خانیکی: فضای درون شبکه های اجتماعی، موجب نوعی دموکراسی در درون کنشگران شده است/ اسلامی: مدرنیته با کمک رسانه ها و تکنولوژی موجب تساهل بشری را با خودش همراه کرده / نژاد بهرام: رسانه تسهیل گر و در مواردی اعمال کننده قدرت در دیپلماسی است

به گزارش سایت دیده بان ایران؛  نشست  گروه روند های فکری  مطالعات استراتژیک در موسسه مرکز پژوهشها ی علمی و استراتژیک  خاورمیانه  با حضور دانشجویان و علاقمندان  دیروز با سخنرانی آقای دکتر اسلامی از دانشگاه فردوسی مشهد، آقای دکتر خانیکی از دانشگاه علامه طباطبایی و دکتر زهرا نژادبهرام برگزار شد.

آقای دکتر اسلامی در حوزه مبانی ارتباطات و رویکردهایی که نسبت به فضای سیاسی و فضای ارتباطی وجود دارد سخنانی بیان کرد و گفت  عرصه ارتباطات فرصتی برای گشودن فضا جهت ارتباط انسانها و کسب دانش است . و ی همچنین با تاکید بر مسئله  امر سیاسی  نسبت به تشریح آن گفت اندیشمندان در خصوص این مسئله مباحث متعدد ی را طرح کرده اند .

وی با اضافه کردن این مهم که بشر در امر دسترسیی به تکنولوژی با دو تغییر روبه رو بود نخست تغییر مکانیکی و دیگری تغییر هویتی .هر بار که تحول تکنولوژی وارد زندگی انسان شد اثار آن بر هویت انسانها در روش زندگی و کارکرد آن بر تفکر و اندیشه او اثر داشته است

دکتر اسلامی گفت بنیان فلسفی تکنولوژی  اطلاعات ریشه در مدرنیته دارد .وی اضافه کرد سامانه هوشمند در قرن بیست یکم به یک امر جدایی نا پذیر از زندگی انسان مبدل شده و تنها یک وسیله نیست .لذا فضای مجازی که برخاسته از تکنولوژی است بخشی از زندگی انسان امروز است .وی گفت تکنولوژی های جدید دنیای پست مدرن را بوجود اورده است .  وی ادامه داد دو نوع نگاه پست مدرن وجود دارد ؛

یکی نقد مدرن و دیگری کسانی هستند که در نقد مدرنیسم معتقد ند این نحله شالوده های محکم را زیرپا گذاشته اند. به عنوان مثال لیوتار و بوردیو که نگرش انتقادی دارند و بر این اساس گفتند که عصر اطلاعات مشکلات جدی را برای جامعه ایجاد خواهد کرد.

اما رویکرد دیگر نقد مدرن، از سو ی  افرادی است که به صورت علمی مدرنیته را به بحث گذاشته اند . به اعتقاد آنها مدرنیته با کمک رسانه ها و تکنولوژی قادر است که تساهل بشری را با خودش همراه کند و شهروند جهانی و بین المللی شدن فرهنگ را معنی دار بکند.

به طور مشخص نظر دکتر اسلامی بر این بود که تکنولوژی فرصت یگانه ای را برای بشریت فراهم کرده از دوره های تاریخی گذشته به ورود تکنولوژی به جامعه بشری اشاره کردند و گفت تکنولوژی اندیشه و باور را با خودش می آورد و تغییراتی را ایجاد می کند که می تواند هویت را معنا دار کند .وی اضافه کرد الان که در انقلاب اطلاعاتی قرار داریم و در عصر اطلاعات هستیم تحولات چشمگیری در عرصه  تکنولوژی به وقوع پیوسته است که باید از ظرفیت های آن استفاده کرد برای اینکه بتوانیم ارتباطات مان را با جهان و انسان ها توسعه بدهیم بهره بگیریم .

وی گفت نباید نگاه سختگیرانه نسبت به تکنولوژی داشته باشیم بلکه ظرفیت هایش را به خدمت انسان درآوریم. تکنولوژی اطلاعات این فرصت را به جامعه میدهد که امر سیاسی به حوزه اجتماعی وارد شود و مسائل را باهم پیوند بدهد.

