مروری بر زندگی عکاس سرشناس مسیحی در ایران به بهانه سال نو میلادی

"آنتوان خان" عکاس مراسم اعدام میرزا رضا کرمانی و انقلاب مشروطه که بود؟

مسیحیان از جمله اقلیتهای مذهبی تاثیرگذار در تاریخ فرهنگ و هنر ایران بوده اند. از واروژان و چکناواریان تا آلنوش طریان و ساموئل خاچیکیان همگی سهم بسزایی در عرصه های مختلف داشته اند که بعضا نیز در بین ایرانیان از محبوبیت بسیاری برخوردار بوده اند اما یکی از تاثیرگذارترین آنان "آنتوان سوروگین" عکاس مطرح ایران عصر قاجار است که با ثبت تصاویر کمیاب از این دوران، گنجینه بسیار ارزشمندی از خود به یادگار گذاشته است. مجموعه عکس‌های سوروگین سندی تاریخی از زندگی ایرانیانی است که نزدیک به دو قرن پیش می زیسته اند. او همان عکاس معروف مراسم اعدام میرزا رضا کرمانی، قاتل سلطان صاحبقران است.

به گزارش سایت دیده‌بان ایران؛ مسیحیان از جمله اقلیتهای مذهبی تاثیرگذار در تاریخ فرهنگ و هنر ایران بوده اند. از واروژان هاخباندیان و لوریس چکناواریان تا آلنوش طریان و ساموئل خاچیکیان همگی سهم بسزایی در عرصه های مختلف داشته اند که بعضا نیز در بین ایرانیان از محبوبیت بسیاری برخوردار بوده اند اما یکی از تاثیرگذارترین آنان "آنتوان سوروگین" عکاس مطرح ایران عصر قاجار است که با ثبت تصاویر نایاب از این دوران، گنجینه بسیار ارزشمندی از خود به یادگار گذاشته است. مجموعه عکس‌های آنتوان سوروگین سندی تاریخی از زندگی ایرانیانی است که نزدیک به دو قرن پیش می زیسته اند. او همان عکاس معروف مراسم اعدام میرزا رضا کرمانی، قاتل سلطان صاحبقران است.

آنتوان سوروگین، عکاس روسی - گرجی مقیم ایران از پیشگامان عکاسی در قرن نوزدهم است. هرچند تاریخ دقیق تولد او مشخص نیست اما ظاهرا در سال ۱۲۱۸ خورشیدی یا کمی بعدتر از آن در سفارت روسیه در تهران متولد شده است. پدرش خاورشناس و دیپلمات سفارت روسیه تزاری در تهران بود که در حادثه ای جان خود را از دست داد. آنتوان سوروگین پس از مرگ پدر به همراه مادر و سایر اعضای خانواده ایران را ترک کرد. او و برادرانش نزد عکاس معروف روسی دیمیتری یرماکوف عکاسی آموختند و در سال ۱۲۴۹ خورشیدی مجددا به ایران بازگشتند و در تبریز ساکن شدند. آنتوان سوروگین توانست به دستگاه ولیعهد مظفرالدین میرزا راه یابد و از او لقب "خان" بگیرد. آنها پس از مدتی به تهران آمدند و در تهران یک استودیو عکاسی دایر کردند. بیشتر عکس‌های گرفته‌ شده "آنتوان خان" مربوط به سال‌های ۱۲۴۹ تا ۱۳۰۹ خورشیدی است. تسلط او به زبان فارسی، در ایجاد ارتباط با مردم ایران و نواحی مختلف آن بسیار تاثیرگذار بوده است.

مراسم اعدام میرزا رضا کرمانی

از مهم ترین رویدادهایی که "آنتوان خان" موفق به ثبت آنها شده است می توان به مراسم اعدام میرزا رضا کرمانی، مراسم تدفین ناصرالدین شاه و رخدادهای انقلاب مشروطه اشاره کرد. از معروفترین آثار "آنتوان خان" تصویری است که از زندانیان به همراه زندانبانان گرفته است و به نظر می رسد مربوط به دوره مشروطه یا وقایع پس از آن است. پرواز اولین بالون در ایران و ماشین دودی معروفی که به شاه عبدالعظیم در شهر ری می رفت از عکسهای ماندگار او محسوب می شوند. تصاویر بسیاری نیز از زنان، کودکان، درویشان، اقلیتهای مذهبی، ورزشهای پهلوانی، معرکه گیری، فلک بستن، آویزان کردن، زنده به گور کردن مجرمان و... درآلبوم عکسهای "آنتوان خان" دیده می شود.

ماشین دودی معروف تهران

"آنتوان خان" هرگز عکاسی را به عکسبرداری از دربار پادشاهان قاجار خلاصه نکرد، حتی می توان گفت او با سفر به نقاط مختلف ایران و ثبت تصاویر متفاوت، کار پژوهشگران ایران عصر قاجار را نیز آسان ساخت. مردم، ابنیه تاریخی، آداب و رسوم، مشاغل و ... سوژه های مورد نظر او بودند.

گفته می شود در دوران مشروطه، "آنتوان خان" با مشروطه خواهان در ارتباط بوده است و همین مساله باعث شد مشکلاتی برایش به وجود بیاید. بر اساس گزارش دیده‌بان ایران مخالفان مشروطه خواهی با آتش زدن خانه یکی از مشروطه خواهان که در مجاورت عکاسخانه او قرار داشت، عکاسخانه را نیز به آتش کشیدند و بر اثر این حادثه پنج هزار نگاتیو شیشه ای از هفت هزار نگاتیو شیشه ای ارزشمند "آنتوان خان" از بین رفت. سالها بعد و در دوران رضا شاه نیز دو هزار نگاتیو شیشه‌ای او توقیف شد اما دخترش توانست تعداد ششصدونودوشش عدد از آنها را از محمدرضا پهلوی بازپس گیرد.

آنتوان سوروگین در سال ۱۳۱۲ درگذشت و در گورستان ارامنه تهران به خاک سپرده شد. عکس های او در گالری هنر فریر در واشنگتن، موزه‌ی ملی نژادشناسی شهر لیدن و موزه عکس آمستردام هلند نگهداری می شود.