مرور مواضع مجتبی ذوالنور پس از ریاست بر کمیسیون امنیت ملی/ یکماه پس از فلاحت پیشه در مهمترین کمیسیون مجلس چه خبر است؟

اما شاید از ویژگی های متمایز کننده این عضو جبهه پایداری نسبت به روسای پیشین کمیسیون امنیت ملی همین باشد که حتی در همین فرصت بسیار محدود و کوتاه، رفتار و گفتارش به نحوی بوده است که علاء الدین بروجردی، دیگر عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی درباره وی بگوید: «باید ببینیم در ادامه فعالیت‌شان مواضع خود را چگونه اتخاذ خواهند کرد. فکر می‌کنم آقای ذوالنوری در مسئولیت ریاست کمیسیون، مسئولانه موضع‌گیری کنند.» این جمله که در مصاحبه با خبرگزاری خانه ملت انجام شده است، در پی شایعه ای است که در خصوص اعتراض برخی نمایندگان کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی به سیاست و مواضع ذوالنور مطرح می شود.

توجه به این نکته نیز ضروری است که سال گذشته بروجردی پس از ۱۴ سال ریاست بر این کمیسیون در رقابت با حشمت الله فلاحت پیشه، کرسی ریاست را به او واگذار کرد، اما در چهارمین سال فعالیت مجلس دهم فلاحت پیشه نتوانست به ریاست خودش ادامه دهد و اصولگرایان عضو فراکسیون مستقلین در ائتلاف با اصولگرایان فراکسیون ولایی، بروجردی را از کاندیداتوری برای ریاست مجدد بر کمیسیون منصرف کرده و عملاً مهمترین عامل انتخابفردی را که به مواضع تند و آتشین علیه دولت مشهور است به عنوان رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی را فراهم کرده اند.

در جمع بندی تمامی اظهارات ذوالنور در حوزه سیاست خارحی می توان گفت اختلاف اهداف و راهبردها در تمامی زمینه ها خود را به صورت عیان نشان می دهد. اظهاراتی چون «نابودی اسرائیل در نیم ساعت»، «غنی سازی ۶۰ درصدی» و «خوار و ذلیل» خواندن حکام برخی کشورهای منطقه، نشانه هایی هستند از آنکه نحوه سیاست ورزی وی در جایگاه جدید، برخلاف امیدواری بروجردی، تفاوت ماهوی با گذشته نخواهد داشت. او در تعامل با دولت نیز کماکان با نگاه یک «رقیب داخلی غیر قابل اطمینان»، رفتار می کند و حتی در برخی موضواعات با تردید به گام های دولت نگاه می کند و خواهان قدم هایی بزرگتر و سریعتر است و اگر احساس نیاز کند از تهدید هم ابایی ندارد.

اما در این یک ماه چه شد که بروجردی علی رغم آنکه تذکر می دهد، «برای قضاوت هنوز زود است» اما چنین اظهار نظر کنایه آمیزی درباره مجتبی ذوالنور مطرح می کند؟ در این گزارش گذری سریع بر سخنان و مواضع ذوالنور در بیست و چند روز گذشته خواهیم داشت، تا به بررسی علت اعتراض برخی نمایندگان عضو کمیسیون و اظهار امیدواری مردد بروجردی بپردازیم.

لازم به ذکر است ذوالنور پس از انتخاب شدن در این جایگاه جدید با جدیتی بیشتر از گذشته به حساب توئیتر خود رسیدگی کرده است. همچنین علاوه بر دو سه برنامه سخنرانی، چند مصاحبه کوتاه با رسانه ها و گفتگویی مفصل هم با تلویزیون عربی زبان العالم انجام داده است و در ادامه به بررسی هر آنچه او در حوزه «سیاست خارجی» در یک ماه گذشته به صورت علنی و در رسانه های جمعی گفته است می پردازیم.

تمرکز اصلی عمده اظهارات مختلف او به مسئله اول این روزهای کشور، یعنی خروج آمریکا از برجام، تحریم های یک طرفه آنها علیه ایران و مسائل پیرامونی آن است. این توجه به حدی است که جز اشاراتی مختصر به برخی کشورهای منطقه، تمامی اظهارات او معطوف به این مسئله است و حتی در موضوع برجام نیز نقش چین و روسیه به کلی در نظر نگرفته است و تمرکز کاملاً بر روی اروپا و آمریکاست.

