علی بیگدلی: ایران چاره‌ای جز توافق با آمریکا و رسیدن به یک توافق نهایی در وین ندارد/ نگاه به شرق نمی‌تواند اقتصاد در حال زوال ما را نجات دهد/ چین و روسیه نمی‌توانند خارج از برجام با ما رابطه اقتصادی داشته باشند
تحلیلگر مسائل بین الملل درباره آخرین تحولات مذاکرات احیای برجام در وین به دیده بان ایران گفت: آمدن وزیر خارجه قطر به ایران و مذاکراتی که با امیر عبداللهیان داشته و از طرفی سفر امیر کویت به آمریکا و برگشت هیئت ایرانی به تهران برای انجام مذاکرات بیشتر نشان‌دهنده این است که مذاکرات در یک ریل مطلوبی قرار گرفته است. اخبار و اطلاعات به ما می‌گویند که هر دو طرف یعنی ایران و آمریکا خواهان به نتیجه رساندن برجام هستند.
دیده‌بان ایران- برجام معلق در میان زمین و آسمان «معطل» است. این روزها اظهارات مختلفی از مقامات جمهوری اسلامی مبنی بر چراغ سبز نشان دادن برای مذاکره با آمریکا را شاهد هستیم. اتحادیه اروپا، روز جمعه هشت بهمن با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که دور هشتم مذاکرات وین متوقف شده و نمایندگان کشورها برای گرفتن دستورالعمل به پایتخت‌هایشان باز می‌گردند.
ساعتی پس از اعلام توقف مذاکرات، نمایندگان کشورهای بریتانیا، فرانسه و آلمان نیز با انتشار بیانیه‌ای نوشته‌اند: «همه می‌دانند به مراحل پایانی مذاکرات رسیده‌ایم که به تصمیمات سیاسی نیاز دارد.»
علی بیگدلی، تحلیلگر مسائل سیاسی در گفت‌وگو با خبرنگار دیده‌بان ایران می گوید ایران چاره ای جز توافق با آمریکا ندارد، چرا که "نگاه ما به شرق نمی‌تواند اقتصاد در حال زوال ما را بهبود ببخشد."
مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
*آقای بیگدلی! چند روز پیش رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران اذعان داشته که به اینکه توافقی صورت می‌گیرد، می‌شود خوشبین بود! نظر شما در این باره چیست؟ آیا با توجه به شرایط حال حاضر شما هم به نتیجه‌بخش بودن چنین توافقی خوشبین هستید؟
آمدن وزیر خارجه قطر به ایران و مذاکراتی که با امیر عبداللهیان داشته و از طرفی سفر امیر کویت به آمریکا و برگشت هیئت ایرانی به تهران برای انجام مذاکرات بیشتر نشان‌دهنده این است که مذاکرات در یک ریل مطلوبی قرار گرفته است. اخبار و اطلاعات به ما می‌گویند که هر دو طرف یعنی ایران و آمریکا خواهان به نتیجه رساندن برجام هستند. از سویی؛ بایدن به دلیل مشکلات داخلی، پایین آمدن میزان محبوبیت‌اش و اینکه نتوانسته به بسیاری از وعده‌هایش عمل کند، می‌خواهد با نتیجه بخش بودن برجام از این مسئله به‌عنوان یک برگ برنده در مقابل کنگره استفاده کند. جمهوری اسلامی هم به دلیل مشکلات اقتصادی و معیشتی فزاینده‌ای که در کشور وجود دارد، راهی جز رسیدن به توافق نهایی ندارد. یک مشکل بزرگی که بر سر راه رسیدن به توافق نهایی وجود دارد این است که آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند که جمهوری اسلامی را به قرارداد 2015 برگردانند که در این خصوص دو مشکل اساسی وجود دارد؛ یکی مسئله سانتیرفیوژها و دیگری غنی سازی 3 و 67 درصدی است که در برجام 2015 آمده