خبری تکان دهنده؛ تخریب تمدن ۴ هزار ساله در جیرفت برای ساخت ورزشگاه! / وزارت میراث فرهنگی دقیقا کجاست؟
تخریب تپه باستانی کنارصندل، در حالی به‌دست دهیاری روستا و در سکوت منفعلانه مسئولان صورت می‌گیرد که این محوطه باستانی با مهمترین محوطه‌های باستانی جهان همچون بین‌النهرین برابری می‌کند.
به گزارش سایت دیده‌بان ایران؛ دو دهه پیش، وقتی خواب کنارصندل آشفته شد و بخشی از حافظه تاریخی‌اش به یغما رفت، بودند کسانی که به دادش برسند و صدایش را به گوش دنیا برسانند. «حمیده چوبک» و «یوسف مجیدزاده» و بسیاری از کسانی که ایران و تمدن کهن آن برایشان ارزشمند بود، تمام تلاششان را برای شناسایی این محوطه باستانی به‌کار گرفتند. جیرفت و کنارصندل شهرت جهانی پیدا کرد. آنها نمی‌دانستند کنارصندل قرار است دو دهه به حال خود رها شود و بعد هم دهیار روستا لودرها را راهی تپه باستانی کند. او با صراحت تمام می‌گوید: «برای من مردم مهم هستند، نه ثبت جهانی و محوطه باستانی.» او درباره کدام مردم حرف می‌زند؟ لودرها کارشان را شبانه پیش برده‌اند، یک‌هفته‌ای می‌شود که مشغول کارند و مخالفت‌های پایگاه میراث ملی جیرفت راه به جایی نبرده و مثل همیشه از مسئولان بالادستی وزارتخانه هم خبری نیست. حالا تپه کنارصندل پر از تکه‌های سفال شده و تخریبی سازمان‌یافته در قلب نشانه‌های تمدن «ارته» رخ داده است؛ بدون اینکه کسی کاری کند. جیرفت قرار بود جهانی شود، قرار بود تاریخ بین‌النهرین را تغییر دهد، قرار بود از تمدنی ارزشمند بگوید؛ حالا اما لودرها کنارصندل را شخم زده‌اند، همان‌طورکه دو دهه پیش حفاران غیرمجاز سوراخ‌سوراخش کردند و همان‌طورکه ۲۰ سال به حال خود رها شد و همان‌طورکه امروز کسی دم نمی‌زند و به تخریب نشانه‌های یک تمدن بزرگ واکنشی نشان نمی‌دهد.
همان روز که «قادر شیروانی» در «شب جیرفت» از «علی دهباشی» چند دقیقه‌ای وقت گرفت تا خارج از برنامه نشست سخنانی را مطرح کند، همه حاضران دانستند که وضعیت جیرفت خوب نیست. درست‌ترش این است که بگوییم وضعیت جیرفت به‌عنوان یک محوطه باستانی بسیار مهم، نگران‌کننده است. او از بی‌مهری‌ها گفت و اینکه کنارصندل هنوز عرصه و حریم مصوب ندارد. او از مشکلات حقوقی کنارصندل و دقیانوس گفت. از بی‌توجهی به حفاظت این محوطه گفت. همه شنیدند و گذشت.
یک هفته است که در کنارصندل دهیار با استناد به طرح هادی روستا پروژه ساخت یک مجتمع ورزشی را درست در محوطه‌ای که «نصیر اسکندری»، استاد دانشگاه تهران، در گمانه‌زنی‌هایش در آن به لایه‌های باستانی رسید، آغاز کرده است. اما این طرح هادی که دهیار به اجرای آن تأکید دارد، امضای میراث‌فرهنگی را ندارد. قادر شیروانی، مدیر پایگاه میراث ملی جیرفت، می‌گوید: «دهیار کار غیرقانونی کرده است. میراث‌فرهنگی قانون دارد؛ حتی اگر محوطه باستانی عرصه و حریم مصوب نداشته باشد، ایشان حق تخریب ندارد. این تخریب کاملاً آگاهانه انجام می‌شود، ما چند بار به او تذکر داده بودیم که اینجا محوطه باستانی است و او حق تخریب ندارد، اما توجه نکرده است. کنارصندل یک محوطه ناشناخته نیست که کسی نداند چقدر اهمیت دارد، این محوطه شهرت جهانی دارد» شیروانی درباره اینکه طرح هادی روستا بدون حضور نماینده میراث‌فرهنگی تصویب شده، می‌گوید: «زمانی که طرح مصوب شد، پایگاه جیرفت مدیر نداشت و نماینده‌ای هم از اداره‌کل استان برای جلسه حضور پیدا نکرده بود. به همین دلیل، طرح امضای میراث‌فرهنگی را ندارد. اما وقتی ما امروز به‌عنوان پایگاه میراث‌فرهنگی اعلام می‌کنیم این کار تخلف است و منجر به تخریب یک محوطه باستانی می‌شود، دهیار باید پروژه را متوقف کند، اما هیچ توجهی نمی‌کند.»