در جمع بندی تمامی این اظهارات هر چند در موضع مذاکره با آمریکا نزدیکی زیادی میان موضع فعلی دستگاه دیپلماسی کشور و رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی می توان دید، اما اختلاف اهداف و راهبردها در تمامی زمینه ها خود را به صورت عیان نشان می دهد. اظهاراتی چون «نابودی اسرائیل در نیم ساعت»، «غنی سازی ۶۰ درصدی» و «خوار و ذلیل» خواندن حکام برخی کشورهای منطقه، نشانه هایی هستند از آنکه نحوه سیاست ورزی مجتبی ذوالنور در جایگاه جدید تفاوت ماهوی با گذشته نخواهد داشت.

او در تعامل با دولت نیز کماکان با نگاه یک «رقیب داخلی غیر قابل اطمینان»، رفتار می کند و حتی در موضوعاتی مانند کاهش تعهدات برجامی، که مورد تایید او نیز هست، با تردید به گام های دولت نگاه می کند و خواهان قدم هایی بزرگتر و سریعتر است و اگر احساس نیاز کند از تهدید هم ابایی ندارد.

به عقیده بسیاری از تحلیلگران، پایان ریاست حشمت الله فلاحت پیشه بر کمیسیون و انتخاب مجتبی ذوالنوری بر این کمیسیون، می تواند به معنای چالش های جدی وزارت خارجه با مجلس در جهت پیشبرد سیاست های آتی خود خواهد بود. چرا که به نظر می رسد در سال آخر مجلس باید منتظر اظهارات جنجالی بیشتری از سوی مهمترین و مورد توجه ترین کمیسیون مجلس شورای اسلامی باشیم و امیدواری علاءالدین بروجردی مبنی بر مسئولانه رفتار کردن ذوالنور، در ظاهر نیت و خواسته خود وی نخواهد بود، مگر آنکه دوستان اصولگرای او که در فراکسیون مستقلین متشکل شده اند، چهره هایی چون بروجردی و جمالی نوبندگانی که ذوالنور وام دار رای آنها برای رسیدن به ریاست است، رفتارهای او را در این جایگاه مهم دیپلماتیک، متعادل یا به قول بروجردی مسئولانه کنند.

نیم ساعت پر دردسر برای استکبار

یکی از جنجالی ترین اظهارات ذوالنوری که باعث شد تا بروجردی به اظهار نظر درباره او بپردازد به مسئله اسرائیل مربوط می شود. او در مصاحبه ای در واکنش به ادعای ترامپ مبنی بر خواست حمله به ایران پس از انهدام پهباد آمریکایی توسط نیروهای سپاه پاسداران گفت: «این قبیل سخنان صرفاً یک بلوف و ژست تبلیغاتی و رسانه‌ای بود، دوماً اینکه اگر بخواهند این کار را بکنند قدرت ما بسیار کوبنده است، من به شما عرض می‌کنم که اگر آمریکا این کار را بکند یعنی آمریکا حمله‌ای به ما بکند، تمام مدت عمر باقیمانده اسرائیل به نیم ساعت نخواهد رسید.»

طبیعتاً چنین سخنان صریحی از سوی فردی که دیپلماتیک ترین جایگاه قوه مقننه را در اختیار دارد، قطعاً از سوی جبهه حامیان اسرائیل مغتنم شمرده شده و بدون واکنش نمی ماند و این چنین جبهه جدیدی برای حمله به دیپلماتهای وزارت خارجه ایجاد شد و به همین دلیل بروجردی با تاکید بر اینکه «بدون تردید ایران آغاز کننده هیچ جنگی در منطقه نخواهد بود» تلاش کرد تا از صراحت این ادعا کمی بکاهد.

البته ادعایی نزدیک به این را ذوالنور هم در مصاحبه خود مطرح کرده بود، با این تفاوت که ذوالنور از فعل ماضی بهره برده است: «ما قصد حمله به هیچ کشوری نداشته ایم، چهل سال انقلاب اسلامی هم این را نشان می‌دهد.»

ذوالنور در مقابل طرح احتمال حمله نظامی آمریکا به ایران می گوید «ما همه سناریوها را بررسی کرده ایم» و با تاکید بر قدرت بازدارندگی ایران معتقد است «ما با حول و قوه الهی همه چیزمان را آماده کرده ایم». او از «اشراف اطلاعاتی» ایران خبر می دهد که «امروز تغییرات در پایگاه‌های آمریکا را به صورت لحظه‌ای رصد» می کند و «آمادگی کامل داریم که آمریکایی‌ها هر جور عمل کردند جواب تلخ‌تر بشنوند.»

