نظر اقتصاد دانان درباره حذف چهار صفر ؛ مستخدمین‌حسینی: حذف صفر نوعی سرگرمی و بازی جدید دولت است/ هادی حق‌شناس:حذف چهار صفر از پول ملی هیچ تاثیری روی شاخص‌های کلان اقتصادی ندارد/ بغزیان: حساسیت مردم نسبت به اختلاس‌ها کم می‌شود
حذف صفر از پول ملی که این روزها به یکی از مباحث پرتکرار اقتصاد ایران تبدیل شده است، از جمله طرح‌های قدیمی است که به نظر می‌رسد امروز دولت مصمم‌تر از همیشه به دنبال اجرای آن است. سبک و سنگین کردن اظهارات در این باره، ما را به این نتیجه می‌رساند که این تصمیم دولت موافقان و مخالفان سرسختی دارد. مخالفان، حذف صفر از پول ملی را یک اقدام نمادین و نمایشی یا طرح یک نوع سرگرمی از جانب دولت تعبیر می‌کنند که درصدد است از این طریق حقایق تلخی را پشت پرده پنهان کند.
به گزارش سرویس اقتصادی سایت دیده بان ایران ؛ حذف صفر از پول ملی که این روزها به یکی از مباحث پرتکرار اقتصاد ایران تبدیل شده است، از جمله طرح‌های قدیمی است که به نظر می‌رسد امروز دولت مصمم‌تر از همیشه به دنبال اجرای آن است. سبک و سنگین کردن اظهارات در این باره، ما را به این نتیجه می‌رساند که این تصمیم دولت موافقان و مخالفان سرسختی دارد. مخالفان، حذف صفر از پول ملی را یک اقدام نمادین و نمایشی یا طرح یک نوع سرگرمی از جانب دولت تعبیر می‌کنند که درصدد است از این طریق حقایق تلخی را پشت پرده پنهان کند. در این گروه می‌توان فرشاد مومنی- رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد- را جای داد که بر این باور است یکی از مشکلات حذف صفرها، حساسیت‌زدایی از اختلاس‌هاست. محمد طبیبیان- اقتصاددان- یکی دیگر از چهره‌های مخالف با این تصمیم دولت است. او در کانال تلگرامی خود، با طرح چند پرسش، نوشت: آیا دولت در صحنه اقتصاد به ایجاد جلوه‌هاى ویژه نمایشى دست مى‌زند و یا در تدارک افزایش‌هاى کلان نقدینگى در چند سال آینده است و سعى مى‌کند با حذف صفرها بر ابعاد آن سرپوش بگذارد و از طریق بودجه دو ساله هزینه دو سال را، در سال انتخابات، در یک سال انجام دهد یعنى فرصتى ایجاد شود براى پیش‌خور کردن؟ اما موافقان لایحه پر سروصدای دولت که هم‌اکنون جهت انجام تشریفات قانونی به مجلس ارسال شده است، مخالفان را از اتهام‌زنی به دولت بر حذر می‌دارند.
آنها معتقدند چنین اظهاراتی تحلیل واقعیت نیست، چون وقتی مردم از اختلاس یا هر تخلف دیگری صحبت به این میان می‌آورند، از واژه ریال استفاده نمی‌کنند. عده‌ای نیز بر این باورند که دولت برخی اصلاحات اساسی را آغاز کرده و باید این شروع را به فال نیک گرفت. اما جمع‌بندی نظرات ما را به این نکته رهنمون می‌سازد که همگی صاحب نظران در یک موضوع متفق‌القول هستند و آن هم این است که اصلاحات اقتصادی؛ پیش‌شرط حذف چهار صفر از پول ملی است. پیش از این،
مسعود خوانساری- سکاندار اتاق بازرگانی تهران- طی اظهاراتی گفته بود: حذف صفر، بدون اصلاحات اقتصادی بی‌فایده است.
