بودجه خبرساز؛ بار اصلی به دوش چه کسی است؟

اعداد مهم بودجه‌ای انبساطی و کم‌سابقه

لایحه بودجه ۱۴۰۳ شهرداری یعنی آنچه زاکانی تقدیم شورای شهر کرد، نزدیک به ۱۷۰ همت (هزار میلیارد تومان) بود که مقایسه آن با عدد بودجه سال گذشته حایز اهمیت است؛ ۱۲۳ درصد افزایش نسبت به بودجه سال ۱۴۰۲. میزان رشد و انبساط بودجه‌ای که از سال ۸۴ به این طرف، در شهرداری تهران سابقه نداشته است. با این توضیح، اما سراغ اعداد مهم این بودجه برویم؛ بیست و چهارم دی همین امسال علیرضا زاکانی سومین بودجه دوره مدیریت خود بر شهرداری را روی میز شورا گذاشت و گفت که «پیشنهاد ما ۱۶۹ هزار میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان است.» و بلافاصله هم تاکید کرد که «این رقم قطعا و یقینا محقق خواهد شد.» این اعداد، اما در نهایت با موافقت شورا همراه نشد و در نهایت سقف بودجه شهرداری تهران برای سال ۱۴۰۳، در صحن شورای شهر، رقمی بین آنچه شهرداری در لایحه آورده بود و آنچه کمیسیون تلفیق تغییر داده بود، به تصویب نهایی رسید.

بر اساس مصوبه شورای شهر که البته فعلا مرحله اول رسیدگی به لایحه بودجه شهرداری را انجام داد، سقف بودجه سال آینده شهرداری تهران ۱۵۰‌هزار میلیارد تومان تعیین شد. به عبارتی ساده‌تر شهرداری رقم ۱۷۰ همت را پیشنهاد کرده بود و کمیسیون تلفیق آن را به کمتر از ۱۴۰ همت کاهش داده بود. آن‌طور که پایگاه اطلاع‌رسانی شورای اسلامی شهر تهران درباره این بودجه نوشت، محمد آخوندی، رییس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران در تشریح لایحه بودجه ۱۴۰۳ شهرداری تهران اظهار کرد: لایحه بودجه ۱۴۰۳ که شهرداری تهران به شورای شهر تحویل داد، ۱۶۹‌هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان بود و طی جلساتی که در کمیسیون برگزار کردیم و کمیسیون‌های تخصصی شورا نیز نظرات خود را اعلام کردند و در نهایت عصر سه‌شنبه هفته پیش در جلسه کمیسیون تلفیق، سه سناریو از طرف کمیسیون مطرح شد.

او در این باره ادامه داد: جمع‌بندی که کمیسیون برنامه و بودجه نسبت به سقف بودجه ۱۴۰۳ شهرداری داشته عدد ۱۳۵‌هزار میلیارد تومان است که به تصویب رسید. این رقم نسبت به بودجه ۱۴۰۲، حدود ۳۰‌درصد افزایش دارد، اگر این بودجه محقق شود مانند امسال شهرداری می‌تواند متمم ارایه کند.

با این توضیح می‌توان بودجه شهرداری تهران را دست‌کم تا امروز حدود ۱۳۵ همت در نظر گرفت که البته احتمال تغییر این عدد همچنان وجود دارد و این احتمال کم هم نیست.

زیر و رو شدن اعداد بودجه در یک دهه

اکنون که کمی اعداد مهم این بودجه آشکار و برجسته شده و نگاهی به اعداد سال‌های پیش هم داشتیم، خوب است به مقایسه این اعداد به نسبت اعداد مشابه سال‌های گذشته بپردازیم. درست در همان روزی که زاکانی بودجه سال آینده شهرداری را به شورا برد، اشاره‌ای به تحقق بودجه در سال ۱۴۰۲ هم داشت و در این باره گفت: «امسال ۱۰۷ همت بودجه محقق شده و بر همین اساس باید گفت که شهر در مسیر سازندگی است.»