در همین راستا او تاکید می کند: «اگر آنها تعرض کنند ما قادریم هر پایی که به سمت خاک ما بیاید قطع کنیم، هر دستی که به خاک ما دراز بشود آن دست را ببریم. کما اینکه وقتی به پهپاد آمریکایی اخطار دادیم که وارد منطقه ما نشو و شد، هفت کیلومتر وارد آسمان منطقه ما شدند و ما هیچ گونه اغماضی نکردیم.»

دیالکتیک آرامش و تهدید در منطقه

اما تهدید حمله به رژیم صهیونستی در صورت حمله آمریکا به ایران تنها موضع گیری ذوالنوری در خصوص کشورهای منطقه نبوده است. او با تاکید بر اینکه «جمهوری اسلامی خواستار هیچگونه تنش و چالش در منطقه و دنیا» نبوده اعلام می کند به جز استثنای «کشور آمریکا» و «رژیم صهیونیستی»، خواستار «ارتباط گرم با دنیا» هستیم و بر همین مبنا به تمام کشورهای منطقه اعلام می کند ایران علی رغم داشتن «توانایی های محیرالعقول»، اما «توان نظامی ایران دفاع محور است نه هجومی» به همین دلیل «کشورهای منطقه می‌توانند در کنار جمهوری اسلامی احساس آرامش کنند».

اما در عین این وعده آرامش وی یک پیام مهم هم طرح می کند: «کشورهایی که (نسبت به آمریکا) سرسپردگی دارند تجدیدنظر کنند». ذوالنوری معتقد است: «کشورهای منطقه مثل عربستان سعودی خیلی تلاش کردند آمریکا را وارد درگیری علیه ما کنند حتی چند وقت پیش عربستان سعودی اعلام آمادگی کرد که تمام هزینه‌های حمله نظامی آمریکا علیه ما را بپردازد.» رئیس کمیسون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی رهبران کشورهای عربستان و امارات را با عباراتی همچون «خوار»، «ذلیل» توصیف می کند که مشابه آنها را «تاریخ جهان اسلام سراغ نداشته است، الا در زمانی که انورسادات اسرائیل را به رسمیت شناخت.» او آنها را «نوکرها و نیروهای نیابتی رژیم صهیونیستی» می داند «دست در دست سران اسرائیل» با «تحقق معامله قرن» می خواهند «منافع مسلمان‌ها را فدای اسرائیل» کنند.

او در این میان تاکید بر «اتکای» جبهه مقاومت بر جمهوری اسلامی را هم فراموش نکرده و با تذکر شکست داعش در سوریه به یاد حکام عربستان و امارات می آورد که «امروز هر چه جلو می‌رویم ما می‌بینیم یمنی‌ها اقتدارشان بیشتر و عربستان ذلتش بیشتر می‌شود. (یمنی ها) امروز قادرند اعماق عربستان را مورد هدف قرار بدهند.»

حنای بی رنگ تحریم ها

از بحث رژیم صهیونیستی و کشورهای منطقه که بگذریم این روزها مهترین دغدغه مسئولین کشور سرنوشت برجام و تحریم های ظالمانه آمریکا علیه ایران است. رئیس جدی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی کشور هم که در گذشته سابقه به آتش کشیدن نمادین متن برجام را هم دارد، طبیعتاً بیشترین حجم اظهاراتش به این حوزه اختصاص پیدا کرده است.

او دور جدید تحریم های آمریکا علیه شخصیت های ایرانی که دامنه آن مقام معظم رهبری را هم شامل شده است «بی مصرف و بی خاصیت» دانسته که «هیچ تاثیری» نخواهد داشت چرا که به عنوان مثال «رهبر معظم انقلاب پس از دوران ریاست جمهوری‌شان، سفر خارجی نداشته‌اند و همچنین ایشان حساب مالی و بانکی ندارند.» و در یک سخنرانی از قول مصباح یزدی گفته است: «‌هنگامی که به منزل مقام معظم رهبری رفتم فقط یک فرش در منزل ایشان دیدم که نخ‌نما شده بود.»

حتی تهدید به تحریم ظریف هم از نگاه ذوالنور نادیده نماند و در توئیتر خود نوشت: «ظریف نه تروریست است، نه قاچاق انجام داده، جزء نیروهای مسلح هم نیست که تحریم شود. این یعنی هیچ مبنایی برای تحریم او وجود ندارد جز آنکه آمریکا به این موضوع رسیده که تحریم‌، بی‌خاصیت است به همین دلیل میخواهند دست به هر کاری بزنند تا دیپلماسی ما را تحت تأثیر قرار دهند.»