طهماسب مظاهری- رئیس کل اسبق بانک مرکزی- نیز ضمن اینکه این اقدام را ضروری و الزامی می‌داند، معتقد است: پروژه حذف صفر از پول ملی اگر به شیوه درست عملیاتی نشود، یک نوع عدم امنیت خاطر در مردم نسبت به پول و سرمایه آنها ایجاد می‌کند که خود تورم‌زاست. از موافقان و مخالفان که بگذریم، اظهارات دولتمردان نشان می‌دهد که آنها بیش از هر زمان دیگری بر اجرای این لایحه اصرار می‌ورزند. چراکه محمدباقر نوبخت- رئیس سازمان برنامه و بودجه معتقد است: حذف چهار صفر از پول ملی زندگی مردم را آسان‌تر می‌کند و عبدالناصر همتی- رئیس کل بانک مرکزی که توانسته در مدت کوتاهی به اقدامات اصلاحی خوبی دست بزند، می‌گوید: الان کسی اصلا ریال نمی‌گوید؛ چرا اصرار داریم واحدی که هیچ‌کس اسمش را اعلام نمی‌کند، واحد پول ملی باشد؟ این طرح اصلا هزینه چند هزار میلیاردی ندارد. با این اوصاف، «آرمان‌ملی» در گزارش پیش رو، سعی کرده تا با نظرخواهی از برخی اقتصاددانان به این پرسش اساسی پاسخ دهد که آیا دولت با حذف صفرها، به دنبال کاهش حساسیت‌ها و سرپوش‌نهادن بر اختلاس‌هاست، یا این تصمیم در ادامه اصلاحات اقتصادی که چندی است دولت آغاز کرده، کلید خورده است؟ در نهم مردادماه سال جاری، دولت لایحه پیشنهادی بانک مرکزی مبنی بر حذف چهار صفر از پول ملی را پذیرفت تا در مجلس به رای نمایندگان گذارده شود. بانک مرکزی در این لایحه، به آرزوی دیرینه دولت‌های ایران در حذف صفرها و تغییر نام واحد پولی، جامه عمل پوشانده است.
حذف صفر و تغییر نام پول رایج کشور از ریال- که از سال 1308 تاکنون با استقبال عمومی مواجه نشده- به تومان- همان‌گونه که بر سر زبان‌هاست- از سال 1372 مورد توجه بوده است. در این سال، بانک مرکزی با طرح این ایده برای نخستین بار، مطالعات وسیعی در این زمینه انجام داد اما مسکوت ماند. در دوره محمود احمدی‌نژاد نیز بانک مرکزی به ریاست محمود بهمنی این ایده را به طور جدی‌تری دنبال کرد اما این لایحه همچنان بی‌نتیجه ماند. در ادامه این روند بی‌سرانجام، در سال 1386، طراحی لایحه حذف صفر و تغییر نام واحد پولی، به دستور رئیس‌جمهور وقت مجددا در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفت؛ به گونه‌ای که این بانک با طراحی سامانه‌ای به نظرسنجی درباره نام واحد پولی جدید نیز اقدام کرد. اما با پایان دولت دهم، رفرم پولی در ایران برای چندمین بار به محاق رفت. در اواسط سال 95، حسین قضاوی- معاون وقت امور بانکی وزیر اقتصاد- دوباره بر ضرورت حذف صفر پول ملی تاکید کرد. پس از این اظهارات بود که اصلاح پول ملی در جلسه هفدهم آذرماه 1395، باز هم مطرح شد؛ پس از اظهارات ولی‌اله سیف- رئیس کل پیشین بانک مرکزی- مبنی به عدم ارتباط میان حذف صفر و تغییر نام واحد پولی، به نظر می‌رسید که این طرح مجددا از دستور کار خارج شده است اما رونمایی از ایران‌چک‌های 50هزار تومانی جدید در یازدهم دی‌ماه سال گذشته که چهار صفر آن کمرنگ شده و در آستانه حذف قرار گرفته بود، این ظن را تقویت کرد که دولت همچنان به دنبال عملیاتی‌کردن این ایده است. سایت بانک مرکزی نیز در شانزدهم دی‌ماه سال 97، در خبری اعلام کرده بود که عبدالناصر همتی- رئیس کل بانک مرکزی- در نشستی با نمایندگان مجلس ابراز کرده است که لایحه حذف چهار صفر از پول ملی از سوی بانک مرکزی تقدیم دولت شده و امید است هرچه سریع‌تر این مهم به نتیجه برسد. اکنون یک ماه از تصویب این لایحه در هیات دولت می‌گذرد و با تقدیم به مجلس در انتظار رأی نمایندگان است. چندی پیش نیز اعلام شد، واحد پولی به تومان تغییر نام داده و واحدهای کوچکتر آن نیز با نام پارسه شناخته خواهند شد.
