شورای نگهبان تنها مرجع تشخیص صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری

دیده بان ایران - عباسعلى کدخدایى در کانال تلگرامى خود در این باره نوشت: بر اساس قانون اساسی، شورای نگهبان تنها مرجع تشخیص صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری است.
توسعه یا تضییق در شرایط رئیس‌جمهور، مقرر در اصل 115 قانون اساسی، خارج از صلاحیت مجلس شورای اسلامی است و تشخیص صلاحیت نامزدهای ریاست جمهوری منحصرا بر عهده شورای نگهبان است.
اصل 115 قانون اساسی برای تصدی سمت ریاست جمهوری شرایطی را مقرر کرده است. بند 9 از اصل 110 نیز تصریح کرده است که صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری از جهت دارا بودن شرایطی که در قانون اساسی می‌آید، باید قبل از انتخابات به تأیید شورای نگهبان برسد.
تاریخچه تقنینی جمهوری اسلامی نشان از آن دارد که مجلس شورای اسلامی در دوره‌های مختلف سعی داشته که به نوعی در این شرایط دخل و تصرف کرده یا فرآیندهایی برای شیوه احراز این شرایط بیندیشد. اما رویه شورای نگهبان حاکی از آن است که هرگونه دخل و تصرف مجلس در شرایط رئیس‌جمهور، که در اصل 115 مقرر شده است، مغایر با قانون اساسی و خارج از حدود اختیارات مجلس است.
مجلس شورای اسلامی در «طرح اصلاح مواد (35) و (55) قانون انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران مصوب 1364 و اصلاحات بعدی آن» مصوب 1387/8/19، شرط سنی و برخورداری از مدرک تحصیلی را به شرایط انتخاب‌شوندگان در انتخابات ریاست جمهوری افزود.
شورای نگهبان در اظهارنظر شماره 87/30/29441 به تاریخ 1387/9/11 در مورد این مصوبه، ضمن اشاره به اظهارنظرهای پیشین خود که در خصوص قانونگذاری مجلس نسبت به شرایط رئیس‌جمهور، مصوبه را مغایر با اصول 115 و 110 (بند 9) قانون اساسی تشخیص داد:
«همانطور که در نظریه‌های شماره‌های 2907 مورخ 1360/4/15 و 3681 مورخ 1364/3/25 و 87/21/5173 مورخ 1387/5/28 این شورا آمده با توجه به اینکه اصل 115 قانون اساسی در مقام بیان شرایط رئیس‌جمهور، آن را احصاء کرده و تبصره‌های (1) و (3) ماده (1) شرایط مذکور را تضییق با توسعه داده است و بند 9 اصل 110 قانون اساسی نیز تأیید صلاحیت داوطلبان را از نظر دارا بودن شرایطی که در قانون اساسی آمده به عهده شورای نگهبان محول کرده است، بنابراین تبصره‌های مزبور مغایر اصول فوق‌الذکر تشخیص داده شد.
همچنین مجلس در مواد 35 و 37 «لایحه انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران» مصوب 1364/3/13 شرایط سلبی و ایجابی متعددی برای انتخاب‌شوندگان افزوده بود. در ماده 35 (بندهای 7 تا 9) این مصوبه «اعتقاد و التزام عملی به ولایت فقیه و قانون اساسی» ، «سلامت جسمی در حد برخورداری از نعمت بینایی و شنوایی و گویایی و توانایی در حد ایفای وظایف ریاست جمهوری» و «عدم محرومیت از حقوق اجتماعی» به شرایط مقرر در اصل 115 اضافه شده بود. افزون بر این، ماده 37 (بندهای 1 تا 9) اشخاصی را از داوطلب شدن ریاست جمهوری محروم کرده بود:
از جمله «کسانی که در جهت تحکیم مبانی رژیم سابق نقش مؤثر و فعال داشته ‏اند»؛ «وابستگان تشکیلاتی به احزاب، سازمان‏ ها و گروه ‏هایی که غیرقانونی بودن آنها از طرف مقامات صالحه اعلام شده است»؛ «کسانی که به جرم اقدام علیه جمهوری اسلامی ایران محکوم شده ‏اند» ؛ «مشهوران به فساد و متجاهران به فسق»؛ «معتادین به مواد مخدر»؛ «محکومان به حدود شرعی».
شورای نگهبان در بند سوم از اظهارنظر شماره 3681 مورخ 1364/03/25 چنین اعلام نمود:
«در بند 7 و 8 و 9 ماده 35 و نیز بندهای 1 تا 9 ماده 37 هر چند بعض شرایط و علل محرومیت به شرایطی مثل حسن سابقه و امانت و تقوی مرتبط می‏باشد، لکن علاوه کردن شرایط یا در نظر گرفتن موانع در کنار شرایط مصرح در اصل 115 قانون اساسی با اصل مذکور مغایرت دارد.»