سپس خانم دکتر نژادبهرام در خصوص تحقیقی که در مورد نقش توئیتر در دیپلماسی ایران در مقطع خروج آمریکا از برجام بر اساس یک مطالعه علمی که به انجام رسانیده بود گفت در ابتدا باید به امر سیاسی و جایگاه آن در فضای مجازی و رسانه های نوین نقبی زد .وی  گفت فضای مجازی منجر به این شده است که میدانی برای گفتگو فراهم شود. وی گفت فضای ایجاد شده دراین رسانه ها مثل اگورای یونانی است که میدان گفتگو و عدالت و آزادی برای تصمیم گیری ها اصلی جامعه بوده شباهت یافته است وی ادامه داد توئیتر توانست این کار را بیشتر از بقیه انجام بدهد چون به رسانه نخبگان و رسانه سیاست شهره پیدا کرده است . به اعتقاد نژادبهرام امر سیاسی در اینجا شکل گرفته و مسأله آزادی و عدالت که دو ویژگی اصلی در به وقوع پیوستن یک امر سیاسی است در این آگورا قابل مشاهده است . وی اضافه کرد امر سیاسی در فضای مجازی جای خود را یافته و توانسته کنش و عمل سیاسی را تحت تاثیر قرار بدهد

نژادبهرام معتقد است که شبکه های اجتماعی و رسانه های مجازی مثل فیس بوک ، توئیتر یا اینستاگرام این ظرفیت را ایجاد کرده اند اما توئیتر بیش از همه به این عرصه ورود پیدا کرده است.

موضوع دومی که زهرا نژادبهرام به آن اشاره کرد جایگاه رسانه در دیپلماسی بود، وی گفت موضوع دیپلماسی در رسانه از گذشته دور مورد بحث بوده است، از زمانی که رسانه به شکل مکتوب، شنیداری و یا دیداری وجود داشت این موضوع همیشه مورد مباحثه قرار داشت.

رسانه همیشه نقش پررنگی در دیپلماسی داشته و توانسته است تسهیلگر دیپلماسی باشد و یا در مواردی منجر به اعمال قدرت در حوزه دیپلماسی باشد.

وی اضافه کرد  که تکنولوژی های قدرت ابزارهایی هستند که انسان هایی را میسازند که بر محیط غلبه می کنند. تکنولوژی در این عرصه به مدد دیپلماسی آمده است و فرصت تعامل را بیشتر کرده است. ایشان با طرح سه سؤال موضوع بحث خود را ادامه داد؛

اول: آیا توئیتر توانسته بستری برای امر سیاسی باشد؟

دوم: آیا توئیتر خود امر سیاسی است؟

سوم: آیا توئیتر می تواند در قدرت سیاسی ایران مؤثر باشد؟ و به نوعی در واقع انحصارطلبی دیپلماسی را از قدرت های بزرگ دستخوش چالش کرده؟

نژادبهرام در ادامه توضیح داد که اینجا بحث قدرت سیاسی و قدرت دیپلماسی مطرح است که برگرفته از قدرت نرم میباشد.

قدرت نرم سه شاخه اصلی دارد؛ فرهنگ،سیاست و ارزش ها

فضای مجازی توییتر که رسانه جهانی و سیاستمدارن است و بیش از 97 درصد رهبران کشورهای عضو سازمان ملل در ان اکانت دارند به جمهوری اسلامی ایران این فرصت را داد که در مقطع خروج آمریکا از برجام بستری از گفتگو ، طرح روایت خود از خروج آمریکا و سیاست های و رویکردهای ایران را به گوش علاقمندان برساند و روایت متفاوت از انچه تاکنون از سوی امریکا نسبت به ایران ارائه می شد را به نقد ببرد . وی یاد اور شد این تحقیق با تکیه بر بررسی توئیت های مقام معظم رهبری ، آقای دکتر روحانی رئیس جمهور و دکتر ظریف وزیر امور خارجه وقت و از طرف آمریکا آقای پمپئو وزیر خارجه وقت و جان بولتون مشاور امنیت ملی و ترامپ رئیس جمهور آمریکا مورد صورت گرفته و حدود ۵۴۰۰توئیت به زبان اینگلیسی  بررسی شد و از این توئیت ها سه مقوله اساسی استخراج شد که اولی هویت سازی، دوم ترمیم نگرش ها موضوع سوم اعتماد سازی می باشد. سه مقوله ای که از سوی رهبران ایران منجر به ساخت روایتی شد که متافوت از وروایت امریکا باشد .این سه مقوله بستری برای دیپلماسی فعال ایران ایجاد کرد که بر مبنای سه جز قدرت نرم بستری دیگر برای دیپلماسی ایران را به نمایش گذاشت .

نژادبهرام در ادامه گفت دیپلماسی ایران توانست در سال ۲۰۱۸ فرصتی برای فعال شدن پیدا بکند و نوعی هموزنی در فضای مجازی بستر این تعامل جهانی را بیشتر ساخت.