مستخدمین‌حسینی: حذف صفر نوعی سرگرمی است
حیدر مستخدمین‌حسینی- مشاور پیشین وزیر اقتصاد- نیز درباره حذف صفرها از پول ملی در موقعیت کنونی اقتصاد ایران، در گفت‌وگو با «آرمان‌ملی» اظهار می‌کند: سال گذشته نیز که بحث حذف صفرها مطرح شد، عنوان کردم که این، یک بازی و یک نوع سرگرمی‌ست که دولت در این مقطع تدارک دیده است. اکنون هم همین را می‌گویم که وقتی هیچ کار زیربنایی در حوزه اقتصاد صورت نگرفته و هیچ قدم اصلاحی برای برنامه‌های اصلاح اقتصادی برداشته نشده، این اقدام بی‌نتیجه است. او تاکید می‌کند: قرار بود ظرف چهار ماه اول سال، نقطه‌نظرات در خصوص بودجه ارائه شود و الآن در شهریورماه هستیم! فقط گفته شده که قرار است بودجه سال 99 با اصلاحاتی ارائه شود. در زمینه‌های دیگر اقتصادی هم فقط به یکسری حرف و سخن اتکا شده است. بنابراین اگر اساتید حوزه اقتصاد نسبت به حذف صفرها صحبت می‌کنند، بحثشان در این مقطع حساس است. بحثشان عمدتا این نیست که مخالف حذف صفرها هستند، بلکه مخالف حذف صفرها در این مقطع و در شرایطی است که معیشت مردم مورد هجمه قرار گرفته و از هیچ آرامشی برخوردار نیست. مستخدمین‌حسینی با اشاره به تجربیات جهانی در این زمینه می‌افزاید: کشورهایی موفق بودند که ساختار اقتصادی را اصلاح کرده بودند و تورم در شرایط نزولی و ثبات قرار داشت و در نتیجه رشد اقتصادی برای آنها رقم می‌خورد. او در قیاس اقتصاد ایران با این کشورها تصریح می‌کند: رشد اقتصادی ما منفی است و اشتغال ما در سطح پایینی قرار دارد. اگر اینها را در کنار هم قرار دهیم متوجه می‌شویم که شرایط اقتصادی خوب نیست و در این مقطع که شاخص‌ها علامت مثبتی را به اقتصاد نمی‌دهد، حذف صفرها بدسلیقگی خاصی‌ست که توسط دولت و تیم اقتصادی آن، صورت می‌گیرد. این تحلیلگر مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با «آرمان‌ملی» تاکید می‌کند: اجرای برنامه‌های مهمی چون حذف صفرها باید اعتماد مردم را در پی داشته باشد و در شرایط فعلی که مردم انتظار اصلاحات اقتصادی را به لحاظ درآمدی و معیشتی دارند که البته تحقق پیدا نکرده، اجرای این برنامه‌ها قطعا با حمایت مردم، همراه نخواهد بود. مستخدمین‌حسینی با اشاره به حساسیت‌زدایی نسبت به ارقام بالایی همچون رقم اختلاس‌ها بیان می‌کند: این اتفاق به تبع کوچک شدن عدد رخ می‌دهد. او توضیح می‌دهد: وقتی که واحد پولی عوض شد و حذف چهار صفر صورت گرفت، فاصله‌ای که با افزایش تورم‌ها به تومان می‌رسد مقداری زمان‌بر است و این فرصتی است که دولت می‌تواند نفسی تازه کند و در آن بین، موارد مربوط به اختلاس‌ها یا هر عامل دیگری را هم پوشش خواهد داد. بنابراین، این راه گریزی است که دولت در این شرایط انتخاب کرده است.