این بار اول نیست که به دهیار کنارصندل تذکر می‌دهیم؛ قبلاً هم برای تخلفاتش حکم قضائی گرفتیم، اما فرماندار پیشین از او حمایت و پادرمیانی کرد و قضیه فیصله یافت. از همانجا کلید تخریب این محوطه خورد
به‌گفته شیروانی: «بار اول نیست که به دهیار کنارصندل تذکر می‌دهیم؛ قبلاً هم برای تخلفاتش حکم قضائی گرفتیم، اما فرماندار پیشین از او حمایت و پادرمیانی کرد و قضیه فیصله یافت. از همانجا کلید تخریب این محوطه خورد.» دهیار روستای کنارصندل با پافشاری بر انجام یک عمل غیرقانونی برای همیشه شانس ثبت جهانی شدن کنارصندل را با تمام ارزش‌ها و اهمیتش از بین می‌برد.
«نادر علیدادی سلیمانی» باستان‌شناس، درباره تخلف دهیاری کنارصندل می‌گوید: «برای انجام هر عملیات عمرانی باید مجوز دستگاه‌های مختلف گرفته شود، یکی از این دستگاه‌ها میراث‌فرهنگی است. طبق قانون محل اجرای پروژه عمرانی نباید بنای تاریخی، محوطه تاریخی، تپه یا محوطه باستانی باشد. دهیاری‌ها این مسئله را خوب می‌دانند که طرح توسعه و طرح هادی نیاز به مجوز میراث‌فرهنگی دارد. اما کاری که در کنارصندل در حال انجام است، بدون مجوز است و باعث از‌بین‌رفتن غیرقابل‌جبران یک محوطه باستانی شده است. تا چندی پیش صحبت از ثبت جهانی کنارصندل بود؛ اما با این اتفاقات کنارصندل به ثبت جهانی نخواهد رسید.»
هرچند دهیار روستا تخلفی آشکار انجام داده که مستلزم برخورد قانونی است و لازم است وزارت میراث‌فرهنگی در سطوح بالای مدیریتی به موضوع تخریب تپه باستانی کنارصندل ورود کند، اما شیروانی به نکته قابل‌تأملی اشاره می‌کند: «ظاهراً برای هیچ‌کس حفاظت از آثار جیرفت دغدغه نیست؛ نه مسئولان محلی و نه مدیران بالادستی. طی دو-سه سال گذشته پایگاه میراث جیرفت هیچ بودجه‌ای دریافت نکرده و تنها بودجه موجود صرف کاوش‌های اخیر شده است.
درحالی‌که اولویت در کنارصندل موضوع حفاظت است، نه کاوش؛ زیرا وقتی مردم ببینند ما تلاش می‌کنیم برای حفاظت و مرمت، کنار ما خواهند ماند، اما وقتی می‌بینند چند سال است محوطه کاملاً رها شده، هیچ کار مرمتی و حفاظتی در آن صورت نمی‌گیرد و تنها تأکید بر کاوش است، برداشتشان این است که دولتی‌ها فقط می‌خواهند آثار این محوطه را ببرند.» او در تشریح وضعیت محوطه کنارصندل که حدود دو دهه پیش کاوش شده، می‌گوید: «دیواره‌های بناهای کاوش‌شده همه تخریب شده، پیکره گلی تخریب شده و محوطه وضعیت مناسبی ندارد، اما گویا برای مدیران بالادستی هیچ‌کدام مهم نیست.
بخشی از این تخریب‌ها و حفاری‌های غیرمجاز که ما هر شب درگیر آن هستیم، نشان می‌دهد برنامه‌های بالادستی در محوطه کنارصندل و جیرفت درست اجرا نشده و حفاظت اولویتی نداشته است.» روزهایی که نشانه‌های تمدن ارته در جیرفت سر از خاک بیرون آورد، پژوهشگران جهان و تمام کسانی که با تاریخ بین‌النهرین و نقاط مجهولش آشنا بودند، از کشف این نشانه‌ها که قرار بود پاسخ بسیاری از سؤالات تاریخی در مورد تمدن‌های کهن این منطقه را بدهد، خوشحال شدند و تمام تلاششان را برای حفظ و معرفی آن در سطح جهان به‌کار گرفتند. جیرفت اما همواره اسیر بی‌مهری‌ها بود و قربانی بی‌توجهی‌های ساختاریافته که گویی چشم بر تمدنی عظیم بسته و در مواجهه با این عناصر تمدنی بی‌نظیر رفتاری غیرمتمدنانه پیش گرفته بودند. هنوز هم این رفتارها و چشم‌پوشی‌ها در مقابل جیرفت تداوم دارد. اما تمدن ارته شاید با اینهمه بی‌مهری و تخریب، بالاخره روزگار دیگری را برای روایت تاریخ انتخاب کند و از امروز ما که این‌چنین خصمانه نشانه‌هایش را تخریب کردیم، رخ بپوشد.
