کشف شگفت‌انگیز سلول‌های ایمنی برنده‌ی جایزه نوبل ۲۰۲۵ شد
سه دانشمند به دلیل کشف سازوکار شگفت‌انگیزی که نشان می‌دهد بدن چگونه از حمله‌ی سیستم ایمنی به خودش جلوگیری می‌کند، برنده‌ی جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی سال ۲۰۲۵ شدند.
به گزارش سایت دیده‌بان ایران، سه دانشمند به دلیل کشف سازوکار شگفت‌انگیزی که نشان می‌دهد بدن چگونه از حمله‌ی سیستم ایمنی به خودش جلوگیری می‌کند، برنده‌ی جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی سال ۲۰۲۵ شدند.
بنابر گزارش دیده بان ایران به نقل از sciencealert؛ شی‌مون ساکاگوچی از دانشگاه اوزاکا در ژاپن، مری ای. برانکوف از «مؤسسه‌ی زیست‌شناسی سامانه‌ای» و فرد رمزدل از شرکت «سونوما بایوتراپیوتیکس» در آمریکا، سلول‌های ویژه‌ای را شناسایی کردند که مانند «نگهبانان امنیتی» سیستم ایمنی عمل می‌کنند و از واکنش نابجا و خطرناک آن در برابر بافت‌های خودی جلوگیری می‌کنند.
این کشف، نقشی اساسی در درک بیماری‌های خودایمنی و روش‌های درمان و پیشگیری از آن‌ها داشته است. این سه پژوهشگر، جایزه‌ای به ارزش ۱۱ میلیون کرون سوئد (حدود ۸۷۰ هزار پوند) را به‌صورت مشترک دریافت خواهند کرد
چالش سیستم ایمنی: دفاع بدون خودتخریبی
سیستم ایمنی، یکی از حیاتی‌ترین سامانه‌های بدن است. این سیستم ضمن کمک به رشد و بازسازی بافت‌ها، سلول‌های فرسوده و زباله‌های سلولی را از بین می‌برد و در برابر ویروس‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌های مهاجم از بدن محافظت می‌کند.
اما این سامانه‌ی پیچیده با یک چالش اساسی روبه‌روست: باید بتواند روزانه با هزاران میکروب مهاجم بجنگد که بسیاری از آن‌ها شباهت زیادی به سلول‌های بدن خودمان دارند — بدون آن‌که در این میان، به اشتباه به بافت‌های بدن حمله کند.
دهه‌ها دانشمندان در پی پاسخ به این پرسش بودند که سیستم ایمنی چگونه بین «بیگانه» و «خودی» تمایز قائل می‌شود.
کشف سلول‌های «T تنظیمی» (Regulatory T cells)
دستاورد امسالِ برندگان نوبل، در واقع رمز این تعادل را گشود: کشف نوعی سلول ایمنی به نام سلول T تنظیمی یا T-reg که مانع می‌شود سلول‌های ایمنی بیش‌فعال به بدن خود فرد آسیب بزنند.
پیش از این، دانشمندان تصور می‌کردند غده‌ی تیموس تنها مسئول ایجاد «تحمل ایمنی» است — به این معنا که سلول‌های T که به شدت به پروتئین‌های خودی واکنش نشان می‌دادند، در دوران نوزادی در تیموس حذف می‌شوند، و تنها سلول‌هایی با واکنش ضعیف‌تر اجازه می‌یابند در بدن گردش کنند.
اما پژوهش‌های ساکاگوچی در دهه‌ی ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ نشان داد که در بدن، نوع ویژه‌ای از سلول‌های T وجود دارد که نقش کلیدی در مهار واکنش‌های ایمنی و جلوگیری از خودایمنی ایفا می‌کنند.
در نخستین آزمایش‌هایش، او تیموس نوزادان موش را جراحی و سپس سلول‌های T از موش‌های مشابه را به بدن آن‌ها تزریق کرد. انتظار داشت ایمنی آن‌ها تضعیف شود، اما برعکس، مشاهده کرد که موش‌ها دچار بیماری خودایمنی نمی‌شوند — نشانه‌ای از وجود نوعی سلول محافظ در بدن.
در سال ۱۹۹۵، او مقاله‌ای منتشر کرد که در آن وجود نوع جدیدی از سلول‌های T با نام «سلول‌های T تنظیمی» را اثبات کرد. این سلول‌ها با داشتن پروتئینی خاص روی سطح خود، قادر بودند سلول‌های T مضر را شناسایی و مهار کنند.
اثبات و گسترش مفهوم T-reg توسط برانکوف و رمزدل
در ابتدا بسیاری از دانشمندان نسبت به وجود این سلول‌ها تردید داشتند، اما پژوهش‌های مری برانکوف و فرد رمزدل در دهه‌ی ۱۹۹۰ و اوایل ۲۰۰۰ میلادی، عملکرد آن‌ها را با دقت بیشتری نشان داد.
آن‌ها دریافتند که سلول‌های T تنظیمی، با ترشح پروتئین‌های تضعیف‌کننده‌ی ایمنی یا ارسال مستقیم پیام‌های ضدالتهابی، مانع حمله‌ی سلول‌های ایمنی به بافت‌های بدن می‌شوند.
مهم‌تر از همه، این دو پژوهشگر پروتئین شاخصی به نام FoxP3 را کشف کردند که تنها در سلول‌های T تنظیمی وجود دارد. این کشف باعث شد دانشمندان بتوانند این سلول‌ها را شناسایی، جداسازی و به‌طور تخصصی مطالعه کنند.
تأثیرات گسترده بر پزشکی مدرن
یافته‌های این سه دانشمند، دیدگاه ما نسبت به ایمنی را دگرگون کرد. آن‌ها نشان دادند که ایمنی و التهاب، فرآیندهایی پویا و قابل تنظیم‌اند، نه صرفاً واکنش‌هایی خودکار.
این کشف، راه‌های تازه‌ای برای درمان بیماری‌های التهابی — از جمله بیماری‌های خودایمنی مانند دیابت نوع ۱، آرتریت روماتوئید و ام‌اس — گشوده است.
افزون بر این، پژوهش‌های آنان درهای تازه‌ای برای پیشگیری از پس‌زدن پیوند اعضا، بهبود واکنش ایمنی در برابر سرطان و افزایش کارایی واکسن‌ها گشوده است