حق‌شناس: دولت را متهم نکنیم
هادی حق‌شناس-اقتصاددان- در گفت‌وگو با «آرمان‌ملی» با بیان این مطلب که حذف چهار صفر از پول ملی هیچ تاثیری روی شاخص‌های کلان اقتصادی ندارد، می‌گوید: یعنی این تصمیم هیچ تاثیری روی رشد اقتصادی، نرخ تورم، رشد نقدینگی و سایر شاخص‌های پولی ندارد و در این قضیه، هیچ شک و شبهه‌ای دیده نمی‌شود. او با اشاره به اینکه اقتصاد ایران مشکلات ساختاری مزمنی دارد که رشد پایین اقتصادی، نرخ بهره 2 رقمی، نرخ تورم و الی آخر از جمله آنهاست، می‌افزاید: این مشکلات ساختاری با یک برنامه‌ریزی منسجم، میان‌مدت و بلندمدت قابل حل است. اما در اقتصاد ایران، به دلایل مختلف ما همواره با شوک‌های مختلف مواجه بوده‌ایم؛ از قبیل جنگ، تحریم اول، تحریم دوم و برخی از چالش‌های دیگری که می‌توان نام برد و همواره اقتصاد ایران در معرض موج‌های بیرونی و داخلی بوده است. باید گفت هم ضعف سیاستگذاری داخلی و هم شوک‌های بیرونی اقتصاد ایران را متلاطم کرده است. حق‌شناس ادامه می‌دهد: اگر پرسیده شود اولویت اول بانک مرکزی چیست؟ حتما حفظ ارزش پول ملی، کنترل نرخ تورم، ساماندهی بازار پول و... اولویت‌های این نهاد است و در این قضایا نباید شکی کرد. اما اینکه دولت را متهم کنیم که با حذف صفر می‌خواهد اختلاس‌ها را کمرنگ کند، تحلیل واقعیت نیست. او در توضیح علت این موضوع، اضافه می‌کند: وقتی مردم از اختلاس‌ها می‌گویند، از واژه ریال استفاده نمی‌کنند، بلکه واژه تومان میان آنها کاربرد دارد و عموما در ادبیات مردم ایران، واژه تومان جا افتاده است. در واقع کسی از واژه ریال استفاده نمی‌کند، مگر در رسیدگی به اسناد، حسابداری یا صورت حساب‌های مکتوب. بنابراین، اگر خلافی جایی انجام شود، مردم در صحبت‌های محاوره‌ای خود نمی‌گویند چند ریال، بلکه می‌گویند چند تومان. این اقتصاددان با بیان اینکه اگر فرض بگیریم واژه تومان برای کمرنگ‌کردن اختلاس‌ها باشد، آن هم آثار کوتاه‌مدت دارد، به «آرمان‌ملی» می‌گوید: نکته مهم دیگری که باید به آن اشاره کنم این است که اگر تورم به سطح تک‌رقمی یا کمتر از پنج درصد نرسد، چنانکه ما بعد از چند دهه مجبور به استفاده از واژه تومان به‌جای ریال شدیم، چند دهه دیگر باز مجبور می‌شویم به دنبال حذف صفرهای دیگر از پول ملی برویم. لذا، بهتر این است که بانک مرکزی به لحاظ ساختاری، به دنبال تقویت پول ملی از طریق اتخاذ سیاست‌های پولی مناسب باشد. حق‌شناس ادامه می‌دهد: این اتهام که صرفا برای حذف اختلاس، چنین اتفاقی افتاده است، دور از واقعیت است. می‌توان گفت بهتر است بانک مرکزی به‌جای اصلاحات ظاهری، به دنبال اصلاحات ساختاری باشد. البته بانک مرکزی به‌ویژه از زمان روی کارآمدن آقای همتی، هم به ساماندهی موسسات غیرمجاز پولی اقدام کرد و هم سیاست‌های ارزی که طی یکی-دو سال گذشته اتخاذ کرده، سیاست‌های درستی است. در ضمن، بانک مرکزی درمورد بازگشت ارز حاصل از صادرات هم راهبردی درستی انتخاب کرده است، اما چون این سیاست‌ها از یک سمت با کاهش شدید فروش نفت و از سمت دیگر با مشکلات شدید نقل و انتقال ارزی مواجه شده است، نمی‌توان مزایای آن را به درستی در بازار پول و ارز مشاهده کرد.
