفته های مدیر اجرایی و مجری طرح پترو پالایش مکران ، ایجاد و راه‌اندازی واحدهای پالایشی لازمه به ثمر رسیدن واحدی پتروشیمی هستند ، بنابراین ابتدا باید پالایشگاه ساخته شود که انتظار می‌رود پالایشگاه اول تا سال ۱۴۰۲ یا ۱۴۰۳ به بهره برداری برسد اما ساخت کامل مجموعه پتروپالایش جاسک به احتمال فراوان به ۱۰ سال زمان نیاز دارد که اتمام آن میتواند تحول عظیمی در صنعت نفت ایران ایجاد کند.