وی علاوه بر آنکه این تحریم های بی خاصیت آمریکایی ها را نشانه استیصال دشمنان کشور می داند، معتقد است «مقامات امریکایی بعد از سقوط پهپادشان ژست آمادگی نظامی گرفتند اما بعد از چند روز به معذرت خواهی آنها منجر شد.» بر همین اساس ادعا می کند: «جمهوری اسلامی ایران امروز در موضع اقتدار است و حنای آنها دیگر برای مارنگی ندارد.»

رعد و برق های بدون بارش

مجتبی ذوالنور در توصیف جایگاه اروپایی ها در منازعات ایران با آمریکا گفته است: «اروپا مانند آسمانی ابری است که رعد و برق دارد اما بارش ندارد.» بر همین اساس برای درخواست اروپا از ایران را برای خویشتن داری محلی از اعراب قائل نبوده و در خصوص ساز و کار مالی اینستکس موضع گیری تدافعی با رویکردی انتقادی دارد: «اینستکس اگر تمام روابط اقتصادی را که در قالب برجام برای ما تعریف شده است را اجرایی کند، ما از آن استقبال می‌کنیم. اما اگر بخواهد تمرکز پول ما در اینستکس باشد و خرید به اختیار ایران نباشد یعنی ما را مهجور فرض کنند و اختیاری برای ما قائل نباشند، قطعاً غلط است.»

وی در گفت و گویی دیگر هشدار می دهد: «محدود کردن اینستکس به غذا و دارو، توهین به ملت ایران است. کشورهایی که جنایت جنگی انجام می‌دهند، غذا و دارو در آنجا تحریم نیست.»

او در سخنانی دیگر اینستکس را نوعی کلاه گذاری می نامد و البته در این میان انتقاد از وزارت خارجه و دولت هم از یاد این اصولگرای برجسته فراموش نمی شود: «یا ما نمی‌دانستیم که چرا (از برجام) آمریکا بیرون رفته است و یا می‌دانستیم که چرا بیرون رفته است. اگر نمی‌دانستیم، حق‌مان است که کلاه سرمان برود و اگر می‌دانستیم پس چرا با مردم صادقانه حرف نمی‌زنیم؟ دشمن بر روی حرف و موضع ما از مساله حساب باز می‌کند و بر همین اساس تصمیم می‌گیرد. وقتی که این‌گونه با موضوع برخورد می‌کنیم، طبیعی است که از آن موضوع ناقص‌الخلقه، چیزی به نام اینستکس که امروز مطرح است بربیاید.»

او در همین ایام کوتاه پس از کسب جایگاه ریاست کمیسیون در حساب توئیتر خود اعلام کرد: «آمریکا همواره به دنبال براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران بوده، اما به علت آنکه در رسیدن به این هدف موفق نبوده، به دنبال افزایش فشارها بر ملت ایران است. در ماجرای برجام، اروپایی‌ها مایلند که فقط ایران هزینه بدهد و از برجام منفعتی به دست نیاورد.»

غنی سازی ۶۰ درصدی!

گام های جمهوری اسلامی در کاهش تعهدات برجامی خود تنها موضعی است که این عضو اصولگرای مجلس به تایید ضمنی از ابتکارت دستگاه دیپلماسی کشور می پردازد هرچند در کلامش اظهار تردید از ثبات قدم دولت مشخص است: «امروز همه در کشور یک نظر واحد را مطرح می‌کنند و هم‌پوشانی بین دستگاه‌ها و جریان‌های سیاسی مختلف هم وجود دارد، طبیعتاً امیدواریم دولت در اجرای گام دوم قوی عمل کند.

او پیش از اعلام رسمی شروع گام دوم ایران دست به پیش بینی این گام زده و گفته بود «تعلیق پروتکل الحاقی» و «افزایش سانتریفیوژها» در دستور کار خواهد بود.

هرچند پیش بینی های او برای گام دوم چندان محقق نشد، ما پس از اعلام افزایش درصد غنی سازی ایران اعلام کرد: «زیردریایی از تجهیزات مهم و راهبردی نظامی بحساب می‌آید که در آن از پیشران هسته‌ای استفاده می‌شود؛ این پیشران‌ها با باتری اتمی کار میکنند و نیازمند سوخت با غنای ۶۰ درصد است، پس گام دوم میتواند این امکان را فراهم کند تا در صورت نیاز، سوخت این پیشران هسته‌ای را خودمان تامین کنیم.»