پیش از دوره کنونی شهرداری، اما اعداد بودجه تفاوت فاحشی با شرایط امروز داشت که به نظر این تفاوت حتی با درنظر گرفتن تورم و دیگر اعداد مهم باز هم فاحش است. بودجه سال ۱۳۹۰ رقم ۹ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان، سال ۹۱ رقم ۱۰ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان، سال ۹۲ رقم بیش از ۱۳ هزار میلیارد تومان، سال ۹۳ رقم ۱۵ هزار و ۸۴۵ میلیارد تومان، سال ۹۴ رقم ۱۷ هزار و ۲۱۹ میلیارد تومان، سال ۹۵ رقم ۱۷ هزار و ۸۸ میلیارد تومان، سال ۹۶ رقم ۱۷ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان، سال ۹۷ رقم ۱۷ هزار و ۴۲۹ میلیارد تومان، سال ۹۸ رقم ۲۴ هزار و ۱۸۵ میلیارد تومان، سال ۹۹ رقم ۳۰ هزار و ۵۷۴ میلیارد تومان و سال ۱۴۰۰ رقم ۳۷ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان بوده است. سال ۱۴۰۱ هم به روایت زاکانی «رقم ۵۰ هزار و ۳۷۰ میلیارد تومان مصوب و ۶۹ هزار و ۸۳ میلیارد تومان محقق شد. در سال ۱۴۰۲ هم رقم ۷۵ هزار و ۹۹۰ میلیارد تومان بودجه مصوب است و تا ۲۳ دی ماه از مرز تحقق ۶۰ هزار و ۷۶۷ میلیارد تومان عبور کردیم و ۱۵ هزار میلیارد تومان بودجه غیرنقد نیز در حال ثبت است که به بیش از ۷۶ هزار میلیارد تومان خواهد رسید. ۱۰ هزار میلیارد تومان بودجه غیرنقد نیز کارسازی شده و تا پایان سال محقق می‌شود. ما در سال قبل نسبت به سال ۱۴۰۰ رشد ۳۵ درصدی بودجه مصوب و ۸۶ درصد رشد عملکردی نسبت به بودجه مصوب داشته‌ایم.»

مقایسه اعداد بودجه در یک دهه گذشته به خوبی این تفاوت را آشکار می‌کند و این تفاوت از قضا محل بحث کارشناسان هم قرار گرفته، اما زاکانی در جلسه تقدیم بودجه به شورا در این باره هم توضیحاتی ارائه کرد. او درباره دلیل چنین افزایش در اعداد بودجه هم گفت: «در بودجه متمم سال ۱۴۰۲ درخواست کردیم رقم به ۱۰۷ همت برسد و این غیر از تبصره ماست. رقم تبصره بودجه امسال ۱۹ همت بوده که به ۲۱ همت می‌رسد؛ لذا پایه کار ما ۱۲۸ همت است. امیدواریم در اسفندماه مجددا متمم ارائه بدهیم. علت این است که بر اساس برآورد‌ها از سال ۹۷ تا سال ۱۴۰۱ در سه ماهه آخر به طور میانگین به میزان ۴۵ درصد بودجه محقق می‌شود و بر این اساس از ۱۰۷ همت عبور خواهیم کرد و ناچار به ارایه مجدد متمم خواهیم شد.

بودجه سال ۱۴۰۳ را بر همین مبنا تقدیم می‌کنیم. پیشنهاد ما ۱۶۹ هزار میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان است. این رقم قطعا و یقینا محقق خواهد شد.» زاکانی توضیحی درباره قرارداد شهرداری با یک پیمانکار هم داشت که در نوع خود جالب است: «با یکی از پیمانکاران در ابتدا پنج همت قرارداد داشتیم که به ۱۴۳ همت رسیده است. ما قرارداد‌های بزرگی در شهر داریم و از صدا و سیما درخواست می‌کنیم که این اقدامات بزرگ را اطلاع‌رسانی کند.»

کاهش چشمگیر بودجه پیشنهادی زاکانی در شورا

همچنانکه پیش‌تر هم اشاره شد بودجه مدنظر شهرداری، اما با روی خوش شورا همراه نشد و عدد بودجه از حدود ۱۷۰ همت پیشنهادی تاکنون به حدود ۱۳۵ همت برسد؛ یعنی شورا با کاهشی چشمگیر در لایحه بودجه تنها عدد ۱۳۵ هزار میلیارد تومان را تصویب کرده است. پیش‌تر «ناصر امانی» یکی از اعضای کنونی شورای شهر درباره آخرین وضعیت بررسی بودجه ۱۴۰۳ شهرداری تهران گفته بود: «شهردار تهران لایحه بودجه سال آینده شهرداری تهران را با رقم بیش از ۱۶۹ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان تقدیم شورای شهر کرد، اما بعد از تقدیم لایحه بودجه، بررسی ردیف‌های درآمدی در کمیسیون‌های تخصصی شورا و بعد از آن در کمیسیون تلفیق آغاز شد که نهایتا اعضای شورای شهر در صحن علنی سقف بودجه را به ۱۳۵ هزار میلیارد تومان کاهش دادند.»