باید ایران به همان سطح غنی سازی برگردد و غنی سازی متوقف شود و از طرفی غنی سازی اورانیوم به یک کشور خارجی انتقال داده شود. طبیعتا با توجه به اینکه جمهوری اسلامی هزینه‌های زیادی برای این‌کار صرف کرده، قبول این شرایط بسیار سخت است اما از طرفی دیگر جمهوری اسلامی چاره‌ای جز کنار آمدن ندارد. آن سطح از انتظاراتی که جمهوری اسلامی براساس آن وارد مذاکرات شده، به هیچ وجه امکان تحقق یافتن ندارد. جمهوری اسلامی معتقد است که باید همه تحریم‌‍ها برداشته شود، راستی‌آزمایی صورت گرفته و از طرفی آمریکا معذرت‌خواهی کند! اصلا در نظام حقوقی آمریکا چنین چیزهایی وجود ندارد. بنابراین جمهوری اسلامی مقداری سطح انتظارات خود را کاهش داده و به نوعی عقب نشینی کرده زیرا شرایط اقتصادی ما به شدت آزاردهنده و شکننده است. ما هر روز شاهد تجمعات و اعتراضات مردم در کف خیابان هستیم! ازطرفی نگاه ما به شرق نمی‌تواند اقتصاد در حال زوال ما را نجات دهد. روسیه خودش درگیر مناقشه‌اش با اوکراین است؛ چین گرفتار تایوان و کره شمالی است و از طرفی این دو کشور یکسری تعهدات اقتصادی با کشورهای منطقه دارند؛ بنابراین زیاد به ایران نزدیک نمی‌شوند! سفر ابراهیم رئیسی به روسیه کاملا بدون نتیجه بود؛ بنابراین برای جمهوری اسلامی راهی جز حل کردن مشکل برجام نمانده است. یکسری خبرهایی منتشر شد مبنی بر این قضیه که کره جنوبی حاضر شده که پول های بلوکه شده ایران را پس بدهد، منتهی ابتدا باید جمهوری اسلامی در برجام یک نرمشی داشته باشد تا به نتیجه مطلوب برسد. بنابراین همه این‌ها حکایت از این دارد که برجام در حال نزدیک شدن به یک نتایج مثبتی است.
پذیرایی روسیه از ابراهیم رئیسی یک پذیرایی «تحقیرکنندهای» بود / چین و روسیه نمی‌توانند خارج از برجام با ما رابطه اقتصادی داشته باشند / نمی‌توانیم برای فرار از آمریکا خودمان را در دامان روسیه و چین بیندازیم
*سفر ابراهیم رئیسی به روسیه گمانه‌زنی و حواشی مختلفی داشت؛ برخی از این گمانه‌زنی‌ها این است که رئیسی برای مشورت با پوتین در رابطه با برجام به روسیه رفت؛ آیا شما هم چنین عقیده‌ای دارید؟
شاید بدین شکل و صورت قابل قبول نباشد اما سفر رئیسی به روسیه به این دلیل بود که شاید بتواند دریچه تازه‌ای را برای ارتباط با شرق باز کند و روس‌ها را تشویق به این قضیه کند که در ایران سرمایه‌گذاری کنند اما ما دیدیم که روسیه زیاد علاقمند نیست که ایران در حوزه نفت و گاز به پیشرفت برسد زیرا می‌تواند به یکی از رقبای روسیه در سطح بین‌المللی تبدیل شود. از طرفی روسیه نمی‌خواهد در همسایگی خودش یک کشوری که دارای بمب اتم است را داشته باشد؛ بنابراین سفر رئیسی چندان مطلوب واقع نشد. پذیرایی روسیه از ابراهیم رئیسی یک پذیرایی «تحقیرکنندهای» بود. ما از روز اول هم گفتیم شرق نمی‌تواند گشایشی در اقتصاد ایران ایجاد کند. چین و روسیه نمی‌توانند خارج از برجام با ما رابطه اقتصادی داشته باشند. درست است ما نمی‌توانیم روسیه را به عنوان یک همسایه قدرتمند نادیده بگیریم اما از سویی دیگر نمی‌توانیم برای فرار از آمریکا خودمان را در دامان روسیه و چین بیندازیم.