هرچند با اعلام سخنگوی سازمان انرژی اتمی بر توقف غنی سازی ایران در عدد ۴.۵ درصد نشان می دهد در این هدف نیز ذوالنور از عملکرد دولت راضی نباید باشد. ذکر این نکته هم ضروری است که پیش از اجرای برجام هم ایران هیچ گاه غنی سازی بیشتر از ۲۰ درصد را تجربه نکرده بود. این بدان معناست که مجتبی ذوالنور حتی به بازگشت ایران به موقعیت پیش از برجام نیز چندان راضی نیست و همچنان با اشتیاق حاکمیت کشور را تشویق به برداشتن گام های اساسی تر بعدی می کند.

او در توئیتر خود گفته است «ایران گام سوم را نیز با قدرت برمی‌دارد.» و «جمهوری اسلامی ایران عزم بالایی در احیای حقوق خود دارد». ذوالنور معتقد است گام سوم ایران «می تواند شامل نصب سانتریفیوژهای جدید و نیز افزایش تعداد سانتریفیوژهای فعال باشد.»

مذاکره ای در کار نخواهد بود

اعلام استقبال ذوالنور از مذاکره با آمریکا خبر جنجالی دیگری بود که در یک ماه گذشته نام و جایگاه جدید او را در رسانه ها مطرح کرد، این ادعا آنچنان در فضای سیاسی ایران صدا کرد که ذوالنور مجبور شد فوراً آن را تکذیب کند و آن را نتیجه تحریف و دروغ گویی رسانه ها بداند.

یکی از جنجالی ترین اظهارات ذوالنوری که باعث شد تا بروجردی به اظهار نظر درباره او بپردازد به مسئله اسرائیل مربوط می شود. او در مصاحبه ای در واکنش به ادعای ترامپ مبنی بر خواست حمله به ایران پس از انهدام پهباد آمریکایی توسط نیروهای سپاه پاسداران گفت: «این قبیل سخنان صرفاً یک بلوف و ژست تبلیغاتی و رسانه‌ای بود، دوماً اینکه اگر بخواهند این کار را بکنند قدرت ما بسیار کوبنده است، من به شما عرض می‌کنم که اگر آمریکا این کار را بکند یعنی آمریکا حمله‌ای به ما بکند، تمام مدت عمر باقیمانده اسرائیل به نیم ساعت نخواهد رسید.»

از نگاه رئیس جدید کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، موضوع مذاکره تنها با اروپایی ها معنا دارد و البته که «جمهوری اسلامی از مذاکره خسته نمی‌شود، ما خواستار بر هم زدن برجام نیستیم» و درباره شایعات مذاکره مستقیم ایران با فرانسه هم می گوید: «جمهوری اسلامی از گفت‌وگو فرار نمی‌کند و هیچ وقت باب گفت‌وگو را نمی‌بندد یا به آن بسته هم نگاه نمی‌کند لذا راه گفت‌وگو باز است اما ما کارهای مان را معطل گفت‌وگوها نمی‌گذاریم، اینکه وزارت امور خارجه و دولت دست روی دست بگذارند و اقدام تقابلی را منوط به نتایج مذاکرات کنند، اشتباه است.»

او اعتقادی به مذاکره با آمریکا ندارد و تنها ارتباط محتمال ایران با آمریکا را منوط به لغو همه تحریم ها از سوی آمریکا دانسته که در آن صورت ایران می تواند به تعهدات برجامی که آمریکا نیز یک طرف آن است، عمل کرد. او در همین اظهارات از کنایه زدن به توافق برجام هم دریغ نمی کند و با تکرار مکرر اصطلاح «دوران بزن در رو» و اعلام اتمام آن، به نظر می رسد امضای برجام را حاصل این دوران می داند. مجتبی ذوالنور حتی لازم می بینید این هشدار را بدهد که «در صورتی هم که دولت کوتاه بیاید، مجلس مقابل دولت می‌ایستد و مانع از انجام این کار می‌شود.»

در مجموع رئیس جدید کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی معتقد است: «هر چه به سمت جلو پیش برویم وضعیت اقتصادی کشور باثبات تر و معیشت مردم بهتر خواهد شد، اتکای ما به نفت کاهش خواهد یافت چرا که جایگزینی‌هایی برای درآمد نفت پیش بینی کرده ایم. همچنین با حرکت رو به جلویی که خواهیم داشت اتکای ما به غرب کمتر می‌شود.»