از این جهت عرض میکنم هموزنی، چون تسلط آمریکا و اثرات امپراطوری رسانه بسیار بالاتر بود و هیچگاه فرصتی که بتوانیم در یک شرایط برابر باهم گفتگو بکنیم وجود نداشت و فرصتی پیش آمد که ایران داشته های خود را مبنی بر سابقه تاریخی، رویکرد صلح طلبانه، تمایل به گفتگو، پایبندی به حقوق بین الملل و رعایت قائده و قانون برجام که یک امر بین المللی است را به نمایش بگذارد و روایت خودش را از برجام و خروج آمریکا از برجام اعلام بکند.

تا پیش از این امکانپذیر نبود و یا کمتر امکانپذیر بود. نهایتا وزیر امور خارجه و یا رئیس جمهور هر چند ماه یکبار می توانستند مقالاتی را در روزنامه های معتبر جهانی بنویسند، اما توئیتر این فضا را فراهم کرد که رهبران ایرانی به طور مداوم فارغ از زمان و مکان بتوانند نظرات و دیدگاه های خودشان را مطرح کنند.

آمریکا و خصوصا آقای ترامپ هم که به رسانه های سنتی توجه زیادی نداشت از این ظرفیت به شدت استفاده می کردند.

ترامپ از توئیتر به عنوان ابزاری برای بیان استراتژی ها ، رویکردها و دیدگاه های خودش استفاده میکرد.

رئیس جمهور آمریکا بالغ بر ۳۵۰۰توئیت در آن مقطع زمانی نوشته بود. وایران دراین زمان روایتی  را برمنبای اقناع و جذابیت ایجاد کرد با هدف جلوگیری از خروج دیگر از اعضا برجام و بیان بد عهدی امریکا . در ادامه دکتر خانیکی نسبت به جایگاه فضای مجازی در امر سیاست با توجه به دو عامل امید و اعتراض وقایع بهار عربی را بررسی کرد و گفت بهار عربی شاید یکی از نمونه های آن بود که توانستند امید ها را که مردم صدایی برای شنیدن و فرصتی برای گفتن از طرف خودشان داشته باشند بخصوص در رژیم های استبدادی مثل رژیم های شمال آفریقا این امید را در درون مردم ایجاد کرد که بتوانند حرف های خودشان را بزنند و در عین حال یک مقوله ای به نام اعتراضات را هم بیان کنند.

در تونس این بیشتر در قالب فیس بوک بود و در مصر اعتراضات در میدان تحریر شکل گرفت.

دکتر خانیکی ادامه داد به دلیل اینکه با حجم گسترده ای از خبرهای نادرست یا درواقع دستکاری شده در فضای مجازی ممکن است روبرو شده باشیم، تنها کانونی که میتواند این ظرفیت ها را نهادینه کند و درون جامعه در ارتقا قدرت شبکه های اجتماعی و ارتقا حضور مردم در درون سیاست بحث کند نهادهای مدنی موجود در جامعه هستند.

ایشان معتقد است فضای شبکه های اجتماعی و فضای رسانه های نوین با توجه به تحولی که در امر تکنولوژی و اطلاعات به وجود آمده است فرصت گفتن و شنیدن و دیده شدن  را برای همه ایجاد کرده و این فرصت به ساماندهی نیاز دارد و این ساماندهی را فقط نهادهای مدنی موجود در درون جوامع میتوانند انجام بدهند.

دکتر خانیکی گفت باید از رویکرد کاستلز استفاده کرد و ضمن برشمردن نقاط بسیار مثبت و ارزنده ای که در درون شبکه ها و رسانه های نوین وجود دارد نسبت به برخی انتقادات توجه کرد و نسبت به رفع آنها تلاش کرد .

وی ادامه داد فضایی که امروز در درون شبکه های اجتماعی وجود دارد منجر به این شده است که به نوعی دموکراسی و هموزنی در درون کنشگران و کاربران این شبکه ها بوجود بیاید و افراد بتوانند گفتگوهای خودشان را در امر سیاسی مطرح کنند.

کنشگری سیاسی میتواند بعد از اینکه یک امر سیاسی در یک فضای اجتماعی مورد بحث قرار گرفت به صورت عملی قرار بگیرد.

امروزه دولت ها صدای مردم را میشنوند و مجبور هستند نسبت به گفته های مردمی که فرصت برای گفتن پیدا کردند اعمال نظر کنند.

دکتر خانیکی شبکه های اجتماعی را یک هویت مطلوب و جدی برای جهان امروز میداند.