انداختن تمام تخم‌مرغ‌ها در سبد روسیه بسیار خطرناک است / روس‌ها شرکای قابل اعتمادی نیستند
*چند روز پیش محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهور پیشین دولت نهم و دهم یک مطلبی را اذعان کرد که روسیه و آمریکا بر روی ایران و اوکراین با هم معالمه کردند و تاکید کرد تاریخ به ما ثابت کرده که روس‌ها هیچوقت پشت ایران نبوده و همیشه ملت ایران را فروخته است، شما با این اظهارات موافق هستید؟
به طور کلی تاریخ به ما می‌گوید که روس‌ها شرکای وفاداری نبوده اند. به طور کلی سیاست منطقه‌ای روسیه بدین شکل است که از استراتژی تهاجمی استفاده می‌کند. بنابراین روس‌ها نیروهای قابل اعتمادی نیستند. از طرفی نمی‌توانیم روسیه را رها کنیم، حتی خود شاه هم گوشه چشمی به روسیه داشت اما اینکه برویم تمام تخم‌مرغ‌هایمان را در سبد روسیه بگذاریم این رویه بسیار اشتباه و خطرناک است چون روسیه اصلا کشور قابل اعتمادی نیست.
عملکرد مسئولان حتی باعث شده که اعتراضات به داخل حوزه‌های علمیه هم برسد
*آقای بیگدلی! برخی از تحلیلگران بر این قضیه اعتقاد دارند که ایران می تواند برای اینکه از آمریکا ضمانت بگیرد باید به شرکت های آمریکایی اجازه سرمایه گذاری در کشور را بدهند به نظر شما امکان تحقق چنین خواسته‌ای وجود دارد؟
دولت آمریکا به هیچ وجه نمی‌تواند چنین تضمینی را به جمهوری اسلامی دهد چون آمریکا یک کشور آزاد است و دولت بر روی شرکت‌ها هیچ نفوذ ندارد. از طرفی شرکت‌ها در کشورهایی سرمایه‌گذاری می‌کنند که در آن‌جا امنیت اقتصادی برقرار باشد که ایران از این امنیت برخوردار نیست. به همین علت دولت آمریکا نمی‌تواند شرکت‌هایش را تحت فشار قرار دهد و به آن‌ها بگوید که در ایران سرمایه‌گذاری کنند. تنها راهی که برای جمهوری اسلامی باقی مانده این است که دست از سیاست‌های فعلی منطقه‌ایش بردارد. این سیاست‌ها جز هزینه‌های بسیار هیچ نتیجه‌ای برای ما نداشت. سیاست منطقه‌ای ما هیچ نتیجه‌ای جز بدنامی در سطح بین‌المللی نداشته است. جمهوری اسلامی همه توجه خود را معطوف به نگاه به بیرون کرد و همین باعث شد که داخل کشور را از دست بدهد! به همین دلیل است که ما شاهد اعتراضات گسترده صنفی در کشور هستیم. جمهوری اسلامی به دلیل نگاه به بیرون شرایط داخلی را برای مردم بسیار زیاد ناگوار کرده است. گسل میان مردم و مسئولان هر روز در حال عمیق‌تر شدن است. عملکرد هسته سخت قدرت حتی باعث شده که اعتراضات به داخل حوزه‌های علمیه هم برسد! نظام جمهوری اسلامی باید یک تغییرات اساسی در سیاست منطقه‌ای خود لحاظ کند چون تا به الان عملکردهایش کاملا ناموفق بوده است.
*البته سوال بنده ناظر بر این مطلب بود که آقای ترامپ، رئیس جمهور وقت آمریکا مدعی شده بود که برجام برای کشورش هیچ سودی نداشته و فقط به سود اروپا بود.
دو سال و چند ماه بیشتر از ریاست جمهوری جو بایدن باقی نمانده و به احتمال زیاد بایدن در دوره بعدی انتخاب نخواهد شد؛ بنابراین شانس جمهوری‌خواهان بسیار بیشتر بوده و از طرفی میزان محبوبیت بایدن روز به روز در حال کاهش است؛ بنابراین ما نمی‌توانیم زیاد امیدوار باشیم بایدن در دور بعدی هم انتخاب شود. برجام باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که نظر حزب جمهوری‌خواه هم به آن جلب شود. شرایط آنقدر پیچیده شده که ما تنها امیدوار هستیم که شرایط تغییر کند.