او همچنین با بیان اینکه منابع بودجه سال آینده شهرداری به ترتیب درآمد‌ها ۹۳ هزار میلیارد تومانی از حوزه شهرسازی پیشنهاد شده بود، از محل واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای ۱۸ هزار و۲۰۰ میلیارد (فروش املاک و اموال) و واگذاری دارایی‌های مالی (وام و تسهیلات) ۱۶ هزار و۷۰۰ میلیارد تومان پیشنهاد شده بود، درباره دلیل کاهش رقم لایحه پیشنهادی بودجه سال آینده شهرداری تهران هم گفت: «رقم بودجه شهرداری تهران برای سال آینده ۶۹ درصد بیشتر از رقم بودجه سال جاری به علاوه رقم متمم بود و این در حالی است که یکی از منابع اصلی درآمدی ۹۳ هزار میلیارد تومان از حوزه شهرسازی بود که به اعتقاد ما درآمد ناپایدار بود و ما موافق کسب درآمد از حوزه شهرسازی نیستیم و به همین دلیل سقف بودجه را کاهش دادیم.»

این عدد ۹۳ هزار میلیارد تومان آن هم از حوزه شهرسازی یکی از موارد بحث‌برانگیز جدی است که همچنان هم محل نگرانی کارشناسان حوزه شهری است. امانی در گفت‌وگویی دیگر با رسانه شورا، اما به دو دغدغه مهم مردم تهران هم اشاره کرد و در این باره گفت: «مردم تهران دو دغدغه و خواسته مهم دارند و آن هم حل مشکل ترافیک و آلودگی هواست و تمام برنامه‌های مدیریتی در حوزه حمل و نقل باید به سمت پاسخگویی به این درخواست باشد. هنوز در مورد میزان افزایش به جمع‌بندی نرسیده و باید این مهم در صحن علنی شورای شهر بررسی و تصویب شود؛ اما دقت داشته باشید که نباید به چشم درآمدی نگاه کنیم و اگر قرار باشد با این مدل مجوز ورود به طرح ترافیک بدهیم عملا فلسفه محدوده طرح ترافیک از بین می‌رود.» خارج از این دو بحث مهم شیوه و روش اولویت‌بندی پروژه‌های در دست اجرا و ساخت هم یکی از بحث‌های دیگری است که در ماه‌های گذشته با انتقاد کارشناسان و حتی اعضای شورای شهر هم روبه‌رو شد.

رونق مسکن؛ امید شهرداری از بودجه انبساطی به فروش تراکم است؟

فارغ از تمام نقد‌ها و بحث‌های درباره بودجه، اما یک موضوع به شدت مهم و خبرساز است؛ سهم حوزه ساخت و ساز از بودجه سال آینده شهرداری تهران و نگرانی درباره تراکم‌فروشی. کارشناسان می‌گویند چرا در حالی که دولت بودجه سال آینده کشور را کمتر از ۵۰ درصد افزایش داده، شهردار تهران «دخل پر پول» برای شهرداری تدارک دیده و آیا ریشه چنین نگاهی جز ساخت و ساز و تراکم‌فروشی است؟ ریشه این انتقادات، اما به اعداد و ارقام بودجه برمی‌گردد که در تعریفی ساده به این صورت است: یکی رشد ۱۴۴ درصدی عوارض ساخت و ساز در بودجه سال آینده و دیگری هم عدد ۹۳ همت از این بودجه است که به درآمد حاصل از صدور پروانه ساختمانی تکیه کرده است.

این اعداد به ما می‌گوید که شهرداری و زاکانی برنامه اصلی خود را رونق ساخت و ساز مسکن در سال پیش رو گذاشته است. همه این اعداد بحث‌برانگیز درحالی است که در همین سال قرار است شهرداری تهران ۱۷ هزار میلیارد تومان از املاک شهرداری را به فروش برساند تا خرج شهر تامین شود؛ اعدادی که به خوبی نگرانی درباره بودجه سنگین و انبساطی سال آینده پایتخت ایران را آن هم در سال‌هایی که کمتر روز پاک به چشم می‌خورد، آشکار می‌کند.