بغزیان: حساسیت نسبت به اختلاس‌ها کم می‌شود
آلبرت بغزیان- استاد دانشگاه- با اشاره به طرح حذف صفر از پول ملی در دهه 80، در گفت‌وگو با «آرمان» می‌گوید: در آن مقطع زمانی، اقتصاد به یک ثبات نسبی رسیده بود و قرار بود نرخ ارز هم در یک محدوده مشخصی حفظ شود، بنابراین دولت اهدافی را دنبال می‌کرد که ممکن بود اگر اجرا می‌شد، یکسری برداشت‌های حاشیه‌ای هم صورت بگیرد. یعنی این کار منافعی به لحاظ روانی یا کار اجتماعی برای کشور به همراه داشت که در عین حال نمی‌شد از بحث‌های حاشیه‌ای دوری کرد. او ادامه می‌دهد: الان هم وضع همین است. فرض بگیریم دولت حذف صفر را یک تکلیف برای بانک مرکزی می‌داند و الان از این نهاد خواسته این تکلیف را انجام دهد. اما ما در یک فاصله کوتاه دو الی سه ساله، با رقم‌هایی از اختلاس برخورد کردیم که تا پیش از این به گوشمان هم نرسیده بود. الان به‌گونه‌ای شده که 100 میلیارد رقم کوچکی به نظر می‌رسد و همه انتظار داریم واحد آن هزار باشد. در واقع با حذف صفرها، حساسیت نسبت به یک اختلاس هزار میلیاردی کمتر می‌شود. بغزیان اضافه می‌کند: اینکه گفته شود یکی از محاسن این کار این است که حساسیت نسبت به اختلاس‌های گذشته کم می‌شود، یک محصول فردی است. باید اشاره کنم که هرکس با دید خودش به این موضوع نگاه می‌کند؛ بانک مرکزی به دنبال آن است که آنچه مردم می‌گویند رایج شود، حسابداران می‌گویند محاسبات ساده‌تر می‌شود و صفر زیاد تنها به معنای شلوغی و سردرگمی است و ... . اما مسلما یکی از محصولات فردی حذف صفرها، کاهش حساسیت خواهد بود. البته نمی‌توان به طور مشخص و قطعی گفت که در اذهان دولتمردان در این باره چه می‌گذرد، اما دید اقتصادسیاسی آقای مومنی- رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد- درست است. حساسیت نسبت به اختلاس‌ها کم می‌شود و در این موضوع هیچ شکی وجود ندارد.
پازوکی: مجموعه نظام اقتصادی به اصلاحات نیاز دارد
مهدی پازوکی- کارشناس اقتصادی- در گفت‌وگو با «آرمان‌ملی» می‌گوید: طرح مسائلی همچون حساسیت‌زدایی نسبت به اختلاس‌ها جزو مسائل اقتصاد سیاسی‌ست؛ معتقدم ما باید سلامت اقتصادی را با برخورد کارشناسی و علمی با مشکلات اقتصادی و استفاده از تجارب کشورهای توسعه‌یافته و موفق در این زمینه به اقتصاد ایران بازگردانیم. یکی از آن اصلاحات هم می‌تواند حذف صفر از پول ملی باشد. او می‌افزاید: بنابراین اقتصاد ایران، امروز ابتدا به انضباط مالی، دوم انضباط پولی و سوم انضباط اداری نیاز دارد. البته باید به خاطر داشته باشیم که اصلاحات نباید فقط در دولت صورت گیرد بلکه مجموعه نظام اقتصادی به اصلاحات نیاز دارد. اگر این اصلاحات در ساختار اقتصاد ایران انجام گیرد، قطعا می‌تواند موفق باشد. این استاد دانشگاه تصریح می‌کند: ابتدا باید اصلاحات ساختاری پیاده شود و خوشبختانه دولت اصلاحات اساسی را در ساختار بودجه آغاز کرده است. ما این را به فال نیک می‌گیریم؛ اما مشکل اقتصاد ایران با حذف صفر حل نمی‌شود. اگر اصلاحات ساختاری در نظام بودجه‌ریزی، مخارج و درآمدهای دولت، ساختار مالیاتی و نیز کلیت نظام اداری انجام شود و سپس به دنبال این اصلاحات، صفرها حذف شوند قطعا می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد. پازوکی با اشاره به کشور ترکیه به‌عنوان نمونه موفق حذف صفر از پول ملی، اظهار می‌کند: در دهه 80، کمال درویش- معمار اقتصاد ترکیه- با سیاست‌های بخردانه خود، تحولات ساختاری و اساسی را در اقتصاد ترکیه ایجاد کرد و به دنبال آن، صفرها را هم حذف کردند که موفقیت‌آمیز بود. اما همین حذف صفرها در کشورهایی نظیر زیمبابوه، آرژانتین، مکزیک و غیره موفقیت‌آمیز نبود. به این دلیل که بیشتر جنبه ظاهری داشت. او تاکید می‌کند: به همین علت من معتقدم در اقتصاد ایران نیز ابتدا باید اصلاحات ساختاری صورت گیرد و پس از آن صفرها حذف شوند. در کشورهایی که ناموفق بودند وقتی صفر را حذف کردند چون اقتصاد را درست نکرده بودند، مجددا متاسفانه صفرها به اقتصاد بازگشته است
منبع: آرمان /سوسن یحیی پور