تندرویان هم به این نتیجه رسیدند که هیچ راهی جز مذاکره برای نجات از این وضعیت وجود ندارد / دولت جمهوری اسلامی به نقطه‌ای رسیده است که هیچ راهی جز برقراری مذاکره با آمریکا ندارد
*طی هفته‌های اخیر ما شاهد این قضیه بودیم که بسیاری از تندروهایی که تا همین سال پیش هم مخالف صد درصد مذاکره با آمریکا بودند به یکباره تغییر عقیده دادند و اذعان دارند که می‌شود با آمریکا هم مذاکره کرد! چطور می‌شود که چیزی که در دولت حسن روحانی حرام بود الان حلال شود؟ اساساً چرا باید عده ای برای منافع خود زمانی مردم را تحت فشار بگذارند و در یک زمان دیگر بگویند می شود با مذاکره مسئله را حل کرد؟
هم هسته مرکزی قدرت و هم طرفداران این هسته یعنی جناح افراطی اصولگرا نمی‌خواستند دست‌گل پیروزی در برجام در دولت آقای روحانی اتفاق بیفتد چون اساسا این قشر با آقای روحانی و طرفدارانشان زاویه حزبی داشتند و نمی‌خواستند پیروزی در برجام به نام روحانی ثبت شود! دستگاه دیپلماسی آقای روحانی می‌توانست بسیار ماهرانه‌تر و سریع‌تر برجام را به نتیجه برساند و حتی آقای روحانی بیان کردند که کار برجام به پایان رسیده و ما فقط منتظر موافقت هستیم که منظور ایشان از موافقت همان نظر موافقت رهبری بود. اما حالا می‌بینیم همان نماینده‌هایی که برجام را آتش می‌زدند تاکید داشتند که قبول برجام یعنی خیانت به این نتیجه رسیدند که هیچ راهی برای نجات اقتصاد فریز شده ما جز نتیجه بخش بودن برجام وجود ندارد. دولت جمهوری اسلامی به نقطه‌ای رسیده است که هیچ راهی جز برقراری ارتباط و مذاکره با آمریکا ندارد. البته که هنوز هم ناچار است برای حفظ موقعیت و نیروهایش خودش را مخالف برجام نشان دهد! ما همین اخیراً مشاهده کردیم با واکنشی که روزنامه کیهان نشان داد آقای شمخانی رسماً از اظهارات خودش عقب نشینی و معذرت خواهی کرد. این امر نشان دهنده این است که جامعه افراطی ما دارای قدرت است و جالب است شاهد یک سکوت مرگ‌باری در میان صاحب نظرات داخل نظام هستیم.
*با توجه به این قضایا و درگیری‌ها و اختلاف نظرهایی که میان حاکمیت یکدست اتفاق افتاده است به اعتقاد شما آیا امکان دارد که این درگیری‌ها بالا بگیرد و شاهد یک اختلافات به مراتب عمیق‌تر از قبل میان مقامات حکومت باشیم؟ به نظر شما این افراطیون نظام تا این اندازه دارای قدرت و نفوذ در حاکمیت هستند که جلوی هرگونه مذاکره با آمریکا را بگیرند؟
پس از اظهارات مهم آیت الله خامنه ای مبنی بر اینکه "مذاکره و تعامل با دشمن به معنای تسلیم نیست."هم امیر عبداللهیان و هم آقای شمخانی آن اظهارات را مطرح کنند اما جالب است وقتی آقای شریعتمداری به این قضیه واکنش تند نشان داد حداقل آقای شمخانی از موقع خودش کوتاه آمد. نکته جالبی که وجود دارد این است که با وجود اظهاراتی که طی چند هفته اخیر در خصوص مذاکره با آمریکا از سوی رهبری و برخی از رسانه‌های اصولگرا مطرح شد ما شاهد این قضیه بودیم که مقامات نظامی ما کاملا در این باره سکوت کرده و هیچ اظهارنظری نکردند! بنابراین ما شاهد یک اختلاف عمیق میان گروه‌های حزب‌اللهی هستیم. البته کاری نمی‌توانند بکنند چون چاره‌ای جز مذاکره ندارند؛ نارضایتی‌های مردم تا این اندازه بالا کرده که ممکن است حاصل این نارضایتی‌ها خطرناک باشد.
منبع: دیده‌بان ایران- نازیلا معروفیان
